Γκέιμπ Κλίνγκερ: Ήθελα το Porto να γυριστεί στην Αθήνα

Συνέντευξη στον Αντώνη Γκούμα

Συναντήσαμε τον σκηνοθέτη Γκέιμπ Κλίνγκερ στο Λονδίνο, όπου παρουσίαζε την ταινία του Porto στο 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου της πόλης. Το Porto, είναι η τελευταία ταινία του πρωταγωνιστή ηθοποιού Άντον Γέλτσιν, που πέθανε όταν το αυτοκίνητό του τον καταπλάκωσε στο γκαράζ του σπιτιού του.

Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός έρωτα, έχει παραγωγό τον Τζιμ Τζάρμους και σε λίγες ημέρες θα προβληθεί στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Ο Γκέιμπ Κλίνγκερ μιλά στους Cinepivates για τον χαρισματικό Άντον Γέλτσιν, για τις σκηνοθετικές του επιλογές, ενώ αποκαλύπτει ότι κάποια στιγμή το Porto επρόκειτο να γυριστεί στην… Αθήνα -αλλά όπως πάντα η γραφειοκρατία στάθηκε εμπόδιο.

Τα γυρίσματα είχαν ολοκληρωθεί πριν τον θάνατο του Άντον; 

Ναι, πρόλαβε και είδε την ταινία πριν πεθάνει. Όχι, με τα credits και τους τίτλους τέλους, αλλά τουλάχιστον είδε όλη την ταινία. Αισθάνθηκε πολύ περήφανος για την ερμηνεία του. Έχω μιλήσει πολλές φορές για το χαμό του. Πιστεύω πως ο πόνος δίνει ενέργεια. Πώς μπορεί κανείς να πάρει αυτόν τον πόνο και να τον μετατρέψει σε κάτι θετικό; Προσπαθώ να μαζέψω όλη αυτή την ενέργεια του θρήνου και να την επιστρέψω πίσω στον κόσμο. Είναι το λιγότερο που μπορώ να κάνω για να τον τιμήσω. Νιώθω θυμό που δεν είναι εδώ, μου προκαλεί μεγάλο εκνευρισμό. Αυτή η ενέργεια με κάνει να θέλω να βγει η ταινία στον κόσμο και να διασφαλίσω ότι θα την δει ο κόσμος. Θέλω όλοι να δουν αυτή την ταινία.

Κατά τη δημοσιογραφική προβολή στο LFF κάποιος σταμάτησε την προβολή λέγοντας ότι είναι ο σκηνοθέτης και ότι η αναλογία της εικόνας δεν ήταν η σωστή. Ήσασταν πραγματικά εσείς; (γέλια) Πώς αποφασίσατε να χρησιμοποιήσετε διαφορετικά ratio στην ταινία;

Ναι εγώ ήμουν. Πίστευα ότι οι διαφορετικές αναλογίες ταίριαζαν περισσότερο στην ιστορία, όπως ήθελα να την πω. Χρησιμοποιώντας το cinemascope πλάνο ο θεατής μπαίνει μέσα στην οθόνη.  Ήθελα κατά κάποιο τρόπο να παρακολουθήσω τηλεσκοπικά την ιστορία, ήθελα στοιχεία της ιστορίας να μεγεθυνθούν στην οθόνη. Ήθελα ο καμβάς της ταινίας να γίνει μεγαλύτερος για να μπορεί ο θεατής να εισβάλει στην ιστορία. Γύρισα την ταινία χρησιμοποιώντας 16 mm και Super 8. Υπάρχουν περισσότεροι κόκκοι και λιγότερες λεπτομέρειες στο 16 mm και το Super 8, οπότε είναι πιο ιμπρεσιονιστική η εικόνα, ενώ τα 35 mm είναι περισσότερο καθηλωτικά και μεταφορικά. Ήξερα ότι αυτή η διαδικασία θα ήταν πρόκληση. Όλες όμως οι επιλογές ήταν στο σενάριο. Διαλέγαμε το φορμάτ πολύ προσεκτικά. Πρώτα αποφάσισα ότι ήθελα να αφηγηθώ μία ιστορία χρησιμοποιώντας αυτά τα φορμάτ και ύστερα βρήκα πώς θα συνδέσω την ιστορία με αυτά. Η αλλαγή σηματοδοτεί, επίσης, και μια αλλαγή στον χρόνο. Τα 16 mm λαμβάνουν χώρα κάποια χρόνια στο μέλλον. Έτσι, το μικρό κορίτσι που παίζει βιολί είναι η ηθοποιός που είναι παντρεμένη και έχει παιδιά κ.λπ. Και ο πρωταγωνιστής είναι πιο μεγάλος και πιο κουρασμένος. Υπάρχει αμφιβολία για τον χρόνο στην ταινία και αυτό ήταν μια ηθελημένη απόφαση. Αυτή ήταν η βασική ιδέα: να αποπροσανατολιστεί ο θεατής με παραγωγικό τρόπο.

Είναι τα διαφορετικά κεφάλαια διαφορετικές οπτικές ή πρόκειται για διαφορετικές πραγματικότητες (όπου τα πράγματα θα μπορούσαν να είχαν γίνει αλλιώς);

Σε κάθε κεφάλαιο αλλάζει λίγο η οπτική γωνία. Η κεντρική ιδέα ήταν να δείξουμε τη δική του οπτική γωνία και τη δική της οπτική γωνία, ενώ υπάρχει και η εκδοχή των 35 mm όπου γίνεται ένα «παιχνίδι» ανάμεσα στις διαφορετικές οπτικές γωνίες. Μερικές φορές εκείνος κοιτάζει εκείνη ή μερικές φορές η κάμερα μένει περισσότερο μαζί της ή περισσότερο μαζί του. Είναι ενδιαφέρουσα διαδικασία το να βρεθεί αυτή η ισορροπία. Και υπάρχουν και σκηνές -όπως όταν είναι οι δυο τους στο κρεβάτι- όπου η κάμερα λειτουργεί σαν «βλέμμα ενός πουλιού» και η λήψη έχει ίδια σημασία και για τις δύο πλευρές. Ισοπεδώνει τις οπτικές γωνίες και έχει ενός είδους θεϊκής οπτικής γωνίας. Ήθελα απλά να χρησιμοποιήσω αυτά τα εργαλεία για να αφηγηθώ την ιστορία. Μου φαινόταν μια πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία.

Οι ερωτικές σκηνές μοιάζουν πολύ πραγματικές και λιγότερο …κινηματογραφικές.

Αυτό οφείλεται στον Άντον και τη Λούσι. Ήταν υπέροχοι, ήταν τόσο δοσμένοι στη σκηνή. Όταν έχεις μία σκηνή σαν αυτή, τρία άτομα έχουν σημασία: Ο πρώτος βοηθός καμεραμάν -πολύ σημαντική δουλειά-, ο χειριστής της κάμερας και ο χειριστής του boom -καθώς οι πρωταγωνιστές είναι γυμνοί, δεν έχουν μικρόφωνα πάνω τους. Δεν γίνεται να έχεις προβλήματα με τον ήχο, επομένως ο χειριστής του boom πρέπει να είναι πολύ καλός. Ο σκηνοθέτης είναι άχρηστος. Δεν μπλέχτηκα με τη δουλειά του Άντον και της Λούσι: Ήξεραν τι έκαναν και θα ήταν παράξενο αν πήγαινα να επέμβω, δεν θα φαινόταν φυσικό. Σε αυτές τις σκηνές αισθανόμουν ότι ακόμα και αν έφευγα, οι δύο ηθοποιοί θα έκαναν και πάλι πολύ καλή δουλειά.

Εσείς πιστεύετε ότι υπάρχουν «αδελφές ψυχές»;

Είναι περίπλοκο, δεν είναι; Η ταινία αντλεί έμπνευση από τη ζωή μου και όχι μόνο από τη ζωή μου, αλλά και από τις ζωές ανθρώπων γύρω μου. Είμαι 34 και πιστεύω ότι αυτή είναι καλή ηλικία για να αρχίσει κανείς να κάνει ταινίες, επειδή έχει αποκτήσει πολλές εμπειρίες και μπορεί να αρχίσει να τις σκέφτεται με έναν τρόπο που ελπίζω να προσφέρει κάποια σοφία για αυτό που έγινε και για αυτό που θα μπορούσε να συμβεί στο μέλλον. Και έχω εμπλακεί σε πολλές ρομαντικές ιστορίες, επομένως πιστεύω ότι η ταινία είναι κάτι παραπάνω από κάτι συγκεκριμένο που συνέβη σε εμένα: αφορά την πιθανότητα της σκέψης, την δυνατότητα να θυμάσαι σωστά και να θυμάσαι λάθος και να αποκτάς πραγματικά άποψη μέσα από τη διαδικασία της ανάμνησης.

Πιστεύετε ότι εάν κάνουμε κακές επιλογές είναι δύσκολο να τις πάρουμε πίσω;

Μου αρέσει που με ρωτάτε για αυτά τα θέματα. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι έχουμε τη δυνατότητα να στρεβλώνουμε τις αναμνήσεις μας, προκειμένου να τις κάνουμε καλύτερες. Είναι μια ανθρώπινη ικανότητα που μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε την καθημερινότητα. Γιατί αν δεν είχαμε την δυνατότητα ή την ικανότητα να το κάνουμε αυτό, η ζωή θα ήταν πολύ δύσκολο. Εάν δεν ωραιοποιούσαμε τις αναμνήσεις μας λίγο, η ζωή θα ήταν δύσκολη. Τα περισσότερα πράγματα στη ζωή είναι βαρετά και συνηθισμένα και επίπονα και τότε μπορείς να ξεκινήσεις να ασχολείσαι με τον εσωτερικό σου κόσμο: για να απαλύνεις τον πόνο, να τα αφηγηθείς με διαφορετικό τρόπο γιατί ήλπιζες ότι θα συμβούν με διαφορετικό τρόπο. Μπορείς να το ζήσεις αυτό στο μυαλό σου και αυτό μου φαίνεται πολύ όμορφο. Πιστεύω ότι άνθρωποι με τόσο πλούσιο εσωτερικό κόσμο είναι συναρπαστικοί κι αυτό γιατί δεν πρόκειται για επιφανειακούς ανθρώπους. Νομίζω ότι οι χαρακτήρες της ταινίας έχουν πλούσιο εσωτερικό κόσμο, δεν νομίζεις;

Πώς έγινε η επιλογή της μουσικής;

Υπάρχουν κάποια κομμάτια, όπως το Shake it Baby που το είχα στο μυαλό μου πολύ νωρίς. Ήξερα ότι θα το χρησιμοποιούσα. Τα κομμάτια σε πιάνο είναι από την μουσικό Μαριάν Γκάμπριελ από την Αιθιοπία και αυτή ήταν πραγματική ανακάλυψη. Είναι φανταστική πιανίστρια. Και τα κομμάτια είχαν πολλά να προσφέρουν στην ταινία από άποψη ποιότητας και μελαγχολίας. Μου αρέσει η τζαζ τόσο πολύ και αυτή είναι διαφορετική τζαζ είναι από την Αιθιοπία. Πιστεύω ότι η μουσική μιλά στον εσωτερικό κόσμο των ηρώων. Αυτό που ελπίζαμε να πετύχουμε με τη μουσική ήταν να φέρουμε τον εσωτερικό κόσμο των χαρακτήρων στην επιφάνεια. Σκεφτήκαμε κάποια στιγμή να γραφτεί μουσική ειδικά για την ταινία, αλλά αυτά τα κομμάτια απλά ήρθαν και έδεσαν τόσο καλά με την υπόλοιπη ταινία.

Γιατί επιλέξατε να γυρίσετε την ταινία στο Πόρτο της Πορτογαλίας;

Στην πραγματικότητα, επρόκειτο αρχικά να τη γυρίσουμε στην Αθήνα. Είχα έρθει στην Αθήνα το 2014 με την προηγούμενη ταινία μου, το Double Play και είχα αυτή την ιδέα για μια ταινία στην Αθήνα. Είχατε, όμως, την κρίση και έγινε φανερό σε εμάς ότι θα ήταν πολύ δύσκολο να γυρίσουμε την ταινία στην Αθήνα. Η γραφειοκρατία ήταν μεγάλο πρόβλημα. Η ηρωίδα της ταινίας είναι αρχαιολόγος, οπότε θέλαμε να την βάλουμε να επισκέπτεται αρχαιολογικούς χώρους στην Αθήνα. Η Αθήνα δεν είναι μια εύκολη πόλη να ζει κανείς και η γραφειοκρατία είναι φριχτή! Λυπάμαι που το λέω, αλλά ο δήμος της Αθήνας δεν μας διευκόλυνε καθόλου. Δυστυχώς. Κάποια στιγμή συζητήθηκε το Πόρτο ως επιλογή μέσω ενός Πορτογάλου παραγωγού και είχαμε μία συνάντηση στο δημαρχείο. Ψάξαμε τοποθεσίες γυρισμάτων και όλοι ήταν τόσο ζεστοί και μας καλωσόρισαν τόσο πολύ που έγινε ξεκάθαρο ότι αυτή θα ήταν η πόλη μας.

Τι ετοιμάζετε για τη συνέχεια;

Καλή ερώτηση (γέλια). Έχω κάποια ολοκληρωμένα σενάρια και προσεγγίζω ηθοποιούς. Δουλεύω και σε ένα ντοκιμαντέρ και απλά θέλω να συνεχίσω, καθώς είχα μια τόσο σπουδαία εμπειρία στην προηγούμενη ταινία.

Ποια είναι τα κεντρικά θέματα των ταινιών σας;

Νομίζω ότι τώρα τα ανακαλύπτω. Πιστεύω ότι δεν πρέπει κανείς να είναι υπερβολικά συνειδητοποιημένος. Πρέπει πάντα να κοιτάς πίσω μετά από μία ταινία και να λες “υπάρχουν κάποιες ομοιότητες”, αλλά δεν πιστεύω ότι είναι κάτι που το σκέφτεσαι τη στιγμή που συμβαίνει. Απλά ακολουθείς το ένστικτό σου.

Πρέπει να έχετε πολλές ώρες υλικού από τον Άντον και τους αυτοσχεδιασμούς που έκανε. Θα σκεφτόσασταν να κάνετε κάτι για αυτόν;

Δεν το έχω σκεφτεί ιδιαίτερα, γιατί ήταν τόσο κουραστικό το να τελειώσουμε την ταινία, αλλά σκέφτηκα αντί να υπάρχει σχολιασμός στο DVD να υπάρχουν σκηνές που δεν χρησιμοποιήθηκαν στην ταινία και εικόνες από τα γυρίσματα, ή διαφορετικά μοντάζ και να μιλάμε εγώ και ένας παραγωγός ή εγώ και ο διευθυντής φωτογραφίας για τις δυσκολίες αυτής της σκηνής. Θα ήταν περισσότερο εργασία παρά σχολιασμός, μόνο που αντί να χρησιμοποιείς την ίδια την ταινία θα χρησιμοποιείς το επιπλέον υλικό. Αυτό σκέφτηκα.

* To Porto θα προβληθεί την Παρασκευή 4 Νοεμβρίου στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης και το Σάββατο 5 Νοεμβρίου στην αίθουσα Φρίντα Λιάππα, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.