Σάλι Πότερ: Το Brexit είναι καταστροφικό

Βρίσκεται στην Αθήνα για την παρουσίαση της νέας της ταινίας, The Party, στο πλαίσιο του αφιερώματος που παρουσιάζει στο έργο της η Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Ο λόγος για τη σκηνοθέτιδα Σάλι Πότερ.

Οι Cinepivates τη συνάντησαν σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας και μίλησαν μαζί της για τη βρετανική κοινωνία, το Brexit και το κίνημα #metoo.

Οι χαρακτήρες της ταινίας σας αντιπροσωπεύουν τη μεσαία προς ανώτερη βρετανική τάξη (έχουμε την πολιτικό για παράδειγμα ή τον τραπεζίτη). Στη διάρκεια της ταινίας μοιάζουν να απομυθοποιούνται. Εσείς αισθάνεστε απογοητευμένη από αυτό το τμήμα της κοινωνίας;

Το μικρό αυτό κομμάτι κοινωνίας που βλέπουμε στην ταινία δεν αποτελεί τμήμα της ανώτερης τάξης. Δεν πρόκειται για ανθρώπους πλούσιους. Είναι ένα περιβάλλον μεσοαστικό και πολιτισμικό (βλέπουμε για παράδειγμα πολλά βιβλία και δίσκους). Η κουζίνα είναι μάλλον ταπεινή, υπάρχει ένας μικρός κηπάκος και το μπάνιο είναι λίγο παλιό… Πρόκειται για μια γενιά λίγο έως πολύ βολεμένη, λίγο έως πολύ αριστερή -εκτός, φυσικά, από τον τραπεζίτη. Πρόκειται για ανθρώπους που βρίσκονται σε σύγκρουση, που έχουν απογοητευτεί από τις ζωές τους, τα ιδανικά τους και αυτά που πραγματικά πιστεύουν. Αυτά που πιστεύουν γίνονται αντικείμενο πρόκλησης. Στη διάρκεια της εξέλιξης της ιστορίας κάνουν μεγάλες αλλαγές σε μικρό διάστημα. Κάθε ένας από αυτούς είναι στο τέλος διαφορετικός από ότι ήταν στην αρχή και η εικόνα που είχαν για τον εαυτό τους είναι διαφορετική. Απομυθοποιούνται; Ναι, βγάζουν τις μάσκες τους, απογυμνώνονται και καλούνται να αποκαλύψουν την αλήθεια για τον εαυτό τους. Στην βρετανική κοινωνία, αυτή η αυτοκριτική, το να κοιτάς τον εαυτό σου και να ανανωρίζεις τις αποτυχίες και τις απογοητεύσεις, τα ελαττώματά σου, είναι μια μορφή αφύπνισης, ένα απαραίτητο βήμα.

Σε μία συνέντευξή σας χρησιμοποιήσατε τον όρο «πολιτισμική κυριαρχία». Μπορείτε να μας αναλύσετε λίγο περισσότερο τον όρο σε σχέση με την ταινία.

Η αλήθεια είναι ότι δεν θυμάμαι να έχω πει κάτι τέτοιο, αλλά εάν το είπα, τότε θα εννοούσα ότι η ομάδα των ανθρώπων που βλέπουμε στην ταινία δεν έχουν πολλά χρήματα και πολύ εξουσία, αλλά αποτελούν κομμάτι της κυρίαρχης κουλτούρας. Είναι ακαδημαϊκοί ή επιτυχημένοι επαγγελματίες. Καλούνται να αναρωτηθούν ποιον υπηρετούν, πρέπει να σπάσουν τις αυταπάτες για τους εαυτούς τους, για το ποιοι είναι και για το τι πιστεύουν, πρέπει να εξερευνήσουν το χάσμα ανάμεσα σε αυτό που νομίζουν ότι πιστεύουν και τον τρόπο που συμπεριφέρονται στην πραγματικότητα.

Το δημοψήφισμα για το Brexit έλαβε χώρα στη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας. Πώς αντιμετωπίσατε το αποτέλεσμα τότε και τι σκέφτεστε για αυτό τώρα; 

Όταν συνέβη, ήταν μεγάλη έκπληξη. Κανείς δεν πίστευε ότι θα συμβεί, κανείς από όσους γνώριζα εγώ τουλάχιστον. Όλοι έλεγαν ότι είναι μια γελοία ιστορία, ότι τίποτα δεν θα αλλάξει. Όταν ξυπνήσαμε την επόμενη μέρα και ακούσαμε τα αποτελέσματα ήμασταν σε κατάσταση απόλυτου σοκ. Οι άνθρωποι έρχονταν στο σετ, έκλαιγαν, ήταν δυστυχισμένοι -είχαμε ένα διεθνές καστ και συνεργείο. Τα δικά μου προσωπικά συναισθήματα ήταν ότι μπορούσες να διακρίνεις τι θα ερχόταν, υπήρχε μια σκιά. Με ρωτούσαν εάν εγώ γνώριζα τι θα συμβεί, γιατί είχαν αρχίσει να βλέπουν μια προφητική διάσταση στο σενάριο. Είπα πως όχι, δεν ήξερα ακριβώς τι θα ερχόταν, αλλά ένα δημοψήφισμα σαν αυτό δεν έρχεται από το πουθενά, χτίζεται στη διάρκεια του χρόνου. Κατά έναν περίεργο τρόπο ήμασταν τυφλοί για αυτό που συνέβαινε κάτω από τη μύτη μας, για τα ψέμματα. Τότε σκέφτηκα ότι πρόκειται για τραγωδία και για καταστροφή και αναρωτήθηκα πώς θα μπορούσαμε να το αντιστρέψουμε. Και τώρα το ίδιο αισθάνομαι, μόνο που οι αποδείξεις είναι ολοένα και περισσότερες: Οικονομικά είναι καταστροφικό, πολιτιστικά είναι καταστροφικό, το εθνικό σύστημα υγείας θα καταρρεύσει… Η Αγγλία ήταν πάντοτε μια χώρα μεταναστών που εργάζονταν μαζί και αυτό ήταν ένα από τα πράγματα που με έκαναν υπερήφανη. Είναι ντροπιαστικό αυτό που συμβαίνει και καταστροφικό. Ζούμε, όμως, σε μια κοινωνία διχασμένοι. Όλοι όσοι γνωρίζω είναι απογοητευμένοι και αντιστεκόμαστε όσο καλύτερα μπορούμε.

Πιστεύετε ότι υπάρχει τρόπος να αντιστραφεί το Brexit;

Ναι, εάν γινόταν ένα δεύτερο δημοψήφισμα ή εάν υπήρχε μια δεσμευτική ψηφοφορία στο Κοινοβούλιο. Υπάρχει μεγάλη αντίσταση, αλλά είναι δύσκολο να πει κανείς εάν θα έχει αποτέλεσμα.

Στη διάρκεια της καριέρας σας φαίνεται ότι θέλετε να προκαλείτε κινηματογραφικά τον εαυτό σας, να δοκιμάζετε διαφορετικά πράγματα. Πόσο σημαντικό είναι αυτό για εσάς;

Αυτό που λατρεύω είναι η εμπειρία του να μαθαίνω κάτι καινούριο. Τεχνικά, το The Party ήταν μια πολύ δύσκολη ταινία. Είναι μία κωμωδία και το να τη γράψω ήταν συναρπαστικό για μένα. Στην πρώτη προβολή, καθόμουν σε μια μεγάλη αίθουσα και όλοι γελούσαν. Σκέφτηκα ότι αυτό είναι καταπληκτικό. Το γέλιο μάς κάνει καλά και αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε μια πολύ άρρωστη στιγμή, το να μπορεί κανείς να δημιουργήσει αυτό το συναίσθημα είναι καθαρκτικό. Πάντα θέλω να μάθω την επόμενη τεχνική που θα με βοηθήσει να κάνω καλύτερα τη δουλειά μου.

Γιατί επιλέξατε το ασπρόμαυρο για το The Party;

Επειδή ταιριάζει στο θέμα της ταινίας, στα άκρα, στο φως και το σκοτάδι -συναισθηματικά-, στα κρυφά μυστικά, στο δυνατό φως της αλήθειας και το τι αποτελέσματα έχει αυτό όταν το ρίχνεις. Το ασπρόμαυρο έχει ένταση και απλότητα. Είναι κατάλληλο για μια ταινία “σκελετική”, σαν τα κόκαλα κάποιου πλάσματος, για μια ταινία χωρίς άχρηστη σάρκα.

Την χρονιά που μας πέρασε το κίνημα #metoo κυριάρχησε στις συζητήσεις -και όχι μόνο στο Χόλιγουντ. Πιστεύετε ότι θα μπορούσαν να αλλάξουν τα πράγματα; 

Κάθε νέο κύμα ενημέρωσης για μια πλευρά της ύπαρξής μας και για το πώς δουλεύει η πατριαρχία είναι πάντοτε καλό, τόσο για τις γυναίκες, όσο και για τους άνδρες. Πρόκειται, όμως, για μία μόνο πλευρά. Αυτή η συγκεκριμένη πλευρά συγκέντρωσε μεγάλο ενδιαφέρον. Είναι περίεργο αλλά μπορεί να το δει κανείς με δύο τρόπους: μπορείς να έχεις μια φωτογραφία μιας πανέμορφης ηθοποιού με ένα ωραίο φόρεμα να μιλά για το #metoo. Πρόκειται για παραδοξολογία, καθώς χρησιμοποιεί τα ίδια εργαλεία. Πιστεύω ότι το εκδικητικό κομμάτι της συζήτησης, το να κατηγορείς συγκεκριμένους άνδρες είναι σε ένα βαθμό ένας περισπασμός από το ευρύτερο πρόβλημα. Δεν ρίχνει μια βαθύτερη ματιά στο τι οδηγεί τους άνδρες να συμπεριφέρονται με αυτόν τον αποξενωμένο και αυτιστικό τρόπο, να μην κατανοούν το -σωματικό- αποτέλεσμα των πράξεών τους. Νομίζω ότι μπορούμε να είμαστε πιο διακριτικοί και βαθυστόχαστοι για το πώς αναπτύσσονται αυτές οι δυναμικές. Και πιστεύω ότι οι γυναίκες μπορούν να μιλήσουν για πολλά πράγματα, όχι μόνο για το ότι είναι θύματα. Αυτή είναι η πλευρά της συζήτησης αυτής που δεν μου αρέσει. Νομίζω ότι τραβάει την προσοχή στο πώς οι γυναίκες πληγώνονται, ενώ είναι πολύ πιο ενδιαφέρον να δούμε τους τρόπους με τους οποίους οι γυναίκες είναι δυνατές. Επειδή αυτό πραγματικά είναι θέμα – ταμπού.

Πώς αισθάνεστε κάθε φορά που υπάρχει μια ρετροσπεκτίβα του έργου σας; «Επισκέπτεστε» ξανά παλαιότερες ταινίες σας; 

Δεν κοιτάζω πίσω. Δεν κοιτάζω ποτέ πίσω, προχωρώ απλά στο επόμενο πράγμα. Φυσικά είναι μεγάλη τιμή να γίνεται ρετροσπεκτίβα του έργου μου. Και περιστασιακά, όταν με καλέσουν θα κοιτάξω παλαιότερες ταινίες μου και θα πω: “Αλήθεια; Αυτό είναι ενδιαφέρον”. Είναι σαν να την έχει κάνει κάποιος άλλος. Μερικές φορές αισθάνομαι αυτό που είπατε: ότι κάνω ταινίες πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, ενώ υπάρχουν σκηνοθέτες που κάνουν ταινίες όμοιες μεταξύ τους. Εγώ είμαι λίγο πιο αναρχική…

* Το αφιέρωμα στη Σάλι Πότερ πραγματοποιείται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος από τις 4 έως τις 10 Ιανουαρίου 2018. Στις 4 Ιανουαρίου, η σκηνοθέτις θα είναι παρούσα στην προβολή της ταινίας The Party. Η ταινία προβάλλεται ήδη στις κινηματογραφικές αίθουσες, σε διανομή Feelgood.