Κόκκινο πάνω στο λευκό
« Η πίστη είναι 24 ώρες αμφιβολίας κι 1 λεπτό ελπίδας» λέει η νεαρή Αδελφή Μαρία στην επίσης νεαρή γιατρό Ματίλντ Μπωλιέ, στη θαυμάσια ταινία της Anne Fontaine με τίτλο AGNUS DEI/ LES INNOCENTS/ THE INNOCENTS, (με σενάριο βασισμένο σε μία ιδέα του Philippe Maynial ο οποίος εμπνεύστηκε απ΄τις εμπειρίες της θείας του-γιατρού του Γαλλικού Ερυθρού Σταυρού Madeleine Pauliac, στην Πολωνία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο) η οποία αποτελεί συγκλονιστικό παράδειγμα σύγκρουσης της (παράλογης) θρησκευτικής πίστης με την ανελέητη πραγματικότητα, πραγματικότητα που βιάζεται, αιμορραγεί και απαιτεί άμεση βοήθεια την οποία περιέργως δεν μπορεί να παράσχει αποτελεσματικά ο Θεός, στον οποίο έχουν αφιερωθεί ψυχή και σώμα τα κορίτσια του Πολωνικού μοναστηριού.
Πολωνία, χειμώνας του 1945. Γυναικεία μονή δέχεται επανειλημμένως επίθεση από Ρώσους στρατιώτες (που ήρθαν ν’ απελευθερώσουν τη χώρα απ’ τους ναζί). Οι μοναχές βιάζονται και κάποιες απ΄αυτές μένουν έγκυες. Η φρίκη και ο ισχυρός κλονισμός που βίωσαν τα κορίτσια (τα περισσότερα εκ των οποίων δεν είχαν προηγούμενη σεξουαλική εμπειρία) αποτελούν μεγάλη δοκιμασία για την πίστη τους και την απόφασή τους να ταχθούν στον μοναχισμό. Είναι εξόχως σημαντική η ταινία της Fontaine. όχι μόνο λόγω των εξαίρετων ερμηνειών απ ΄το καστ, ή της υπέροχης μουσικής επένδυσης, αλλά κυρίως λόγω της συγκλονιστικής ιστορίας που αφηγείται, που στην ουσία μιλάει για τους μαζικούς βιασμούς σε βάρος γυναικών που τελέστηκαν στη χώρα απ ΄τα ρώσικα στρατεύματα, κατά τη διάρκεια της απελευθέρωσης της Πολωνίας (1944-1947). Ολόκληρη η ταινία αποτελεί ένα έμπρακτο δείγμα σύγκρουσης ανάμεσα στη θρησκευτική υπακοή και την εκκοσμικευμένη ζωή, αυτήν ακριβώς τη ζωή της οποίας φορέας εδώ είναι η νεαρή γιατρός του Ερυθρού Σταυρού (υπέροχη η Lou de Laage) της οποίας τη βοήθεια ζητούν εσπευσμένα απ ΄το γυναικείο μοναστήρι που κρύβει ένα τραγικό μυστικό. Ο άλλος πόλος είναι η Ηγουμένη Ολέτσκα (η Agata Kulesza μετά το ρόλο της εισαγγελέως στην Ida, πέρασε στην όχθη της θρησκευτικής εξουσίας) η οποία αποδεικνύει με τις πράξεις της, ότι συχνά τα μεγαλύτερα εγκλήματα τελούνται από ανθρώπους που πίστευαν πως έκαναν το καλό…Ανάμεσά τους, συνδετικός κρίκος είναι η Αδελφή Μαρία- επικεφαλής των δόκιμων μοναχών (η εξαιρετική Agata Buzek-κόρη του Jerzy Buzek, πρώην πρωθυπουργού της Πολωνίας και πρώην προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου).
Οι τρείς τους, βάζουν τις καθοριστικές πινελιές σ’αυτό το τραγικό κάδρο καταπάτησης της γυναικείας υπόστασης αλλά και γυναικείας αλληλεγγύης. Η επιστήμονας γιατρός που έζησε από κοντά/από μέσα τη φρίκη του πολέμου «κοντράρεται» νοητά τουλάχιστον, με τις νεότατες, ίσως συνομήλικές της, μοναχές οι οποίες αυτοβούλως (εικάζουμε) επέλεξαν τον μοναστικό αναχωρητισμό, την άρνηση του σεξ και της ανθρώπινης επαφής, για να γίνουν «Νύφες του Χριστού».
Η τραγικότατη ειρωνεία έγκειται στο ότι άλλοι πρόλαβαν κι έδρεψαν τους καρπούς του γάμου, χωρίς τη συναίνεσή τους… Οι εγκυμοσύνες είναι πλέον προχωρημένες και τα πλάνα με τις κοπελίτσες που περιφέρουν με απόγνωση τις φουσκωμένες κοιλιές τους είναι εξόχως σαρκαστικά και η αποστομωτικότερη απάντηση στα περί όρκων αγνότητας που επιβάλλει η νέα τους ζωή.
« Όσο κι αν προσεύχομαι δεν μπορώ να βρω παρηγοριά» εξομολογείται η Αδελφή Μαρία στη Ματίλντ, «δε μπορώ να συμφιλιώσω την πίστη μου με τα φρικτά γεγονότα» εξομολογείται μιά άλλη,επίσης εγκυμονούσα, μοναχή στην Ηγουμένη η οποία έπεσε κι αυτή θύμα βιασμού. Περικυκλωμένες απ΄την βρωμερή, άθλια και παραβιαστική πραγματικότητα είναι οι γυναίκες σ’ αυτό το μοναστήρι και πουθενά ο Θεός που επικαλούνται και υμνολογούν καθημερινά. Η Fontaine όμως δεν ειρωνεύεται ούτε χλευάζει αυτά τα πλάσματα. είναι διάχυτη η τρυφερότητα και η κατανόηση με τις οποίες τα περιβάλλει (προσέξτε το βλέμμα της Ματίλντ όταν τις κοιτάζει) κι επίσης παρατηρείται μία αμοιβαία σύγκλιση αυτών των κατ’ αρχήν αντίπαλων κόσμων : όχι μόνο οι νεαρές μοναχές γοητεύονται απ ΄την Ματίλντ που επιδεικνύει θάρρος και αφοσίωση, αλλά και η γιατρός έχοντας την ατυχία να βιώσει από πρώτο χέρι αυτό που έπαθαν τα κορίτσια της μονής, μοιάζει ανακουφισμένη όταν ζητάει καταφύγιο στο μοναστήρι και φυσικά την καλοδέχονται (η σκηνή όπου οι κοπελίτσες τρέχουν ν’ αγκαλιάσουν τη γιατρό και την παρακαλούν να μην τις εγκαταλείψει, είναι απ ΄τις πιό συγκινητικές της ταινίας).
Δεν βλέπουμε υστερικές και λυσσασμένες για σεξ μοναχές που εχθρεύονται την απελευθερωμένη γιατρό. δεν υπάρχουν αυτά τα στερεότυπα στην ταινία της Fontaine και κάπου εδώ να πούμε παρενθετικά ότι τα γυναικεία μοναστήρια τον 19ο αιώνα λειτουργούσαν ως ιδιότυποι θύλακες γυναικείας χειραφέτησης απ΄τον βαρύ πατριαρχικό ζυγό.
Αντιθέτως βλέπουμε μία συγκρατημένη, κατ’ αρχάς, αποδοχή της Επιστήμης πoυ ενσαρκώνει η Ματίλντ και τη σταδιακή διαμόρφωση ενός ισχυρού συναισθηματικού δεσμού ανάμεσα σ’ αυτήν και τις μοναχές, όσο η ιστορία οδεύει προς την αποκάλυψη της σοκαριστικής αλήθειας για να φτάσουμε στο πάρα πολύ συγκινητικό και λυτρωτικό φινάλε.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να μιλήσει κανείς για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα, για το Θεό, για την παράλογη και κατ’ ουσίαν στερητική της προσωπικής αυτονομίας θρησκευτική πίστη, αλλά και για τα εγκλήματα που θάβονται στη συλλογική λήθη. Η ταινία της Fontaine διαπλέκει με υποδειγματικό τρόπο τα παραπάνω ζητήματα κι αφήνει το θεατή να πάρει κουράγιο για να ορθώσει το δικό του ανάστημα στην όποια θηριωδία. Αν το κουράγιο θα το αντλήσει απ’ το θαρραλέο βλέμμα της Ματίλντ που γεμίζει το τελευταίο πλάνο, ή από κάποιο θεό, είναι δική του υπόθεση. Άλλωστε όπως είπε κι η γιατρός «έχουμε ανάγκη να πιστεύουμε σε κάτι».
