Ο Ray Harryhausen και τα εφέ του 20ου αιώνα
Απεβίωσε χτες σε ηλικία 92 ετών ένας από τους πρωτοπόρους των ειδικών εφέ του εικοστού αιώνα, ο Ray Harryhausen γνωστός και σαν master του stop-motion animation. Οι εφευρέσεις του και ο τρόπος που δημιουργούσε ειδικά εφέ επηρέασε κινηματογραφιστές όπως ο Steven Spielberg, James Cameron, Peter Jackson και George Lucas. Είχε κερδίσει τόσο Oscar όσο και BAFTA ενώ ήταν δημιουργός των εφέ σε γνωστές ταινίες φαντασίας του κλασσικού Hollywood όπως Mighty Joe Young (1949), Beast from 20,000 Fathoms (1953), It Came From Beneath The Sea (1955), 20 Million Miles To Earth (1957), Mysterious Island (1961), Jason And The Argonauts (1963), One Million Years B.C. (1966), The Valley Of Gwangi, (1969), The Golden Voyage Of Sinbad (1973), Sinbad And The Eye Of The Tiger (1974) and Clash Of The Titans (1981). Οι πιθανότητες είναι ότι πολλοί από εμάς θυμόμαστε τις ταινίες αυτές από τα παιδικά μας χρόνια, πριν την έλευση των computer graphics, όπου τα τέρατα κινιόντουσαν με αυτό τον παράξενο, λίγο σπασμωδικό, τρόπο επειδή γινόταν με την τεχνική στοπ καρέ.
Η τεχνική stop-motion, δηλαδή στοπ καρέ, αποτελείται από πραγματικά μοντέλα σε μικρή κλίμακα τα οποία κινούνται χειροκίνητα και φωτογραφίζονται καρέ-καρέ. Ήταν μια διαδικασία την οποία ο Ray γνώριζε τόσο καλά, ώστε να εφεύρει ένα νέο τρόπο συνδυασμού του μοντέλου με το περιβάλλον και με τους ηθοποιούς το θρυλικό Dynamation. Το Dynamation ήταν η τεχνική η οποία τον καθιέρωσε και τον έκανε γνωστό. Σαν αφιέρωμα στον μεγάλο αυτό πρωτοπόρο θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε παρακάτω την τεχνική αυτή.
Πως έφτιαχναν τα εφέ πριν απ’ τους υπολογιστές μπαμπά;
Όταν κάποτε ο γιος μου με ρωτήσει κάτι παρόμοιο θα του αναφέρω τον κύριο Ray και το πόσο απέραντο μπορεί να είναι το μέγεθος της ανθρώπινης εφευρετικότητας. Όπως προανέφερα όλα τα τέρατα και όντα των ειδικών εφέ στις παραδοσιακές ταινίες του Hollywood φτιάχνονταν σαν μοντέλα μικρής κλίμακας και ζωντάνευαν με την τεχνική του stop motion. Παρόλο που αυτή η τεχνική επέτρεπε πολλά ήταν πολλή δύσκολο και χρονοβόρο να φτιάχνεις ολόκληρα σκηνικά σε μινιατούρα αλλά και να συγχρονίσεις/εισάγεις τους ζωντανούς ηθοποιούς σε αυτά. Κατά την διάρκεια γυρισμάτων της low-budget ταινίας “The Beast from 20.000 Fathoms” ο Harryhausen επινόησε μια τεχνική την dynamation η οποία έδινε λύση και στα δύο προβλήματα.
Για την δημιουργία του εφέ η τεχνική απαιτούσε ένα στήσιμο μηχανημάτων στο στούντιο όπως την βλέπουμε στην παρακάτω εικόνα.
Το πρώτο βήμα ήταν να κινηματογραφηθεί το πραγματικό σκηνικό. Για παράδειγμα ας πάρουμε ότι θέλουμε έναν δεινόσαυρο να εμφανίζεται πίσω από ένα κτήριο και να περπατάει στον δρόμο. Η αρχική ταινία θα περιέχει την πραγματική διασταύρωση με τους ανθρώπους τρομαγμένους να τρέχουν μακριά από το δεινόσαυρο προς την κάμερα στο κάτω μέρος της οθόνης. Η κάμερα πρέπει να είναι ακίνητη καθ όλη την διάρκεια της σκηνής. Ύστερα το φιλμ εμφανίζονταν στο στούντιο και φορτωνόταν σε ένα προβολέα.
Ο προβολέας πρόβαλε από πίσω το πρώτο καρέ σε ένα πλαστικό πανί. Μπροστά από το πανί υπήρχε ένα τραπέζι στο οποίο είχε τοποθετηθεί προσεκτικά ώστε να ταιριάζει με προβαλλόμενο σκηνικό μια μινιατούρα, στην περίπτωση μας ο δεινόσαυρος αλλά και οποιαδήποτε άλλη μινιατούρα μοντέλο με την οποία διαδρούσε αυτός. Για παράδειγμα μία κολόνα την οποία δάγκωνε.
Μπροστά από το τραπέζι υπήρχε ένα διαφανές γυαλί, και πίσω από αυτό μια κάμερα, έτσι ώστε να μπορεί καταγραφεί η σύνθεση της νέας εικόνας. Ύστερα από αυτό χρειαζόταν 2 βήματα για την τελική δημιουργία. Στο πρώτο βήμα βαφόταν το διαφανές γυαλί μαύρο στα σημεία στα οποία θέλαμε η εικόνα να μπαίνει πάνω από τον δεινόσαυρο, στην περίπτωση μας αυτό είναι τα κτήρια δεξιά και αριστερά αλλά και κάτω στην περιοχή στην οποία τρέχει ο κόσμος. Μετά γινόταν καρέ-καρέ η εξής διαδικασία: ο προβολέας έδειχνε το επόμενο καρέ, ο δεινόσαυρος κινιόταν χειρωνακτικά και η κάμερα κατέγραφε το νέο καρέ.
Μετά το πέρας της σκηνής, η ταινία στην κάμερα γυριζόταν στην αρχή και άρχιζε η δεύτερη φάση. Το γυαλί μπροστά από την κάμερα ανταλλασσόταν με άλλο το οποίο ήταν μαύρο στα σημεία στα οποία το πρώτο ήταν διαφανές. Δηλαδή είχε την αντίθετη μάσκα και ουσιαστικά μάρκαρε την περιοχή στην οποία είχε γίνει η στοπ καρέ κίνηση. Αφαιρούσαν το τραπέζι με τις μινιατούρες και έκαναν ξανά την ίδια διαδικασία καρέ καρέ χωρίς βέβαια μινιατούρες. Με αυτό τον τρόπο εμφάνιζαν την δεύτερη λήψη πάνω στην πρώτη, όμως επειδή είχε χρησιμοποιηθεί το μαύρο γυαλί σαν μάσκα ή κάθε μία από τις λήψεις δεν επηρέαζε την προηγούμενη πετυχαίνοντας έτσι την τέλεια συνένωση. Για παράδειγμα στην περίπτωση μας στο δεύτερο βήμα η κάμερα κατέγραφε φως μόνο στα σημεία δεξιά-αριστερά και κάτω, αλλά όχι στη μέση λόγο του μαύρου γυαλιού. Με αποτέλεσμα όταν πέσει αυτή η εικόνα στο καρέ που υπάρχει ήδη στο φιλμ (το οποίο είχε όμως μόνο εικόνα στην μέση εξαιτίας του μαύρου γυαλιού στο πρώτο βήμα) να γίνει μια καθαρή συνένωση. Δηλαδή κάτι παρόμοιο με το σημερινό Photoshop και τα Layers με διαφάνεια.
Οι αδυναμίες της μεθόδου dynamation ήταν ότι ήταν δύσκολο να ταιριάξει χρωματικά και σε φωτεινότητα η αρχική λήψη με τις μινιατούρες αλλά και ότι οι ηθοποιοί μπορούσαν μόνο να κινούνται μπροστά από αυτές (για να το πετύχουν από πίσω υπήρχε άλλη τεχνική back projection). Ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται η βασική τεχνική του dynamation με ψηφιακό βέβαια περιτύλιγμα. Για παράδειγμα στα εφέ του oblivion τα οποία περιγράψαμε σε πρόσφατο άρθρο οι “in camera” τεχνικές του Kosinski ειδικά στο Sky Tower βασίζονταν στην ίδια αρχή…
Κύριε Harryhausen καλό ταξίδι και σας ευχαριστούμε για όλα.
Πηγές
–http://www.deadline.com/tag/ray-harryhausen/
–http://www.unmuseum.org/dyna.htm
