Musidora, η catwoman του βωβού σινεμά

Αναγνωρισμένη ως μία από τις πρωτοποριακές φιγούρες του βωβού σινεμά, η Ζαν Ροκ έμεινε γνωστή στην κινηματογραφική ιστορία ως Musidora (η λέξη είναι ελληνικής προέλευσης από το Μούσα και το δώρο).

Η Musidora γεννήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 1889, λίγο μετά τη γέννηση του κινηματογράφου. Μεγάλωσε σε μία οικογένεια με φεμινίστρια μητέρα και σοσιαλιστή πατέρα.

Την καριέρα της την ξεκίνησε πολύ μικρή. Σε ηλικία 15 ετών έγραψε το πρώτο της βιβλίο και ξεκίνησε τις εμφανίσεις της επί σκηνής.

Διάσημη, όμως, έγινε ως Ίρμα Βεπ, ηρωίδα της μίνι σειράς (διάρκειας 40 λεπτών) Les Vampires του Λουί Φεγιάντ. Η Musidora ήταν η πρώτη catwoman στην ιστορία του κινηματογράφου και η βαμπ περσόνα της έχει μείνει θρυλική. Στα δέκα επεισόδια, φορά μία ολόσωμη μαύρη στολή. Φυσικά το όνομα του χαρακτήρα αποτελεί αναγραμματισμό του βαμπίρ. Ο χαρακτήρας τρομοκρατεί το Παρίσι, αλλά η σειρά μυστηρίου δεν έχει σχέση με βαμπίρ όπως αφήνει να εννοηθεί αλλά εμπνέεται από την πραγματική ιστορία μιας εγκληματικής οργάνωσης.

Η σειρά σημείωσε τεράστια επιτυχία στο κοινό της Γαλλίας και η Musidora συνέχισε την καριέρα της με έναν ακόμα ρόλο σε δουλειά του Φεγιάντ, το Judex, το οποίο γυρίστηκε το 1916 και κυκλοφόρησε το 1917.

Πολλοί αναλυτές βρίσκουν στο Les Vampires και το Judex τη γέννηση του avant-garde σινεμά, ενώ ο σπουδαίος Φριτς Λανγκ το ανέφερε στις πηγές έμπνευσής του. Στοιχεία των δύο σειρών φαίνεται να επηρέασαν τόσο το εξπρεσιονιστικό σινεμά της Γερμανίας, όσο και το έργο του Λουί Μπουνιουέλ, καθώς και το φιλμ νουάρ όπου η femme fatale αποτελεί βασικό στοιχείο της πλοκής.

Η Ίρμα Βεπ γίνεται μία κλασική φιγούρα και ο Αραγκόν τη χαρακτηρίζει «δέκατη μούσα».

Η Musidora δεν έμεινε στην επιτυχία της ως ηθοποιός. Ίδρυσε τη δική της εταιρεία παραγωγής, από όπου προέκυψαν διάφορα πρότζεκτ με την ίδια να εμπλέκεται στη σκηνοθεσία, το σενάριο και το μοντάζ. Οι περισσότερες από αυτές τις ταινίες έχουν χαθεί, με εξαίρεση τα Soleil et Ombre του 1922 και La Terre des Taureaux (1924) και οι δύο κινηματογραφημένες στην Ισπανία.

Αυτός είναι ο λόγος που θεωρείται πρωτοπόρος στο σινεμά. Σε μία περίοδο που οι περισσότερες γυναίκες ασχολούνταν μόνο με την υποκριτική, η Musidora δεν διστάζει να εμπλακεί σε όλους τους τομείς της παραγωγής. Δεν δίσταζε να «βουτήξει στα βαθιά» και ως ηθοποιός. Όπως αναφέρει έκθεση της Ανέτ Φέρστερ, η Musidora άλλαξε το φινάλε του μυθιστορήματος του Πιέρ Μπενουά Pour Don Carlos από μία σκηνή φυγής σε μία σκηνή ταφής (θέλοντας να συναγωνιστεί τη σκηνή θανάτου της Μαρί-Λουίζ Ιρίμπ στο L’ Atlantide).

Την περίοδο που μεσουρανούσε, η ίδια δεν διαφήμιζε ιδιαίτερα τους πολλαπλούς ρόλους της, αφήνοντας το credit σε άλλους. Η Φέρστερ εκτιμά ότι αυτό οφείλεται είτε στο στάτους της Musidora, είτε στο γεγονός ότι ήθελε να προκρίνει τους συγγραφείς στο έργο των οποίων βασίζονταν οι ταινίες που συν-σκηνοθετούσε.

Ωστόσο, σαν παραγωγός η επιτυχία δεν ήταν δεδομένη. Η ίδια έχασε χρήματα και δεν είναι γνωστό εάν αυτό οφείλεται στο συμβόλαιό της –όπως ισχυριζόταν η ίδια- ή στο γεγονός ότι οι ταινίες δεν είχαν την αναμενόμενη επιτυχία.

Όταν η καριέρα της ως ηθοποιούς πήρε την κατιούσα, επικεντρώθηκε στο γράψιμο και την παραγωγή ταινιών.

Παντρεύτηκε τον Κλέμεντ Μαρότ το 1927. Ο γάμος διήρκεσε 15 χρόνια και το ζευγάρι απέκτησε ένα παιδί. Χώρισαν το 1944.

Προς το τέλος της ζωής της, οι θαμώνες της Γαλλικής Ταινιοθήκης έβλεπαν συχνά μία ηλικιωμένη γυναίκα να τους εξυπηρετεί στο γκισέ των εισιτηρίων. Λίγοι από αυτούς αναγνώρισαν σε αυτή τη φιγούρα που συχνά έβλεπαν να πρωταγωνιστεί στην μεγάλη οθόνη…