Ο μεγάλος φιλικός συγγραφέας: O Ρόαλντ Νταλ στην οθόνη

«Έχω πειστεί πως οι µεγάλοι έχουν ξεχάσει εντελώς πώς είναι να είσαι παιδί πέντε έως δέκα ετών… Εγώ πάλι µπορώ να θυµηθώ ακριβώς πώς ένιωθα τότε. Είµαι σίγουρος πως µπορώ»

Ρόαλντ Νταλ

Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ φέρνει στη μεγάλη οθόνη ένα από τα πιο γνωστά βιβλία του Ρόαλντ Νταλ, τον Μεγάλο Φιλικό Γίγαντα (ή Μιφιγάμα, το γίγαντα με την τρυφερή καρδιά, όπως αναφέρει η ελληνική μετάφραση του βιβλίου).

Ο Μιφιγάμα έχει ξαναπαρουσιαστεί στο σινεμά, σε μορφή animation, αλλά φαίνεται ότι ο Σπίλμπεργκ δεν μπόρεσε να αντισταθεί στο σενάριο, το οποίο έχει γράψει η Μελίσσα Μάθισον, σεναριογράφος και του Ε.Τ.

Το έργο του Νταλ είναι ιδιαίτερα αγαπητό στους κινηματογραφιστές. Το παράξενο χιούμορ του και ο τρόπος του να δημιουργεί ανοίκειες παιδικές ιστορίες έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον κινηματογραφιστών όπως ο Τιμ Μπάρτον (φυσικά) ή ο Γουές Άντερσον, ακόμα και ο… Κουέντιν Ταραντίνο!

Η σχέση του συγγραφέα με το σινεμά δεν σταματά εκεί. Η αλήθεια είναι ότι δεν ξεκινά και από εκεί. Ο Ρόαλντ Νταλ εργάστηκε ως σεναριογράφος σε αρκετές ταινίες που δεν είχαν καμία σχέση με παιδιά.

O Ουαλός συγγραφέας έγραψε τα σενάρια αρκετών επεισοδίων του «Alfred Hitchcock presents» και του «Tales of the Unexpected», ενώ καταπιάστηκε  και με τον μεγαλύτερο πράκτορα όλων των εποχών, τον Μποντ, Τζέιμς Μποντ.

Πριν αναφερθούμε στη σχέση του Νταλ με τον 007, αξίζει να αναφερθούμε στο πρώτο παρ’ ολίγον κινηματογραφικό του πρότζεκτ, το The Gremlins. Δεν πρέπει να συγχέεται με την περιπέτεια φαντασίας. Η ταινία, σε παραγωγή Ντίσνεϊ, θα ήταν μια πολεμική περιπέτεια για μυθικά πλάσματα που σαμποτάρουν αεροπλάνα. Η ταινία δεν γυρίστηκε ποτέ, καθώς το στούντιο αποφάσισε να σταματήσει το πρότζεκτ, όταν το βρετανικό υπουργείο Αεροπορίας έσπευσε να χώσει τη μύτη του και να κάνει την ταινία υπερβολικά προπαγανδιστική.

Ο Ρόαλντ Νταλ κλήθηκε λίγο αργότερα να γράψει το σενάριο για το Ζεις Μονάχα Δυο Φορές, βασισμένος στον χαρακτήρα που είχε πλάσει ο φίλος του, Ίαν Φλέμινγκ. Το βιβλίο του Φλέμινγκ δεν θεωρείτο το πιο επιτυχημένο της σειράς και μάλιστα πολλοί πίστευαν ότι ήταν μη κινηματογραφικό, ωστόσο ο Νταλ έσπευσε να τους διαψεύσει, προσθέτοντας δικές του ιδέες και θέτοντας τις βάσεις για μία επιτυχημένη ταινία Μποντ.

Το 1968 έγραψε το σενάριο για το Chitty Chitty Bang Bang, που και αυτό βασίζεται σε βιβλίο του Ίαν Φλέμινγκ. Αν και ήταν συν-σεναριογράφος (με τον Κεν Χιου), η συμβολή του Νταλ είναι καθοριστική: ο Αρπάχτης Παιδιών δεν μπορεί παρά να είναι δικό του δημιούργημα.

Τα μυθιστορήματα του Νταλ στην οθόνη

Ο Ρόαλντ Νταλ είναι από τους δημιουργούς που μάλλον έχουν ευτυχίσει, βλέποντας τα έργα τους στη μεγάλη οθόνη. Δεν έχει μεταφερθεί το σύνολο του έργου του και υπάρχουν και αρκετές αδιάφορες ταινίες, αλλά σε γενικές γραμμές οι σκηνοθέτες σεβάστηκαν (και μάλιστα προήγαγαν) το ύφος και το σχεδόν σαδιστικό χιούμορ του ουαλού συγγραφέα.

Βίλι Βόνκα και το Εργοστάσιο Σοκολάτας (1971)

Το καλύτερο εργοστάσιο σοκολάτας έχει πρωταγωνιστή τον Μπίλι Γουάιλντε και σκηνοθέτη τον Μελ Στιούαρτ. Αποτελεί μία μιούζικαλ μεταφορά του βιβλίου του Νταλ, για την οποία ο ίδιος ο συγγραφέας δεν είχε και την καλύτερη άποψη. Ο Νταλ έγραψε μεν το σενάριο της ταινίας, ωστόσο, δεν συμφωνούσε με το ότι η προσοχή δόθηκε στον Βίλι Βόνκα, ενώ δεν ήθελε ως πρωταγωνιστή τον Γουάιλντερ. Ο ίδιος ο Γουάιλντερ αρνήθηκε να παίξει τον τρίτο Doctor Who, προκειμένου να πρωταγωνιστήσει στον Τσάρλι. Το αποτέλεσμα τον δικαίωσε: είναι ο παράξενος Doctor Who που ποτέ δεν ερμήνευσε στη μικρή οθόνη. Παρά τις αντιρρήσεις του Νταλ, η ταινία του 1971 έγινε καλτ και αποτέλεσε ένα σοκολατένιο όνειρο -ή εφιάλτη, όπως θέλει το εκλαμβάνει κανείς- για εκατομμύρια παιδιά και μεγάλους.

ΜΦΓ ή ο Μεγάλος Φιλικός Γίγαντας 

Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ δεν ήταν ο πρώτος που αποφάσισε να μεταφέρει τον ΜΦΓ στη μεγάλη οθόνη. Προηγήθηκε η animation ταινία του 1989, η οποία προβλήθηκε ανήμερα τα Χριστούγεννα. Είτε στην τηλεόραση, είτε στο βίντεο (αρχικά και στο DVD αργότερα), ο αρχικός  ΜΦΓ ικανοποίησε το κοινό, αποτελώντας μια διασκέδαση για όλη την οικογένεια. Όσον αφορά τη μεταφορά του βιβλίου από τον Σπίλμπεργκ, η μόνη ένσταση είναι ότι η ιστορία είναι πολύ βρετανική -ο καλός γίγαντας που δεν τρώει ανθρώπους συμμαχεί με ένα κοριτσάκι, τη Σοφί, για να αποτρέψουν το σχέδιο δολοφονίας της Βασίλισσας.

Ντάνι, ο Πρωταθλητής του Κόσμου (1989)

Όσον αφορά το Ντάνι, ο Πρωταθλητής του Κόσμου έγινε και αυτό τηλεταινία με πρωταγωνιστές τους Τζέρεμι Άιρονς και Ρόμπι Κολτρέιν. Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από ένα αγόρι που λατρεύει τον πατέρα του και θα μπλεχτεί σε μια μεγάλη περιπέτεια εξαιτίας ενός μυστικού που αυτός κρύβει. Λέγεται ότι ήταν η αγαπημένη ταινία του Ρόαλντ Νταλ -βασισμένη σε βιβλίο του.

Οι Μάγισσες (1990)

Το 1990 ο σκηνοθέτης Νίκολας Ρεγκ (Don’t Look Now) συνεργάζεται με τον Τζιμ Χένσον (δημιουργό των Μάπετς) για να φέρουν στη μεγάλη οθόνη τις Μάγισσες του Νταλ, μόλις επτά χρόνια μετά την έκδοση του βιβλίου. Η ιστορία ενός αγοριού που παρά το γεγονός ότι μετατρέπεται σε ποντίκι προσπαθεί να εξοντώσει όλες τις μάγισσες του κόσμου αποτελεί μία ενοχλητική απόλαυση. Εγώ, πάντως, ακόμα έχω εφιάλτες ότι οι μάγισσες με κλείνουν σε έναν πίνακα όπου μεγαλώνω και εξαφανίζομαι. Οπτικά η ταινία είναι υπέροχη, το ίδιο και η ερμηνεία της Αντζέλικα Χιούστον ως αρχι-κακιάς μάγισσας. Η ταινία ήταν η τελευταία στην οποία δούλεψε ο Χένσον πριν τον θάνατό του.

Ο Νταλ μίσησε το τέλος της ταινίας και αυτό γιατί ενώ το στούντιο είχε γυρίσει το φινάλε του βιβλίου -όπου το αγόρι, ως ποντίκι πάντα, εξοντώνει με τη γιαγιά του μάγισσες και μαθαίνει ότι η ζωή ενός ποντικού δεν είναι και πολύ μεγάλη- εγκαταλείπεται για ένα πιο χαρούμενο τέλος. Ο Νταλ είδε και τα δύο φινάλε, μίσησε το happy ending και απαίτησε να αφαιρέσουν το όνομά του από τους τίτλους. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν την εκδοχή αυτή μία από τις καλύτερες μεταφορές έργων του Νταλ.

Four Rooms (1995)

Βασισμένη σε τέσσερις μικρές ιστορίες του Ρόαλντ Νταλ (για ενηλίκους), το Four Rooms είναι η δουλειά τεσσάρων σκηνοθετών (ανάμεσά τους και οι Ροντρίγκες και Ταραντίνο). Ο Ταραντίνο, μάλιστα, πρωταγωνιστεί σε μία από τις όχι και καλύτερες στιγμές του. Δεν ξέρουμε τι θα έλεγε ο Νταλ για την ταινία -πέθανε το 1990-, ωστόσο τουλάχιστον τα φιλμάκια των Ροντρίγκες και Ταραντίνο παρουσιάζουν κάποιο ενδιαφέρον

Ο Τζίμης και το Γιγαντοροδάκινο (1996)

Ο Χένρι Σέλικ μεταφέρει στην οθόνη άλλο ένα παιδικό βιβλίο του Νταλ, συνδυάζοντας live action και stop motion animation. Ένα αγόρι ζει με τις δύο απαίσιες θείες του, ώσπου θα βρεθεί ξαφνικά σε ένα γιγαντιαίο ροδάκινο και θα διαμορφώσει σχέσεις φιλίας με τα πλάσματα που ζουν εκεί. Η μεταφορά είναι αξιοπρεπής και αρκετά πιστή στο πνεύμα του βιβλίου. Πρωταγωνιστούν και δανείζουν τις φωνές τους η Σούζαν Σάραντον, ο Πιτ Ποσθλγουέιτ, ο Σάιμον Κάουελ και ο Ρίτσαρντ Ντρέιφους -ανάμεσα σε άλλους.

Ματίλντα (1996)

Η καλύτερη μεταφορά βιβλίου του Νταλ (μετά το Εργοστάσιο Σοκολάτας του 1971) έρχεται από… τον Ντάνι Ντε Βίτο. Ναι, η Ματίλντα του έχει μεταφερθεί στις ΗΠΑ, αλλά η πιστότητα στο έργο του Νταλ, η απίστευτη Μάρα Γουίλσον ως Ματίλντα και η Παμ Φέρις στο ρόλο της Τρέντσμπουλ κάνουν την ταινία απολαυστική. Ειδικά η Φέρις χτίζει μία από τους καλύτερους κακούς χαρακτήρες που έχουμε δει σε παιδική ταινία, ερμηνεύοντας μια πρώην Ολυμπιονίκη και νυν διευθύντρια που τρομοκρατεί τα παιδιά. Η ταινία αποτελεί το Carrie για μαθητές δημοτικού και το πνεύμα αυτό αποκαλύπτεται ξεκάθαρα μέσα από τη σκηνοθετική ματιά του Ντε Βίτο που κάνει μια ταινία όχι για τον ίδιο, αλλά για ένα κοριτσάκι που το έλεγαν Ματίλντα.

Ο Τσάρλι και το Εργοστάσιο Σοκολάτας (2005)

Μετά την απογοήτευση του ουαλού συγγραφέα από την ταινία του Μελ Στούαρτ, η χήρα του δεν έλεγε όχι σε μία νέα εκδοχή της ιστορίας. Σκηνοθέτες όπως οι Ρομπ Μίνκοφ (Ο Βασιλιάς των Λιονταριών), Τομ Σάντιακ (Θεός για Μια Βδομάδα), Γκάρι Ρος (Pleasantville), ακόμα και ο Μάρτιν Σκορσέζε ενδιαφέρθηκαν για το πρότζεκτ.

Πιο πιστό στο βιβλίο από την εκδοχή του 1971, εκείνη του Τιμ Μπάρτον αποτελεί περισσότερο μια τιμ-μπαρτονική δημιουργία παρά μια νταλ-ική. Για πολλούς αυτό είναι κακό, για μας μόνο καλό μπορεί να είναι. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά προβλήματα στην ταινία, ένα από τα οποία είναι η ιστορία που «εξηγεί» το παρελθόν του Βόνκα. Στο βιβλίο -και στην ταινία του Γουάιλντερ- δεν χρειαζόταν εξήγηση για τον μοναχικό τρελούτσικο που είναι ο Βόνκα, στην εκδοχή του Μπάρτον δημιουργείται ολόκληρη ιστορία με τον πατέρα του. Πάντως, επικεντρώνεται περισσότερο στον Τσάρλι (εξ ού και ο αρχικός τίτλος παραμένει) και δείχνει μερικούς φοβερούς Ούμπα Λούμπα.

Fantastic Mr Fox (2009)

Άλλη μία ταινία σκηνοθέτη. Ο Φανταστικός κύριος Φοξ είναι περισσότερο μια ταινία του Γουές Άντερσον παρά μια ταινία βασισμένη σε βιβλίο του Ρόαλντ Νταλ. Το τρελό κυνηγητό υπάρχει και εδώ (στοιχεία του είδαμε και στο φετινό Ξενοδοχείο Grand Budapest), αλλά υπάρχουν και πολλά υπαρξιακά ζητήματα. Το στιλ του Άντερσον, οι εξαιρετικές φωνές (Τζορτζ Κλούνεϊ, Μέριλ Στριπ, Μπιλ Μάρεϊ, Τζέισον Σβάρτσμαν) κολακεύουν την πένα του Νταλ, αλλάζοντας το ύφος, αλλά όχι και το νόημα. Κι αυτό γιατί το θέμα όλων των έργων του Νταλ ήταν να είσαι πάντα διαφορετικός και να μη φοβάσαι να ζήσεις μια τρομακτική, μεγάλη περιπέτεια.

Τι θα δούμε και τι θα έπρεπε να δούμε (στη μεγάλη οθόνη)

Το 2016 και η επιστροφή του Σπίλμπεργκ στο σύμπαν της παιδικότητας απέχουν αρκετά ακόμα.

Μέχρι τότε, η επόμενη ταινία βασισμένη σε βιβλίο του Νταλ λέγεται ότι θα είναι το Άνω Λεχ (Esio Trot) με τον Ντάστιν Χόφμαν στον ρόλο του κυρίου Χόπι που είναι ερωτευμένος με τη γειτόνισσά του, την κυρία Σίλβερ (Τζούντι Ντεντς). Για να κερδίσει την καρδιά της θα την πείσει ότι ένα μαγικό μπορεί να μεγαλώσει την αγαπημένη της χελώνα (ο τίτλος του βιβλίου προέρχεται από τα γράμματα της λέξης χελώνα). Η μεταφορά θα γίνει από τους Ρίτσαρντ Κέρτις και Πολ Μέιχιου Άρτσερ για το BBC One.

Ενδιαφέρον για μία νέα μεταφορά των Μαγισσών έχει εκφράσει και ο Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο (ο οποίος θα ήταν ιδανικός σκηνοθέτης για κάτι τέτοιο). Ωστόσο, επειδή έχει πολλά στο σκηνοθετικό του πιάτο, δεν είμαστε σίγουροι ότι θα καταφέρει τελικά να το χωρέσει και αυτό.

Είναι περίεργο πως ο κινηματογράφος δεν έχει ενδιαφερθεί ακόμα για ιστορίες του Νταλ όπως οι Βλακέντιοι ή Το θαυματουργό φάρμακο του Τζορτζ.

Το Θαυματουργό Φάρμακο του Τζορτζ είναι μια ιστορία που θα περιμέναμε να επιλέξει ο Γουές Άντερσον. Ο Τζορτζ είναι ένα αγόρι που αποφασίζει να φτιάξει ένα φάρμακο για να θεραπεύσει τη γιαγιά του από τη στρυφνότητά της. Αντί γι’ αυτό την κάνει τεράστια σαν ένα σπίτι. Προσπαθώντας να διορθώσει την κατάσταση, φτιάχνει ένα άλλο φάρμακο που σχεδόν την εξαφανίζει, ενώ η μητέρα του βρίσκεται σε άρνηση και ο παθητικο-επιθετικός πατέρας του δεν ξέρει τι να κάνει. Το Little Miss Sunshine συναντά την Οικογένεια Τενενμπάουμ με λίγη δόση από… μάλλον ατζαμή Χάρι Πότερ.

Οι Βλακέντιοι αποτελεί μια ιστορία δυστυχισμένου γάμου. Ο κύριος και η κυρία Βλακέντιου είναι σκληροί και κακοί μεταξύ τους αλλά και με τα ζώα της τοπικής κοινότητας. Και αν οι ίδιοι ανέχονται την κακία ο ενός του άλλου, τα ζώα δεν είναι διατεθειμένα να κάνουν το ίδιο.

Εάν η Pixar θελήσει να κάνει κάτι πιο σκοτεινό και αστείο, ο Πελώριος Κροκόδειλος είναι το ιδανικό πρότζεκτ. Ένας απαίσιος, λαίμαργος, γρουσούζικος βάρβαρος που του αρέσει να καταβροχθίζει αγοράκια και κοριτσάκια, θα βρεθεί αντιμέτωπος με την οργή των υπόλοιπων ζώων.

Όσο για τα έργα του για ενηλίκους δεν  θα μας πείραζε να ξαναδούμε την ιστορία της Μέρι Μαλόνι (Lamb to the Slaughter), μιας νεαρής εγκύου που φτάνει στα όριά της με τις απιστίες του συζύγου της και τον σκοτώνει με ένα παγωμένο μπούτι αρνιού. Όταν έρχονται οι αστυνομικοί, μετά από έκκληση της κυρίας που υποστηρίζει ότι βρήκε τον άνδρα της νεκρό, προσπαθούν να καταλάβουν ποιο είναι το φονικό όπλο. Την ίδια ώρα καταβροχθίζουν το αρνάκι που έχει μαγειρέψει η Μαλόνι. Η ιστορία έχει μεταφερθεί δύο φορές: μία στο πλαίσιο της σειράς Alfred Hitchcock presents και μία το 2002 από τη Νικόλ Μπαρνέτ.

Ενδιαφέρουσα και η ιστορία William and Mary, με έναν σύζυγο που επιλέγει πριν πεθάνει να επιστρέψει στη ζωή ως εγκέφαλος με ένα μοναδικό περιστρεφόμενο μάτι. Οργισμένη για το γεγονός ότι δεν είναι χήρα, αλλά παντρεμένη με ένα ιατρικό πείραμα, η Μέρι αποφασίζει να εκδικηθεί τον Γουίλιαμ. Θα μπορούσε να είναι απολαυστική ταινία τρόμου για τον Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ ή τον Πήτερ Τζάκσον. Ο Κύριος και η Κυρία Σμιθ συναντούν το Eraserhead.