Στίβεν Σπίλμπεργκ: ο σκηνοθέτης-κατασκευαστής κινηματογραφικών εμπειριών
Παραμυθάς, ακαδημαϊκός, οσκαρικός, χολιγουντιανός μύθος, politically correct. Όλα αυτά είναι χαρακτηρισμοί που έχουν κατά καιρούς ακουστεί για τον Στίβεν Σπίλμπεργκ. Μπορεί να είναι όλα αυτά, κάποια ή και τίποτα. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι είναι δημιουργός εμπειριών. Πόσοι από εμάς δεν θέλησαν να γίνουν αρχαιολόγοι εξαιτίας του Ιντιάνα (ξέρω τουλάχιστον έναν); Πόσοι δεν συγκινούνται βλέποντας τον E.T. να περνά μπροστά από το φεγγάρι; Πόσοι δεν νιώθουν το αίμα στο πρόσωπό τους στην απόβαση της Νορμανδίας στον στρατιώτη Ράιαν; Και πόσοι απέφυγαν κάποιο καλοκαίρι να μπουν στη θάλασσα, επειδή λίγο καιρό πριν είχαν δει το Jaws;
Με αφορμή την έξοδο του Λίνκολν (από την Πέμπτη) στις αίθουσες, οι Cinepivates επιλέγουν ταινίες του Σπίλμπεργκ και περιγράφουν τις κινηματογραφικές τους εμπειρίες.
Απολαύστε τις!
Ε.Τ. ο Εξωγήινος
Μικρή εισαγωγή προς αποφυγή παρεξηγήσεων: Είμαι Spielberg lover!
E.T. the Extra-Terrestrial (1982)
Χμ… Δύσκολο να προσδιορίσω πότε είδα για πρώτη φορά το παραμύθι του Spielberg. Δυστυχώς δεν ήταν στο σινεμά, γιατί το 1982 που κυκλοφόρησε ήμουν μόλις 3 χρονών. Έχει στιγματίσει τόσο πολύ τα παιδικά μου χρόνια όμως, σα να είναι η πρώτη ταινία που είδα ποτέ! Λες κι από αυτήν την ταινία ξεκίνησε η αγάπη μου για τον κινηματογράφο.
Οι γονείς μου ήταν εκείνοι που με παρότρυναν να την δω, όπως και αργότερα τον αδερφό μου. Είναι άλλωστε μια ταινία συνυφασμένη με την οικογένεια μου, καθώς κάθε φορά που την βλέπω νιώθω πάντα την ίδια θαλπωρή, ακριβώς γιατί έτσι την έχω συνδυάσει στο μυαλό μου.
Θυμάμαι να κλαίω γοερά όταν ο Ε.Τ. έφυγε, να ξεκαρδίζομαι στα γέλια όταν ήταν μασκαρεμένος με το σεντόνι για το Halloween, να πεισμώνω με τους «κακούς» που ήθελαν να τον κάνουν πείραμα… Μου έχει μείνει η σκηνή που ο Ε.Τ. παίζει με τα παιχνίδια του Elliott και είναι σα να ανακαλύπτει τον κόσμο των ανθρώπων, αλλά σίγουρα το ταξίδι με τα ποδήλατα μπροστά στο φεγγάρι με την μουσική να κορυφώνεται είναι πια classic!
Hook (1991)
Το κλασικό παραμύθι του Peter Pan με τη ματιά του Spielberg! Η καλύτερή μου! Παραμύθι/παιδική ταινία με επιστέγασμα Robin Williams, Dustin Hoffman και Julia Roberts!
Θυμάμαι ότι την είδα στο σινεμά και είχα θαμπωθεί από τα πολλά χρώματα! Σασπένς και χιούμορ εναλλάσσονται στην οθόνη και ο Robin Williams ζωγραφίζει. Θυμάμαι τότε ήταν από τους αγαπημένους μου.
Χαρακτηριστική σκηνή που αγαπάω πάντα να βλέπω είναι όταν ο Peter Pan με τους φίλους ξεκινούν τον τουρτοπόλεμο και γίνεται χαμός! Αν υπήρχε 3D τότε, αυτή η σκηνή θα ήταν σούπερ!
Είναι από τις ταινίες που τα μηνύματα είναι απλά και διαχρονικά, αλλά που για εμένα λειτούργησε (κρίνοντας εκ των υστέρων) ως η εγκαθίδρυση του Spielberg «παραμυθά» στο μυαλό μου.
Minority Report (2002)
Μια άλλη πλευρά του Spielberg που αγαπώ, ταινίες επιστημονικής φαντασίας με ουσία όμως κι όχι τύπου Jurassic Park… Tαινία “food for thought”!
Μια ματιά για το πως μπορεί να είναι το μέλλον, στοιχεία της οποίας βλέπουμε γύρω μας σήμερα (στην Αμερική έστω) με επικάλυψη δράσης και περιπέτειας. Το γεγονός πως πρωταγωνιστούσε ο Tom Cruise ήταν απλά ένας ακόμα λόγος να μου αρέσει.
Πολύ με είχε ιντριγκάρει τότε, αλλά ακόμα και σήμερα έτσι με κάνει να νιώθω. Προβληματισμός για πολλά ζητήματα και μεγάλες αλήθειες. Από τις ταινίες που βγαίνεις από το σινεμά και ξεκινάς την κουβέντα!
Το θυμάμαι σαν τώρα, να συζητάμε έντονα με την παρέα μου στο αγαπημένο μας στέκι που πηγαίναμε πάντα μετά το σινεμά. Δύσκολα να βγούνε σε μια ταινία δράσης, όμως ο Spielberg το πετυχαίνει και δείχνει πως ακόμα και αυτές οι ταινίες δεν είναι ανάγκη να μένουν στην επιφάνεια, δράση για την δράση και δράση για την διασκέδαση. Επίλογος: το γεγονός πως οι ταινίες απέχουν μια δεκαετία η μια από την άλλη, ενώ τις επέλεξα με άλλα κριτήρια, λέει κάτι;
Nemo
Τζουράσικ Παρκ (1993)
Το Τζουράσικ Παρκ είναι η δεύτερη ταινία στην ζωή μου που είδα στον κινηματογράφο. Η παρέα ήταν τρία παιδάκια (εγώ ένα από αυτά!) με τις μαμάδες τους στο Ζέα στο Πασαλιμάνι. Καθ’ όλη την διάρκεια θυμάμαι τον εαυτό μου να κοιτάζω εκστασιασμένα την οθόνη!
Ήταν η πρώτη ταινία θρίλερ που έβλεπα, γιατί θρίλερ είναι σε ένα 10χρονο παιδί να βλέπει ανθρώπους κυνηγημένους από τον Τυραννόσαυρο Ρεξ. Και τώρα που τα γράφω αυτά αναρωτιέμαι αν είχε ακαταλληλότητα η ταινία και γιατί στο καλό μας άφησαν να την δούμε! Το πόσο μου άρεσε όμως ακόμα δεν μπορώ να το ξεπεράσω (από μικρό φαινόταν ότι θα αποκτήσω αδυναμία στα θρίλερ, ή ίσως να φταίει και το Τζουράσικ που την απέκτησα!)
Το απίστευτο στην ιστορία είναι ότι πριν κάποια χρόνια βρήκα μια ζωγραφιά που είχα φτιάξει τότε, χωρίς να μπορώ να θυμηθώ ποια ήταν η αφορμή για να την φτιάξω, όπου είχα σχεδιάσει ένα κτήριο, με μια ταμπέλα που έγραφε Ζέα και μια αφίσα του Τζουράσικ Παρκ με τον Τ-Ρεξ απέξω. Γύρω από το κτήριο υπήρχαν «συννεφάκια» από ομιλίες θεατών που φώναζαν από τρόμο μέσα στο σινεμά .. Σίγουρα λοιπόν το Τζουράσικ Πάρκ δεν μου άρεσε μόνο αλλά μου έχει αφήσει και παιδικά τραύματα!
Α.Ι.: Τεχνητή Νοημοσύνη (2001)
Για να απολαύσεις το σινεμά συνδυάζονται δύο παράγοντες, μια καλή ταινία και μια καλή παρέα. Στο Τεχνητή Νοημοσύνη αντικρούστηκαν αυτά τα δύο με αποτέλεσμα να μου έχει δημιουργηθεί μια σύγχυση όσον αφορά την κινηματογραφική μου εμπειρία. Ήμασταν πέντε συμφοιτητές μετά από ένα βαρετό μάθημα στην σχολή. Η αίθουσα του Αττικόν ασφυκτικά γεμάτη (Σπίλμπεργκ εξάλλου, πάντα το καταφέρνει αυτό!), και εμείς εγκλωβισμένοι κάπου στα μεσαία καθίσματα.
Η ταινία ίσως να ήταν ότι πιο βαρετό είχα δει μέχρι τότε, υπέφερα αλλά έκανα υπομονή. Εξάλλου κανείς από τους υπόλοιπους δεν μίλαγε οπότε είχα υποθέσει ότι μόνο σε μένα δεν άρεσε. Μέχρι όπου ο μικρός Ντέιβιντ βουτάει στο βυθό για να συναντήσει την μπλε νεράιδα. Και ξεκινάει μια αφήγηση που δίνει την ελπίδα ότι το έργο τελειώνει.
Και εκεί παρατηρώ ότι όχι μονό εγώ αλλά και οι υπόλοιποι της παρέας έχουμε βάλει ήδη τα μπουφάν μας, και τα κασκόλ! Ο ένας μάλιστα είχε ήδη σηκωθεί και όρθιος! Και ο αφηγητής συνέχισε, και η ταινία όχι μόνο δεν τελείωσε αλλά είχε άλλα 20 λεπτά!!
Εγκλωβισμένοι λοιπόν (όπως είπα) στον ασφυκτικό κινηματογράφο παραμείναμε στην θέση μας, φορώντας τα μπουφάν μας γιατί κατά την διάρκεια των 20 λεπτών λέγαμε συνεχώς «τώρα τελειώνει, τώρα τελειώνει!», προσπαθώντας να καταπνίξουμε το νευρικό γέλιο όπου μας είχε πιάσει!! Ειλικρινά πέρασα υπέροχα, αλλά την ταινία την μισώ… ποσό παρανοϊκό μπορεί να είναι αυτό;
Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου (1977)
Φυσικά και δεν έχω δει το Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου στο σινεμά, αφού το 1977 δεν είχαν καν γνωριστεί οι γονείς μου. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι για άνθρωπο που του αρέσει ο Σπιλμπεργκ και αγαπάει τις ταινίες με εξωγήινους άργησα πολύ να το δω.
Πριν κάνα δυο χρόνια λοιπόν, ένα μεσημέρι, έβαλα το Dvd να παίζει. Θυμάμαι ότι προσπαθούσα να πείσω το εαυτό μου να μην ξεχάσει ότι αυτό που θα δει είναι γυρισμένο πολλά χρονιά πίσω και για την εποχή του πρωτοποριακό. Με άλλα λόγια να μην μπω στην διαδικασία συγκρίσεων με πρόσφατες ταινίες. Δεν χρειάστηκε τελικά!
Δεν ξέρω τι λένε οι σύγχρονοι θεατές του έργου, αλλά για εμένα εξωγήινοι όπου επικοινωνούν με νότες δημιουργώντας μουσική και επιπλέον μας χαμογελούν κιόλας στο τέλος είναι η μαγεία που μπορεί να δημιουργήσει ο Σπίλμπεργκ! Όταν τέλειωσε το έργο, κοίταζα την οθόνη του υπολογιστή και δεν σκεφτόμουνα «ωραία! το δα και αυτό» (όπως έχω σκεφτεί για πολλά κλασσικά έργα όπου «πρέπει» και έχω καθυστερήσει/ αποφύγει να δω) αλλά μονολογούσα για κάνα 2λεπτο «γιατί δεν το ’χα δει τόσο καιρό;; γ-ι-α-τ-ί δεν το χα δει τόσο καιρό;».
Frankenweenie
Indiana Jones (όλοι)
Ξέρεις πως είναι όταν πας στο βιντεοκλάμπ και ψάχνεις εκείνες τις άπειρες σειρές με ταινίες… που κάποιες περιμένεις να τις αδειάσεις για να δεχτείς να πας σε κάποιες άλλες. Μικρό λοιπόν… είχα πάθει μανία με τους κρυμμένους θησαυρούς που θέλανε ειδικές δυνατότητες, γνώσεις και τέτοια. Ναι, όλα ξεκινάνε από τα Goonies, που ο Στίβεν ήταν σεναριογράφος. Σε ένα τέτοιο ξεφύλλισμα στις αγαπημένες μου περιπέτειες, είχα φτάσει δεύτερη σειρά τέταρτη ταινία, ανακάλυψα έναν τυπά με μαστίγιο ήταν και στο Γιώτα κατάλαβες… Ιντιάνα.
Τον είχα ξανακούσει νόμιζα από κάτι παιδάκια… αλλά δεν ήμουν και σίγουρο και έτσι πήρα αυτό που είχε από πίσω το Κινεζάκι…λέω μπα και Κινεζάκι παίζει τι να είναι αυτό. Πόσο διάόλο με συνεπήρε αυτή η ταινία δεν λέγεται… τοπ στιγμή τα κρανία των πιθήκων… και το παραλήρημα του κακού γκουρού, τόσο πωρώθηκα που νόμιζα πως θα αρπάξω το μαστίγιο και στανγκ-στανγκ θα περνάω απέναντι τους ποταμούς, θα πιάνω πράγματα, θα ρίχνω κάτω όπλα. Και ενώ θα ήθελα πολύ να είμαι στη θέση της κοπελίτσας κατά βάθος ήθελα να είναι αυτή που χοροπηδάει … φορώντας το απίθανο αυτό φόρεμά της και να τους σώνει όλους. Φεμινίστρια από κούνια το λένε αυτό.
Εννοείται ότι έτρεξα και πήρα και την άλλη ταινία … αμέσως μετά. Το ίδιο απόγευμα μετά από χιλιάδες παρακάλια στους γονείς μου. Δεν θα ξαναπάρω ταινία για 10 μέρες, δεν θέλω χαρτζιλίκι για την βδομάδα και τέτοια. Την έβαλα στα καπάκια ευτυχώς το βίντεοκλουμπ ήταν δύο τετράγωνα από το σπίτι μου, και τρελάθηκα με τους γρίφους, και τις μπάτσες της τύπισσας και το κόλπο με το σακούλι και το αγαλματίδιο, και την μεγάλη μπάλα, και φυσικό το «κλείσε τα μάτια σου και μην τα ανοίξεις ότι και να γίνει»… και ναζί και απ’ όλα.
Και το μόνο που είδα στο σινεμά πριν το ΑΚΑΤΑΝΟΜΑΣΤΟ- μπλιαχ όπως λέει και η έτερη Καπαδόκισσα, ήταν Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ με River Phoenix… πως το περιμέναμε τι Μανίνες και Κατερίνες διαβάζαμε. Θα έκανε τον Ιντιάνα μικρό και θα μαθαίναμε πως φοβήθηκε τα φίδια… και Σον Κόνερυ ο μπαμπάς… που ήταν σίγουρος πως είχε βρει … το δρόμο. Και δωσ’ του γρίφοι και καυγάδες και η άπληστη τύπισσα… και το κυνηγητό άλογο αυτοκίνητα, και το υπέροχο υποβλητικό κτίσμα. Απορώ πως δεν πήρα καπέλο και μαστίγιο… Και για το τέλος το ανύπαρκτο, αδιανόητο κι ανόητο Κρυστάλλινο κεσεδάκι που μόνο το South Park κατάλαβε πόσο προδόθηκα. Πες μου όμως ότι οι στιγμές που έβαζαν τα πράγματα σε εκείνη την αποθήκη δεν σε συγκινεί πάντα το ίδιο… ω τι θησαυροί της παγκόσμιας κληρονομιάς να είναι εκεί μέσα.
Σατίν
Η Λίστα του Σίντλερ (1993)
Μμμ, ναι… Τι μπορεί να πει κανείς για αυτήν την ταινία… Θεωρώ τα λόγια περιττά. Η πρώτη μου επαφή με την ταινία δεν ήταν στο σινεμά… Βλέπετε, όταν βγήκε, η πόλη που μεγάλωσα δεν είχε σινεμά… (Αλήθεια λέω…). Δεν θυμάμαι ακριβώς σε ποια ηλικία την είδα για πρώτη φορά. Ήμουν όμως μικρή, κάπου 14-15. Ωστόσο, σε αρκετά ώριμη – για την ηλικία μου- φάση για να επηρεάσει το συναισθηματικό κομμάτι του εαυτού μου που δεν ήξερα ότι υπήρχε…
Έχοντας μία σφαιρική γνώση για την εποχή του Ολοκαυτώματος,- γιατί τα σχολικά βιβλία και οι δάσκαλοι δεν σου μαθαίνουν τίποτα, μένουν πιστοί στην προπαγάνδα του κάθε άκυρου συγγραφέα, χωρίς να περπατάνε παρακεί- η αληθινή ιστορία του Όσκαρ Σίντλερ μου έδωσε να καταλάβω, αρχικά, το πόσο μαύρη ήταν και παραμένει αυτή η σελίδα της παγκόσμιας ιστορίας. Κατά δεύτερο λόγο, με έκανε να συνειδητοποιήσω το θρίαμβο του ανθρώπου, όταν ο Σίντλερ κατάφερε να σώσει τη ζωή 1.100 Εβραίων από το Άουσβιτς και έγινε αυτόματα ο ήρωάς τους, παρά το γεγονός ότι ήταν ένας κερδοσκόπος και γυναικάς, που εντάχθηκε στο ναζιστικό κόμμα, όχι λόγω φρονήματος, αλλά για να πραγματώσει τις επιχειρηματικές του βλέψεις.
Από την ταινία, μου έχει μείνει κυριολεκτικά αξέχαστη η σκηνή με το κορίτσι που φορά το κόκκινο παλτό μέσα στο ασπρόμαυρο της ταινίας, η μουσική που περιβάλλει τη σκηνή, τον ορυμαγδό των πυροβολισμών και τον Σίντλερ να παρακολουθεί από απόσταση. Στο τέλος κορίτσι βρίσκεται ανάμεσα στους νεκρούς και αναγνωρίζεται μόνο από το κόκκινο παλτό που φοράει.
Όταν αργότερα θέλησα να μάθω τι ήθελε να πει ο ποιητής-σκηνοθέτης με το κόκκινο ανάμεσα στα ασπρόμαυρα, απλά διάβασα τη δήλωση του Σπίλμπεργκ που έλεγε το εξής: «Η Αμερική και η Ρωσία και η Αγγλία όλοι γνώριζαν για το Ολοκαύτωμα όταν συνέβαινε, και δεν κάναμε τίποτα. Δεν στείλαμε καμία από τις δυνάμεις μας για να σταματήσουμε την πορεία προς το θάνατο, την αδυσώπητη αυτή πορεία προς το θάνατο. Ήταν μια μεγάλη κόκκινη βούλα στο ραντάρ του καθενός, αλλά κανένας δεν έκανε κάτι. Και γι’ αυτό ήθελα να προσθέσω το κόκκινο χρώμα».
Γκίμλι
Saving Private Ryan (1998)
Απόβαση στη Νορμανδία όπως δεν την είχαμε δει ως τώρα: Θεσσαλονίκη, φοιτητάκια από τη σχολή των οικονομικών και συγκάτοικοι από άλλες σχολές έχουμε συνθέσει ένα παρεάκι σκέτη συμμορία. Εκείνα τα χρόνια (σαν να λέμε “τον καιρό του Νώε” …ναι, είμαι τόσο παλιός) στο τρίγωνο της γωνίας Ναυρίνου είχε τα “Ηλύσια Πεδία” ένα τριώροφο μεγάλο κτίριο άνδρο της διασκέδασης. Ηλεκτρονικά στον πάνω όροφο, μπιλιάρδα στον κάτω και τα πιο “πιασάρικα” που μας είχαν τρελάνει τότε, ξύλινα ποδοσφαιράκια και φλιπεράκια στο ισόγειο.
Δυστυχώς, είχε και λίγα φρουτάκια, αυτό το καταραμένο παιχνίδι που έγινε εθισμός στο φίλο μας τον Γρηγόρη, με αποτέλεσμα ένα μήνα να τσοντάρει όλη η παρέα για να βγει το νοίκι. Εμάς το αγαπημένο μας ήταν τα φλιπεράκια, αλλά είχαμε εκστασιαστεί από ένα νέο παιχνίδι που κορδώνονταν περήφανα στην είσοδο.
Ήταν το House of the Dead, ένα από τα πρώτα παιχνίδια που είχε τεράστια οθόνη και δυο όπλα για χειριστήρια. Τεράστιες ουρές σχηματίζονταν από άτομα που περίμεναν για να παίξουν, ενώ όταν κάποιο ζευγάρι παιχτών περνούσε τις συνηθισμένες πρώτες πίστες ένα μπουλούκι θεατών συσσωρεύονταν γύρω του.
Από την άλλη η Διάσωση του Ράιαν. Εντάξει, τώρα ξέρω ότι περιμένετε να πω ότι η ταινία είναι αντιπολεμική και όχι πολεμική. Αυτό για ένα μάτσο 18χρονα που έχουν δει τόσο ρεαλιστικές σκηνές μάχης δε νομίζω ότι μπορούσε να είναι αρκετό. Με την αδρεναλίνη μας στα ύψη ακόμα από την ταινία φύγαμε τρέχοντας από το σινεμά με πλώρη για την ηλεκτρονική μεταφορά του κόσμου στον οποίο είχαμε μπει. Ήταν από τις πιο διασκεδαστικές βραδιές, μια εμπειρία σίγουρα αξέχαστη και άρρηκτα συνδεδεμένη με την ταινία.
Τι απέγιναν όμως τα Ηλύσια Πεδία”; Πρόσφατα πέρασα και είχε γίνει πλέον μαγαζί με γυναικεία εσώρουχα! Η γυναίκα κυριαρχεί καταναλωτικά στον άντρα και διεκδικεί το δικό της μερίδιο της πίτας που της ανήκει δικαιωματικά και η αγορά υποκλίνεται. Και κλείνω από την ατάκα των ΑΜΑΝ: “Δεν είμαι ο Ράιαν, ο Μπράιαν είμαι”!
War of the Worlds (2005)
Ο πόλεμος των κόσμων διαδραματίζεται στην Αμερική. Εγώ θα σας μεταφέρω όμως στα ανατολικά προάστια της Αθήνα όπου ο κολλητός μου μετά από καιρό οικονομίας κατάφερε να εκπληρώσει το όνειρο του. Να φτιάξει στο σαλόνι του home cinema όπως το φανταζόταν: περιμετρικά ηχεία, άνετους επικλινείς καναπέδες, ένα πελώριο πανί και φυσικά έναν από τους αρκετά καλούς προτζέκτορες που κυκλοφορούσαν τότε.
Επειδή το είχε ψάξει πολύ, τελικά φάγαμε τον κόσμο για να βρούμε την κατάλληλη λυχνία για να καταφέρουμε να τα συνδέσουμε. Για να μπορέσουμε να απολαύσουμε την εμπειρία στο έπακρο αποφασίσαμε να εγκαινιάσουμε το σύστημα με ταινία με εφέ. Συγκεντρωθήκαμε όλοι στο τοπικό βίντεο κλαμπ και παμψηφεί επιλέχτηκε ο Πόλεμος των Κόσμων. Στην κουζίνα η κατσαρόλα με το λιγοστό βουτυράκι είχε ζεσταθεί και τα ποπ κορν άρχισαν να πετάγονται ρυθμικά. Οι μπύρες παγωμένες ανοίχτηκαν και όλοι στρογγυλοκάτσαμε καθώς έσβηναν τα φώτα. Αυτό ήταν!
Η ταινία μας καθήλωσε μέχρι το τέλος. Το ηχοσύστημα έπαιζε τόσο δυνατά που κάθε φορά που η εξωγήινες μηχανές βγάζαν αυτόν τον αποκρουστικό θόρυβο αισθανόμασταν το στέρνο μας να χτυπάει. Από αυτή τη βραδιά εκτός της ατμόσφαιρας μου έμεινε και η για άλλη μια φορά καλή ερμηνεία του Τιμ Ρόμπινς. Ήταν στα πάνω του τότε, οσκαρικός με το Σκοτεινό Ποτάμι που τον είχαμε λυπηθεί και ήταν ενδιαφέρον να τον δούμε σε έναν ανάποδο ρόλο έκπληξη -έστω και σύντομο. Όταν τα φώτα άναψαν οι πλάκες με τον θόρυβο των μηχανών έδιναν κι έπαιρναν. Ιδίως ο φίλος μου, που το μιμούνταν πολύ καλά, έκανε κάθε φορά την κοπέλα του να ανατριχιάζει και εμάς να γελάμε για καιρό. Δεν ξέρω αν ακόμα την κάνει να ανατριχιάζει!
War Horse (2011)
Για τη χρονιά 2012 είχα πει ότι αν μπορούσα να δώσω όπου θέλω το βραβείο ερμηνείας θα το έδινα χαλαρά στο άλογο του War Horse! Όχι, δεν θεωρώ αυτή την ταινία καλή επειδή είμαι φιλόζωος! Ως παιδί της πόλης, η επαφή που έχω με άλογα είναι ελάχιστη και τα περισσότερα που γνωρίζω είναι από ιστορίες της γιαγιάς από το χωριό.
H ταινία, όμως, επικεντρωνόταν σε αυτά τα τετράποδα, που ήταν οι κεντρικοί πρωταγωνιστές έτσι κι αλλιώς κι αυτά μας αντάμειψαν με απίστευτες ερμηνείες. Οι καλές επιλογές του Σπίλμπεργκ σε καστ αλλά και η φωτογραφία της μας μεταφέρουν αυτό το “παλιακό” που ήθελε να μας δώσει δίνοντας της μια μυρωδιά κλασικού.
Θυμάμαι όταν είχα πάει στο σινεμά και άρχισε η ταινία είχα φοβηθεί ότι θα δω μια ταινία απομίμηση του γητευτή (Horse Whisperer, 1998). Όχι ότι το τρυφερό δράμα του Ρέντφορντ δε μου άρεσε.
Το κακό με τον Σπίλμπεργκ είναι ότι το τραβάει μακρυά σε διάρκεια στις ταινίες του, ιδίως προς το τέλος. Το καλό είναι ότι το ξέρουμε πλέον και του την έχουμε στημένη! Έτσι πάντα πριν ξεκινήσει μια ταινία του έχω τσεκάρει την διάρκεια και είμαι προετοιμασμένος.
Αυτό που με κέρδισε στην ταινία είναι ότι ο σκηνοθέτης επέλεξε να διηγηθεί την ιστορία από τη ματιά του αλόγου. Αυτή η αποστασιοποιημένη οπτική αφήνει τα μικρά ή μεγάλα δράματα που εκτυλίσσονται γύρω από την κεντρική πλοκή να περάσουν σε δεύτερη μοίρα. Βλέπουμε σχέσεις ανθρώπων αλλά καμιά δε μπορεί να φτάσει τη δύναμη στη σχέση των δυο αλόγων κι αυτό μόνο ο κινηματογραφιστής μπορεί να μας το προσφέρει. Δε λυπάται να στήσει ολόκληρη μάχη στο πλάνο του για να επικεντρωθεί τελικά στην αγωνία στο αθώο μάτι του αλόγου. Θυμάμαι γυρνώντας σπίτι μετά την προβολή αναζήτησα την ευαισθησία στο βλέμμα του σκύλου μου που ήρθε χαρούμενος να με υποδεχθεί. Άραγε πόσο μπορεί ο άνθρωπος να κατανοήσει την ψυχοσύνθεση των ζώων; Ίσως και να μη το μάθουμε ποτέ.
Munich (2005)
Το 2005 είναι αδιαμφισβήτητα από μια από τις πιο παραγωγικές χρονιές του σκηνοθέτη. Ενώ παράλληλα έχει στα σκαριά τον Πόλεμο των Κόσμων για τους λάτρεις της επιστημονικής φαντασίας, που θα βγει λίγο αργότερα, δουλεύει ένα δυνατό σενάριο αστυνομικού θρίλερ.
Βλέπετε αποφεύγω να πω την κλασική έκφραση “βασισμένη σε αληθινά γεγονότα” μιας που αυτή η έκφραση έχει στοιχειώσει τα τελευταία χρόνια το Χόλιγουντ, ιδίως σε ταινίες με τρομοκρατία και κατασκοπεία. Και είναι η αλήθεια ότι ήμουν αρχικά λίγο επιφυλακτικός απέναντι στην ταινία, μήπως μετά τη Λίστα του Σίντλερ είπε ο σκηνοθέτης να κάνει ένα βήμα παραπέρα και να φτιάξει μια ταινία “παραγγελιά του σημιτικού λόμπι” με αναφορές στο Ολοκαύτωμα.
Η έκπληξη για εμένα από την ταινία ήρθε από δυο στοιχεία. Πρώτα απ’όλα με την φωτογραφία και τα ζεστά χρώματα ευχάριστη κόντρα σε ένα κατά τα άλλα φιλμ-νουάρ. Από την άλλη το μακελειό και οι ερμηνείες γίνονται σε πολλά σημεία σαρκαστικές.
Νομίζω πραγματικά ότι ο Σπίλμπεργκ εδώ επηρεάστηκε από τους συναδέλφους του που είναι “στη μόδα” αυτή την περίοδο, από τη μια τους αδερφούς Κοέν κι από την άλλη του Ταραντίνο κι έδεσε όσο μπορούσε πιο αρμονικά και δικά τους στοιχεία στο έργο του. Είναι από τις λίγες φορές που ο Σπίλμπεργκ παρουσιάζει και τους κεντρικούς χαρακτήρες να έχουν σκοτεινά σημεία και διφορούμενα ηθικά στοιχεία.
Empire of the Sun (1987)
Ο Σπίλμπεργκ είναι Σπίλμπεργκ ό,τι κι αν κάνει. Μια από τις καλύτερες ταινίες του κατά τη γνώμη μου υποτιμημένη είναι η Αυτοκρατορία του Ήλιου. Εκτός από δυνατή ταινία είναι και αριστοτεχνικά δοσμένη.
Όταν την είχα πρωτοδεί ήμουν κι εγώ μικρός, όπως και ο πρωταγωνιστής της ταινίας και τη θυμόμουν για χρόνια μετά ως εκείνη η ωραία ταινία με το παιδάκι που περίμενε να πεθάνει ο γέρος για να του πάρει τα παπούτσια!
Τότε, βέβαια, δεν ήξερα ούτε από σκηνοθέτες ούτε και έδινα σημασία στα καταπληκτικά πλάνα του νεαρού αγοριού να τριγυρίζει με το ποδήλατο μέσα στο σπίτι. Μου είχαν κάνει όμως τρομερή εντύπωση οι φοβερές ερμηνείες στη σχέση των δυο παιδιών σε αντίπαλα στρατόπεδα που δεν είχαν τίποτα να χωρίσουν, ούτε νοιάζονταν αν οι πατρίδες τους έκαναν πόλεμο μεταξύ τους, αυτά ήθελαν να παίξουν και τους ένωνε το πάθος τους για τα αεροπλάνα.
Αλλά και μετά δεν είχα συνδυάσει το χαρακτήρα του πιτσιρικά στο μυαλό μου με τους ενήλικες ηθοποιούς. Όταν ήρθε για μένα η αποκάλυψη πριν μερικά χρόνια ότι αυτός ο πιτσιρικάς που πρωταγωνιστούσε έγινε αργότερα τόσο γνωστός (καθώς δεν ήταν άλλος από τον Κρίστιαν Μπέιλ) με έκανε να αναζητήσω την ταινία και να την ξαναδώ. Πάντα ένα δεύτερο χέρι (ή μάλλον καλύτερα μάτι) σε μια ταινία θα φέρει στην επιφάνεια κι άλλα στοιχεία.
Έτσι παρατήρησα το ωραίο παίξιμο του Τζον Μάλκοβιτς και το πόσο προσπαθούσε να βοηθήσει το παιδί, ενώ την πρώτη φορά με τα πιο παιδικά μάτια μου τον είχα αντιληφθεί ως τον “κακό” της ταινίας. Πάντως, είναι γενικά απολαυστικό να παρατηρούμε γνωστούς μετέπειτα ηθοποιούς πως ήταν στα παιδικά τους χρόνια όταν ήταν ακόμα άσημα παιδιά και το φιλμ έχει αυτή τη μαγική ικανότητα να παγώνει το χρόνο και να παγιδεύει την ζωντάνια και τις καλές ερμηνείες κάνοντας τες αθάνατες στο πέρασμα του χρόνου.
Τάιλερ Ντέρντεν
Τα σαγόνια του καρχαρία (1975)
Για χρόνια απέφευγα να δω το Jaws του Σπίλμπεργκ και ας ήξερα ότι πρόκειται για μία από τις σπουδαιότερες περιπέτειες όλων των εποχών.
Είχα, βλέπετε, ακούσει ότι στη Νεάπολη, είχε κάνει την εμφάνισή του ένας καρχαρίας, και μάλιστα στο λιμάνι της πόλης –αυτό, βέβαια, είχε γίνει τον καιρό του Νώε, αλλά τι σημασία είχε; Δεν ήθελα να χαλάσω την καλοκαιρινή μου απόλαυση, την ανακούφιση και την αγαλλίαση που ένιωθα μέσα στο νερό.
Ο αδελφός ενός φίλου μου π.χ. που έκανε το λάθος να δει το πόνημα του Σπίλμπεργκ, μετά έκανε χρόνια να πάει «στα μπλε νερά» -το σκούρο κομμάτι της θάλασσας, γιατί ποιος ξέρει τι μπορεί να κρυβόταν εκεί μέσα;
Αυτό έκανε ο Σπίλμπεργκ. Κατάφερε να κάνει μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων να φοβάται το κολύμπι. Χρησιμοποιώντας μόνο έναν καρχαρία-ρομπότ (που δεν δούλευε και καλά) και την κινηματογραφική του τέχνη.
Κάπως έτσι έφτασα στο Νότινγχαμ να σπουδάσω κινηματογράφο. Ένα από τα μαθήματα λεγόταν μπλοκμπάστερ και φυσικά δεν θα μπορούσε να μην περιλαμβάνει τον γεννήτορα του είδους (μαζί με το Star Wars). Δεν φοβήθηκα καθόλου, αλλά επί δύο ώρες σκεφτόμουν τι απίστευτη και απολαυστική περιπέτεια έφτιαξε ο Σπίλμπεργκ και πως αν θέλει μπορεί να κάνει θαύματα. Το επόμενο καλοκαίρι πήγα πάλι στη Νεάπολη και μπήκα στη θάλασσα να κολυμπήσω. Απέφυγα, πάντως, τα μπλε νερά…
The Terminal (2004)
Ξέρω ότι όλοι θεωρούν αυτή την ταινία «πατάτα». Και εγώ, άλλωστε, το ίδιο πιστεύω.
Η κινηματογραφική εμπειρία μου, όμως, με έχει κάνει να τη βλέπω πάντα με τρυφερότητα και κατανόηση.
Αγγλία, 2004. Έχω πάει για μεταπτυχιακό και είναι η πρώτη φορά που μένω μόνη μου, μακριά από την ασφάλεια του σπιτιού μου. Έχουν περάσει εβδομάδες από τότε που έφτασα στο Νότινγχαμ και απλά νιώθω έξω από τα νερά μου. Αυτή η πόλη δεν είναι ο Πειραιάς, αυτή η χώρα δεν είναι η Ελλάδα, αυτή η σοφίτα που μένω δεν είναι το σπίτι μου.
Αποφασίζω να πάω σινεμά και μάλιστα πρωινή προβολή που είναι πιο φτηνή. Και βλέπω το The Terminal με τον Τομ Χανκς που περνάει τις μέρες του σε ένα αεροδρόμιο και -αν και χωρίς πατρίδα-, εκείνος νοιώθει λες και έχει βρει την πατρίδα του.
Και ξέρετε κάτι; Έτσι ένιωσα και γω. Μόλις τα φώτα έκαναν να σβήσουν, μόλις εγώ βολεύτηκα λίγο στην καρέκλα με το κόκκινο βελούδο, μόλις άναψε μπροστά μου η μεγάλη οθόνη, ε, τότε εγώ ένιωσα σαν να είχα γυρίσει σπίτι. Όταν άναψαν τα φώτα ήξερα ότι το σπίτι μου δεν είναι σταθερό. Ταξιδεύει όπου και εγώ. Ταξιδεύει όπου υπάρχει σκοτεινή αίθουσα.
Οι περιπέτειες του Τεν Τεν (2011)
Δεν ήμουν ποτέ τρελή φαν του Τεν-Τεν. Ο Γκίμλι, πάλι, έχει όλα τα κόμικ, ξέρει όλες τις ιστορίες απ’ έξω «και εκείνη με τους Ινδιάνους και την άλλη που πάει στο φεγγάρι, και την τρίτη που…» Εγώ απλά ενθουσιάζομαι με την ιδέα ενός πιτσιρικά δημοσιογράφου που ανακατώνεται εκεί που δεν τον σπέρνουν.
Μπήκα στην αίθουσα, χωρίς να ξέρω ότι στην ουσία έψαχνα μια δίωρη λήθη. Αυτό που θυμήθηκα, τελικά, ήταν ότι ο Σπίλμπεργκ μπορεί να είναι μέγας παραμυθάς.
Σε προκαταβάλλουν θετικά ήδη, οι τίτλοι της αρχής, ένα εξαιρετικής αισθητικής “κλείσιμο του ματιού” στο κόμικ του Ερζέ.
Ο Τεν-Τεν αποτελεί κλασικό χολιγουντιανό σινεμά. Θα μπορούσε να ήταν μια ταινία με τον Έρολ Φλιν για παράδειγμα, μιας και περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που θα έπρεπε να έχει κάθε καλό υπερθέαμα των πρώτων δεκαετιών του σινεμά: εντυπωσιακά σκηνικά, εξωτικές τοποθεσίες, πειρατές, κακούς, μυστήρια, ένα γλυκύτατο σκυλάκι και έναν άτεγκτο και ηθικό ήρωα.
Η τεχνολογία δίνει στον Σπίλμπεργκ τη δυνατότητα να «ζωγραφίσει». Η αμμουδιά που γίνεται θάλασσα, ένα παπούτσι που πατάει ένα καραβάκι που καθρεφτίζεται στο νερό, και ο Τεν-Τεν κρύβει συνεχώς μικρές απολαύσεις για τους θεατές του. Προς το τέλος πλατειάζει ελαφρά, αλλά δεν σε πειράζει. Μέχρι εκείνη τη στιγμή έχεις περάσει υπέροχα, έχεις νιώσει πάλι παιδί, έχεις αφεθεί στον παραμυθένιο κόσμο που μόνο ο Σπίλμπεργκ (με τη βοήθεια του Πήτερ Τζάκσον) ξέρει να φτιάχνει.
Α.Ι.: Τεχνητή Νοημοσύνη (2001)
Μπορεί ο Νέμο να διατείνεται ότι σιχάθηκε την ταινία, εγώ, όμως, μάλλον τη λάτρεψα. Ίσως φταίει και η εμμονή μου με τον Κιούμπρικ (που ακόμα δεν είχε φτάσει στα σημερινά επίπεδα, ούτε είχε καταγραφεί σε εργασίες και διάβασμα μηνών. Τότε ήταν απλά μία ταινία που ο μάγος του σινεμά (Σπίλμπεργκ) κατασκεύασε, βασισμένος στην ιδέα μιας κινηματογραφικής ιδιοφυΐας (Κιούμπρικ).
Στο A.I., έναν σύγχρονο μύθο του Πινόκιο, ένα αγοράκι αναζητά την τρυφερότητα της μητέρας του. Βλέποντας την ταινία ένα βράδυ στο Χάιλαϊφ στον Πειραιά, διαπίστωσα ότι το Α.Ι. είχε τη θλίψη και τη μοναξιά του Κιούμπρικ, αλλά την τρυφερότητα και την ελπίδα του Σπίλμπεργκ.
Συνδυασμένα με την ερμηνευτική δεξιοτεχνία των Τζουντ Λο (καλά, ζιγκολό σε ταινία του Σπίλμπεργκ;) και του Χάλεϊ Τζόελ Όσμεντ (πριν μεγαλώσει… απότομα) η ταινία αποτελεί έναν ύμνο στην αναζήτηση ενός θαύματος σε ένα εχθρικό σύμπαν.
Μοναδική ένσταση το τέλος της ταινίας: εκεί που θα περίμενες (και θα ήθελες) το Α.Ι. να τελειώσει με την κατάβαση του αγοριού στα σκοτεινά νερά και την ανακάλυψη της νεράιδας, ο Σπίλμπεργκ συνεχίζει (και συνεχίζει). Αλλά δεν θα μπορούσε να κάνει και διαφορετικά: το αγόρι και το αρκουδάκι του έπρεπε να λάβουν το τέλος που τους άξιζε.
Frank Serpico
Πιάσε Με Αν Μπορείς (2002)
Είμαι ο Φρανκ Άμπιγκνεϊλ. Ζω τη μεγάλη ζωή. Είμαι έξυπνος, γοητευτικός, είμαι και… απατεώνας ολκής. Τη μία υποδύομαι τον πολυεκατομμυριούχο, την άλλη τον κινηματογραφικό παραγωγό, είμαι γιατρός, είμαι δικηγόρος, είμαι πιλότος, είμαι «καπάτσος» και καταφερτζής και γελάω περιπαικτικά μπροστά στα μούτρα της συντηρητικής κοινωνίας και των διωκτών μου. Ζω αντισυμβατικά, μπαίνω στις ζωές των ανθρώπων και τις αναστατώνω, γιατί θέλω να προσφέρω στον πατέρα μου τα καλύτερα, θέλω να τον ξαναδώ να ζει το γλυκό του παραμύθι με τη μητέρα μου και να μου διηγούνται πώς ξεκίνησε ο έρωτάς τους.
Είμαι ο «Frank Serpico». Μα, κατά βάθος, θα ήθελα να είμαι ο Φρανκ Άμπιγκνεϊλ. Αυτός που «ρουφά» τη ζωή ως το μεδούλι, κάνει την επανάστασή του, βγάζει τη γλώσσα στις Αρχές και στην έννομη τάξη και αλλάζει πρόσωπα, περίπου όπως ο μέσος άνθρωπος αλλάζει… πουκάμισα. Ποιος ξέρει; Ίσως έτσι καταφέρει να κρύψει, βαθιά μέσα στην ψυχή του, την πληγή που του άφησε η διάλυση της αγαπημένης του οικογένειας ή το τραύμα, όταν είδε τον αγαπημένο του πατέρα να λυγίζει και να γίνεται ένα αδύναμο, μικρό ανθρωπάκι. Πάνω απ’ όλα, ίσως έτσι καταφέρει να «μακιγιάρει» με χαρούμενα χρώματα τη «μουντή» πραγματικότητα της μοναξιάς του, μέχρι τελικά να συμβιβαστεί…
Ναι, απ’ όσες ταινίες έχω δει στη ζωή μου, το «Πιάσε Με Αν Μπορείς» έχει μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου. Και ο Φρανκ Άμπιγκνεϊλ είναι, θαρρώ, ένας από τους ήρωες της μεγάλης οθόνης, στους οποίους όλοι θα θέλαμε για λίγο να μεταμορφωθούμε -τι θες να πεις ο Φρανκ Άμπιγκνεϊλ είναι ο «κακός» της ταινίας;
