B.Μαζωμένος: Δεν μπορώ να ασχολούμαι με σαχλαμάρες, όταν βυθίζεται η χώρα μου
Στο πρόσφατο 58ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, μου δόθηκε η ευκαιρία να συναντήσω από κοντά τον σκηνοθέτη Βασίλη Μαζωμένο και να έχουμε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση, με αφορμή τη νέα του ταινία «Lines» η οποία ξεκινά από 16 Νοεμβρίου να προβάλλεται στις αίθουσες.
Η ταινία, ίσως τo πιο φιλόδοξο πρότζεκτ του Bασίλη Μαζωμένου αποτελεί μια κραυγή για την Ελλάδα που πεθαίνει παίρνοντας αφορμή από τις (τουλάχιστον) 4.000 αυτοκτονίες που έχουν σημειωθεί στη χώρα μας στην περίοδο της κρίσης. Επτά συγκλονιστικές ιστορίες ανθρώπων σε απόγνωση που φλερτάρουν με την ιδέα της αυτοκτονίας και ο τηλεφωνητής ενός κέντρου ψυχολογικής υποστήριξης που λέγεται «Γραμμή ζωής», συνθέτουν ένα σύγχρονο δράμα με σουρεαλιστικά στοιχεία, εμπνευσμένο εν μέρει από πραγματικές ιστορίες. Με μια πλειάδα γνωστών ηθοποιών (από τον βραβευμένο στη Βενετία με το βραβείο ανδρικής ερμηνείας Θεμιστοκλή Πάνου, μέχρι την Άννα Καλαϊτζίδου του Κυνόδοντα και από τον Θόδωρο Κατσαφάδο μέχρι τον Τάσο Νούσια) να συμμετέχουν. Όπως σημειώνει ο σκηνοθέτης στο σημείωμα του:
«Η ταινία προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινότητα απέναντι στη συνεχιζόμενη τραγωδία που βιώνει η Ελλάδα. Τα θύματα της οικονομικής κρίσης γίνονται τα θύματα της επόμενης ημέρας. Μέσα από τα ψυχικά τους ερείπια, προβάλλουν τα ερείπια μιας ολόκληρης χώρας που προσπαθεί να κραυγάσει το πρόβλημά της, μέσα από λυγμούς που ακούγονται στις τηλεφωνικές γραμμές. Η ταινία είναι όλη γυρισμένη νύχτα, εκτός της τελικής σκηνής, γιατί εκτιμώ ότι η Ελλάδα βρίσκεται μέσα στο σκοτάδι. Η επιλογή να γυριστεί το έργο μέσα από μεγάλης διάρκειας μονοπλάνα, έχει να κάνει με τη διάθεση να κλειστεί ο θεατής μέσα στην κατάσταση της κάθε ιστορίας και να τη βιώσει σε πραγματικό χρόνο. Το φινάλε αποτελεί μια προειδοποίηση. Αν δεν γίνει κάτι γρήγορα, η φρίκη παραμονεύει. Και, όταν το …κτήνος βγει στους δρόμους, μόνο μια ομορφιά μπορεί να το σταματήσει».
H ταινία απέσπασε βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας στα Maverick Movie Awards του Λος Άντζελες, στην ως τώρα διεθνή φεστιβαλική της πορεία, μετά την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Ταλίν της Εσθονίας όπου ήταν υποψήφια για το βραβείο καλύτερης ταινίας, η ταινία συμμετείχε στο 9ο Bengaluru IFF στην Ινδία, στο 37ο Fantasporto IFF στην Πορτογαλία όπου ήταν επίσης υποψήφια ως καλύτερη ταινία, στο 28ο Ankara IFF, στο Paris Panorama of Contemporary Greek Cinema 2017, στο 10ο London Greek IFF όπου και κέρδισε το βραβείο Best Concept for Fiction Feature και στο 11ο Los Angeles Greek IFF. Και έπεται συνέχεια, καθώς το «Lines» θα προβληθεί στο “This human world – International Human Rights Film Festival” στη Βιέννη. Στη χώρα μας έκανε την πρεμιέρα της στο 30ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου και την επίσημη δεύτερη στο 58ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Αφορμή για τη συνέντευξη στάθηκε η αρχική εντύπωση μου ότι το κλείσιμο της ταινίας είναι κάπως αμφιλεγόμενο και θα ήθελα να μου μιλήσετε για τους «λύκους» και γιατί επιλέξατε αυτό το κλείσιμο.
Θεωρώ ότι η ταινία είναι τελείως ξεκάθαρη και σε καμία περίπτωση δε δέχομαι ότι είναι αμφιλεγόμενο το φινάλε. Ο πατέρας μου ήταν ηγετικό στέλεχος της ΕΠΟΝ και πέρασε όλη του τη ζωή στις εξορίες και τις φυλακές. Εγώ πέρασα όλη μου τη ζωή στο κίνημα, ασχέτως εάν δεν με εκφράζει η τωρινή κατάσταση. Όλη μου τη ζωή προσπαθούσα να κάνω κριτική στο σύστημα. Όταν κάποιος μού λέει κάτι τέτοιο νιώθω να μην μπορώ να καταλάβω τι ακριβώς έκανα λάθος. Το φινάλε ολοκληρώνει την ταινία, είναι για εμένα στην ουσία όλη η ταινία! Η ταινία χτίζει με μια διαλεκτική ένα γαϊτανάκι, υπάρχουν κοινά πρόσωπα που συνδέονται. Όλη αυτή η διαπλοκή των σχέσεων γίνεται στο τέλος το όλον. Είναι μια τρομακτική προειδοποίηση ότι αν δεν προσέξουμε και δεν λύσουμε βασικά ζητήματα -όχι μόνο οικονομικά- θα σκάσει αυτό και θα βγουν οι λύκοι στους δρόμους. Η ταινία είναι επίσης μια προειδοποίηση: να μην νομίζουμε ότι είναι μακριά αυτό το σενάριο. Όταν το αστικό πολιτικό σύστημα –αυτό το λειψό– έχει απολέσει τις βασικές του αρχές, αυτές στις οποίες στήθηκε (ελευθερία, δημοκρατία, αλληλεγγύη), η εύκολη κατάρρευση του συστήματος φέρνει τους Ναζί. Αυτό λέει η ταινία. Και ο Χίτλερ στη Γερμανία μέσα από εκλογές ανέβηκε. Δεν είναι απίθανο το σενάριο. Είμαστε διατεθειμένοι να αντισταθούμε -ο καθένας με τον τρόπο που μπορεί- σε αυτό το ενδεχόμενο; Εγώ βάζω τα ερωτήματα και ας δοθούν οι απαντήσεις από άλλους, αρμόδιους.
Τι σας ώθησε να φτιάξετε την ταινία;
Ένα περιστατικό που διάβασα για μια μάνα και έναν γιο που ζούσαν μαζί στην Κυψέλη. Αυτή ήταν μια γηραιά κυρία με άνοια, ο 50χρονος γιος της έμενε μαζί της. Αν και ήταν από αστική οικογένεια της Κυψέλης και διέθεταν ακίνητη περιουσία, δεν μπορούσαν να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους, τούς είχαν κόψει το ρεύμα. Ανέβηκαν στην ταράτσα, ο γιος έριξε τη μητέρα του από την ταράτσα και στη συνέχεια έπεσε και αυτός. Όταν έμαθα για αυτό το γεγονός δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Πήρα τον συνεταίρο μου, τον Λάμπρο Γεωργόπουλο το επόμενο πρωί και του είπα ότι πρέπει να κάνουμε μια ταινία για τις αυτοκτονίες. Μόνο όταν νοιώθω ρίγος μπορεί να κάνω ταινίες. Στην προηγούμενη ταινία μου που ήταν για την Οδύσσεια ενός Αφγανού είχα πει ότι δεν βάζω ποτέ την ανθρώπινη τραγωδία σε παρένθεση. Δεν υποτιμώ τη δουλειά κανενός- αλλά δεν μπορώ να ασχολούμαι με σαχλαμάρες όταν βυθίζεται η χώρα μου, όταν οι άνθρωποι πεινάνε και πηδούν από τα μπαλκόνια. Δεν μπορώ να ασχολούμαι με σαχλαμάρες, άλλος ας ασχοληθεί. Δεν είμαι στο σινεμά για να κάνω καριέρα. Ξέρεις πόσο εύκολο είναι μετά από οκτώ μεγάλου μήκους να επικαλεστώ την καριέρα; Δεν με ενδιαφέρει καθόλου αυτό. Εγώ είμαι στο σινεμά γιατί με ενδιαφέρει η δημιουργία, γιατί αγαπώ αυτό που λέγεται κινηματογράφος του δημιουργού, γιατί το σινεμά είναι υπαρξιακή ανάγκη και γιατί θέλω να εξυπηρετήσω τον άνθρωπο με Α κεφαλαίο. Δεν μπορώ να κάνω πλακίτσες και φαρσούλες τη στιγμή που ο κόσμος καίγεται. Η δύναμη του δημιουργού είναι μέσω του έργου του. Να αφυπνίσει συνειδήσεις, να δείξει στον κόσμο ότι υπάρχει και αυτό που γίνεται δίπλα μας, στο διπλανό διαμέρισμα γίνεται αυτό το έγκλημα. Αυτό κάνω εγώ με τις μικρές μου δυνάμεις.
Ασχολείστε και με θέματα που συμβαίνουν τώρα γύρω μας.
Ναι, χωρίς να πέφτει η ταινία στην παγίδα του επικαιρικού, γιατί διαθέτει και μια ποιητική δομή και έναν υπερρεαλισμό. Αυτός ο υπερρεαλισμός διατρέχει όλο μου το έργο έτσι κι αλλιώς. Εδώ γίνεται με πολύ πιο έμμεσο και υπαινικτικό τρόπο. Ενώ υπάρχει μια ρεαλιστική βάση στην ταινία, ταυτόχρονα η ταινία απογειώνεται. Είναι σαν οι ήρωες να ψάχνουν την καταφυγή στο όνειρο, στη φαντασία, να φύγουν από την άρρωστη πραγματικότητα που βιώνουν. Νομίζω ότι το πετύχαμε αυτό το στοιχείο. Ένα παράδειγμα είναι η ιστορία με τον Μπάτμαν. Στην ουσία είχα σκεφτεί ότι ένα παιδί δεν μπορεί να ακούει το παραμύθι του ’50 ή του ’60, αλλά θα πρέπει να ακούει ένα αστικό παραμύθι, την ιστορία ενός υπερήρωα. Ο παππούς, στην προσπάθειά του να ηρεμήσει το παιδάκι, έχει εφεύρει αυτή την ιστορία, την οποία λέει και ξαναλέει, άλλοτε για να το ηρεμήσει από την πείνα και άλλοτε για να το κοιμίσει. Αυτό ήταν μια ιδέα για να κλείσω το μάτι σε έναν σύγχρονο αστικό μύθο και ένα ειρωνικό σχόλιο πάνω στον δυτικό πολιτισμό: τη στιγμή που οι άνθρωποι πεθαίνουν, εμείς μιλάμε για σούπερ ήρωες… Κάποια στιγμή ακούγεται από το ραδιόφωνο πόσα εισιτήρια έκοψε το Μπάτμαν εναντίον Σούπερμαν. Είναι για ένα ειρωνικό σχόλιο για το πώς μέσα σε έναν κόσμο που καταρρέει, τα μίντια ασχολούνται με τέτοια θέματα.
Με το Χόλιγουντ και το αμερικάνικο όνειρο…
Το αμερικανικό όνειρο, ακριβώς αυτό. Όπως λες, πίσω από αυτό κρύβεται η πτώση του δυτικού ονείρου. Η Ελλάδα ως μέρος του δυτικού κόσμου καταρρέει μέσα στους μύθους, όχι μόνο τους δικούς της, αλλά και στους μύθους της Δύσης. Η ίδια η Δύση καταρρέει, όχι μόνο ο καπιταλισμός ή το οικονομικό σύστημα… Το ερώτημα είναι πώς καταρρέει, ενώ ενδυναμώνεται; Εδώ κρύβεται μια αντίφαση! Αυτό που παρακολουθούμε στην ταινία είναι υπερ-ταξικό: έχουμε στέλεχος εταιρείας, μέχρι τον πρωθυπουργό, μέχρι τον παππού που μένει στον δρόμο και τον ΜΑΤατζή. Εγώ λοιπόν λέω ότι αυτό που συμβαίνει δεν αφορά συγκεκριμένη τάξη, αφορά όλους. Δεύτερον, το Σύστημα γεννά κρίσεις και δεν καταρρέει μέσα από αυτό -όπως πίστευαν παλιά πολλοί-, αλλά ενδυναμώνεται μέσα από τις κρίσεις. Είναι σαν το βαμπίρ, πίνει αίμα από την κρίση για να γιγαντωθεί, όχι για να καταρρεύσει. Αυτό πρέπει οι μαρξιστές, οι αντιεξουσιαστές και όσοι είναι αντίθετοι στο Σύστημα, να ψάξουν για ποιο λόγο γίνεται. Δηλαδή πώς θα αντιμετωπίσεις ένα Σύστημα με τα όπλα του παλιού; Πρέπει να δεις πώς είναι το σύστημα σήμερα για να το αντιμετωπίσεις, εάν θέλεις να το αντιμετωπίσεις. Βλέπουμε την κατάρρευση του δυτικού ονείρου. Και στο εξωτερικό που την είδαν, είπαν ότι δεν παρακολουθούμε την Ελλάδα, αλλά ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτό παρατηρώ μέσα από την ταινία.
Επιλέγετε να δείξετε με ρεαλιστικά στοιχεία την ιστορία και στη συνέχεια αποκόβεστε. Προσπαθείτε να δώσετε κάτι διαφορετικό…
Είμαι πολύ μακριά από αυτό που ονομάζουμε καθημερινότητα. Επιλέγω το peak των ιστοριών. Όλη την ταινία τη διατρέχει αυτή η ποίηση, η οποία έχει στοιχεία από πολύ πόνο, έχει στοιχεία καταβύθισης στο ασυνείδητο των ηρώων. Έστρεψα την κάμερα στις ψυχές των ηρώων και όχι στο υλικό ζήτημα της κρίσης. Με ενδιαφέρει πάνω και πέρα από όλα η ψυχική κατάρρευση των Ελλήνων, το πώς αντανακλά η κρίση στις ψυχές και έχουμε καταφυγή στα ψυχοφάρμακα, αύξηση των αυτοκτονιών, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού. Είναι μια ολόκληρη κωμόπολη που έχει χαθεί! Αν το σκεφτεί κανείς, είναι τραγικό… Επειδή υπάρχει ταμπού στις ελληνικές οικογένειες να μη μιλούν για αυτά τα πράγματα, να τα κρύβουν κάτω από το χαλί. Κατά τη γνώμη μου πιστεύω ότι για να λύσεις το πρόβλημα πρέπει να μιλήσεις για αυτό… Μέσα από την ταινία προσπαθώ να δείξω αυτό που συμβαίνει στις ψυχές των ανθρώπων. Η Άννα -παίζει εξαιρετικά η Άννα Καλαϊτζίδου- που κάνει το στέλεχος της εταιρείας, είναι ταυτόχρονα θύτης και θύμα. Πρώτα απολύει με αυτόν τον σκληρό τρόπο και στη συνέχεια πέφτει θύμα του ίδιου μηχανισμού. Η ιστορία του εργοστασιάρχη, ο οποίος είναι έγκλειστος στον χώρο με τα αντίγραφα των αγαλμάτων. Πρόκειται για μια Ελλάδα που κατάντησε αντίγραφα. Αυτό λέει ο εργοστασιάρχης που παίζει καταπληκτικά ο Κώστας Μπερικόπουλος. «Μια ζωή αναλώνομαι σε κόπιες» και λέει «ποιος αγοράζει αντίγραφα όταν δεν έχει να ζήσει;» Εγκλωβισμός, έρωτας με το παρελθόν, αλλά όχι το παρελθόν του μαρμάρου, αλλά το παρελθόν του γύψου -έκπτωση. Η αρχαιότητα που επικαλούνται οι Έλληνες κατάντησε γύψος, ένα αντίγραφο. Και αυτός έγκλειστος στο εργοστάσιο, γιατί δεν έχει καν σπίτι του το πήρανε, με την αδελφή του, ομοφυλόφιλος και ταυτόχρονα εραστής της αδελφής. Μια αρρώστια της παλιάς αστικής οικογένειας, αυτό το κλίμα περιγράφεται σε αυτή την ιστορία.
Υπάρχει όντως γραμμή βοήθειας;
Ναι, το 1018.
Στην ταινία σας βέβαια υπάρχει και μια ειρωνεία για το ότι τελικά αυτή η γραμμή δεν βοηθάει.
Εννοείται. Εγώ όμως δεν μιλάω για την πραγματική γραμμή. Είναι άξια συγχαρητηρίων τα παιδιά που βρίσκονται εκεί, είναι πολύ δύσκολη δουλειά. Δεν ξέρω εάν πρόσεξες σε ποιο χώρο βρίσκεται ο τηλεφωνητής. Επέλεξα σαν εσωτερικό χώρο των γραφείων τη γερμανική ευαγγελική εκκλησία στη Σίνα. Φαίνεται χαρακτηριστικά πίσω το βιτρό. Διότι κατά ένα τρόπο οι άνθρωποι που καλούν τη γραμμή ουσιαστικά προσφεύγουν στον Θεό. Είναι ένας Θεός ανίκανος, ευνουχισμένος και γι’ αυτό εγκαταλείπει το πόστο.
Δείχνετε τρυφερότητα απέναντι σε όλους τους χαρακτήρες σας, από τον απλό πολίτη μέχρι τον πολιτικό. Δείχνετε ότι και αυτός καταπιέζεται…
Εννοείται. Δεν μιλάμε φυσικά για τον διεφθαρμένο. Πιστεύω ότι ένα μεγάλο μέρος των πολιτικών είναι εκεί για να κάνουν καριέρα, για την ‘καρέκλα’, αλλά πιστεύω ότι σε μια στροφή της καριέρας τους, παθαίνουν ένα ρήγμα μέσα τους. Απλά ο δικός μου είναι wanna-be πολιτικός. Είναι η υπερβολή για να πω αυτά που θέλω να πω. Θέλουμε όλοι οι Έλληνες έναν τέτοιο πολιτικό. Πρόκειται να κάνει διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό και λίγο πριν δέχεται εκβιαστικό τηλεφώνημα από το διευθυντή της μεγάλης εταιρείας.Τι κάνει σε αυτή την περίπτωση ένας άνθρωπος που έχει ορκιστεί πίστη στο Σύνταγμα και στους νόμους, όταν ουσιαστικά οι δανειστές του λένε «Σας γαμ* το Σύνταγμα»; Τον κατεβάζω λοιπόν εσκεμμένα στην αρχή από υπόγειο σε υπόγειο μέσα στο φουτουριστικό γκαράζ που φαίνεται να μην έχει πάτο, μέχρι να αναρωτηθεί ο θεατής «μα πόσο κάτω πάει;», ακριβώς γιατί ο δρόμος προς το στούντιο είναι για αυτόν η κάθοδος στην κόλαση. Εκεί με το μεγάλο ηθοποιό Θέμη Πάνου, με α΄βραβείο στο φεστιβάλ Βενετίας και τόσα άλλα στο ενεργητικό του, δουλέψαμε εξαιρετικά μαζί στο πως πρέπει να θεμελιώσει όλη αυτή την περσόνα, με στοιχεία ενός χαμένου βλέμματος, ενός βλέμματος που υποδηλώνει από την αρχή ότι ο χαρακτήρας του είναι εκτός τόπου και χρόνου, πρακτικά δηλαδή ανίκανη όλη η πολιτική ηγεσία να βοηθήσει το λαό.
Το ‘ξεγύμνωμα’ εκτός από τη σκηνή του πολιτικού υπάρχει σε αρκετές ιστορίες. Είναι κοντά στη λαϊκή έκφραση «βγαίνω από τα ρούχα μου»;
Ακριβώς αυτό σκεφτόμουνα. Υπάρχει σχεδόν σε όλους τους ήρωες. Έχει γραφτεί μάλιστα ένα εξαιρετικό κείμενο σε ένα blog, από την Αντριάνα Λιν στο Λος Άντζελες, που είναι ουσιαστικά διατριβή πάνω στο ξεγύμνωμα των ηρώων της ταινίας Lines. Είναι η απώλεια του κοινωνικού ρόλου, από αυτόν απεγδύονται. Δεν αντέχει άλλο ο πολιτικός το σακάκι του, δεν αντέχει ο ΜΑΤατζής τη στολή του, όλοι τους πνίγονται.
Όμοια με το ξεγύμνωμα, έχετε στην ταινία σας συμπεριλάβει κάποιες σκηνές σεξ, αλλά με το ίδιο σκεπτικό, αποποιημένες αισθησιασμού και εστιάζοντας περισσότερο στον πόνο.
Στην πρώτη σκηνή μια καρκινοπαθής σε προχωρημένο στάδιο δε μπορεί να κάνει κανονικό έρωτα. Για αυτό σκέφτηκα ότι ο άντρας της την ικανοποιεί με άλλο τρόπο. Ο οργασμός της είναι στην πραγματικότητα οργασμός θανάτου. Αυτό -το λέω πρώτη φορά σε συνέντευξη- είναι μια αναφορά στη Σιωπή του Μπέργκμαν, όπου η ηρωίδα (Λιβ Ούλμαν) -η μεγάλη αδερφή- αυνανίζεται και όταν γυρίζει το πρόσωπο της ανάποδα στο φακό είναι σαν να πεθαίνει. Τη σκηνή αυτή τη σκεφτόμουν έντονα όταν γύριζα τη δική μου στην ταράτσα. Στη δεύτερη σκηνή, το θέμα που θίγω είναι η αποξένωση, ο αυνανισμός στις τουαλέτες, όπου το δεύτερο πρόσωπο δεν είναι εκεί πραγματικά, είναι στο τηλέφωνο, αλλά με ένα δεξιοτεχνικό τρόπο τον παρουσιάζω να μπαίνει και να βγαίνει στο πλάνο σαν να είναι εκεί δίπλα της.Θέλω να δείξω την αποξένωση σε αυτά τα στελέχη των εταιρειών, που δεν κάνουν πια κανονικό σεξ, είναι πλέον τόσο καλωδιωμένοι και τόσο αποστειρωμένοι που έχει χαθεί πια η σωματική επαφή, οι χυμοί, τα υγρά, με άλλα λόγια η φυσική ανθρώπινη συμπεριφορά, έχει περάσει σε άλλη διάσταση. Εκεί πάλι μετά τον οργασμό ακολουθεί η γυναίκα γυρνά και του λέει «I thought you were here» (Νόμισα ότι ήσουν εδώ). Δηλαδή ακόμα και αυτή η ‘bitch’, μια killer στην εταιρεία που απολύει κόσμο, είναι τελικά απόλυτα μόνη.
Τα γυρίσματα των σκηνών με τα ΜΑΤ πρέπει να ήταν αρκετά δύσκολα.
Υπάρχουν στο imbd τα trivia από τα γυρίσματα, όπου αναφέρεται και ότι είχαμε πρόβλημα κατά τα γυρίσματα, καθώς πήγαν να μας συλλάβουν, διότι νόμισαν ότι επρόκειτο για πραγματικά γεγονότα και κατέφτασαν γύρω στους είκοσι αστυνομικούς με τα όπλα και μας έκαναν σωματικό έλεγχο! Εγώ εν τω μεταξύ, είχα σκάσει στα γέλια, νόμιζα ότι ζω σε ταινία του Γούντι Άλεν! Βέβαια εμείς ήμασταν τυπικά εντάξει, είχαμε εξασφαλίσει να κλείσουμε όλο το οικοδομικό τετράγωνο, είχαμε άδεια από την αστυνομία, το Δήμο Πειραιά (θυμίζει Εξάρχεια, αλλά δεν ήταν πραγματικά -γυρίστηκε πίσω από τον Κεράνη) και όλα τα μέτρα ασφαλείας, είχαμε πυροσβεστικές και ασθενοφόρα. Ξεκινήσαμε στις 14.00 το μεσημέρι και τελειώσαμε τελικά στις 07.00 την επόμενη μέρα το πρωί! Γυρίσαμε την ίδια μέρα και αυτό το μέρος και τη σκηνή που βλέπουμε μετά στο φινάλε, με ένα μόνο μικρό break ανάμεσα. Ήταν φοβερά εξοντωτικό. Από τα backstages να σας πω ότι ενώ είχε μείνει μόνο μια λήψη στο τέλος, αντιμετωπίσαμε σοβαρό πρόβλημα διότι τελείωσε το λάδι για το smoke machine. Αυτό όμως ήταν το δεύτερο πιο δύσκολο γύρισμα. Το πιο δύσκολο ήταν το χωράφι, στην ιστορία του αγρότη. Πρώτα απ’όλα διότι έπρεπε να φωτιστεί χωρίς να φαίνονται οι πηγές, λόγω των μονοπλάνων, επομένως έπρεπε να ανέβουν ψηλά οι γερανοί. Χρειάστηκε να πάρουμε άδεια από τα Ελληνικά Πετρέλαια, που ήταν από πίσω. Μετά έπρεπε να βρεθεί χωράφι και να καλλιεργηθεί. Τέταρτο, φυσικά, ο τρόπος που θα δουν οι θεατές τη μάχη του Τάσου Νούσια με τη μπουλντόζα, που έπρεπε αναγκαστικά να βγει μια κι έξω. Ήταν η μοναδική σκηνή της ταινίας, αυτό το μονοπλάνο, που γυρίστηκε μόνο μια φορά. Ήταν όμως τόσο καλή η πρόβα που ήξερε και ο Τάσος και ο μπουλντοζιέρης που θα σταθούν και οι δυο και πως θα κινηθούν στο χώρο.
Θα ήθελα να μου μιλήσετε για τις συμπαραγωγές. Είναι πλέον μονόδρομος;
Είναι ακριβώς έτσι. Έχεις δυο επιλογές. Εγώ κυρίως προσπαθώ μόνος. Το Guilty ήταν συμπαραγωγή Ελλάδας-Κύπρου, στο Lines έχω τη συμμετοχή του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου. Είναι όμως -όπως όλες οι ταινίες μου- κυρίως low budget παραγωγές, αν και κανείς δε το πιστεύει όταν τη δει, όλοι θεωρούν ότι έχει στοιχίσει πολλά χρήματα. Φαίνεται ότι πετύχαμε ένα υψηλό production value. Ή προσπαθείς να κάνεις ένα decoupage τέτοιο που το συνδέεις στενά με την παραγωγή χωρίς να κάνεις εκπτώσεις ή περιμένεις να βρεις καλύτερες προϋποθέσεις μέσα από ένα συνδυασμό χωρών, κινήσεων και παραγωγών για να μπορέσεις να στήσεις μια αξιοπρεπή ευρωπαϊκή ταινία. Δυστυχώς δεν υπάρχουν άλλες επιλογές. Στην πρώτη επιλογή έχεις μεν λιγότερα χρήματα αλλά είσαι πιο ευέλικτος και πιο ανεξάρτητος, στη δεύτερη έχεις περισσότερα χρήματα στη διάθεση σου, αλλά και περισσότερες δεσμεύσεις. Αναμφισβήτητα, αν γυρίσεις στην Ελλάδα χρησιμοποιείς το ελληνικό γκρουπ, αν πας έξω, για να κάνεις γυρίσματα και στο εξωτερικό, τότε πάλι χρησιμοποιείς τους βασικούς σου συνεργάτες, αλλά crew από τη χώρα στην οποία γυρίζεις. Μετά εξαρτάται αν έχεις κάνει συμφωνία για εργαστήρια ή sound design κτλ δεν είναι κάθε φορά ίδια η συνθήκη. Όλο αυτό προσφέρει μια δύναμη στην προώθηση της ταινίας. Το να έχεις δυο, τρεις ή τέσσερις χώρες συμπαραγωγή βοηθά πάρα πολύ. Θα σας πω το παράδειγμα που έζησα τώρα. Μου ζήτησε το board -το διοικητικό συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας να δουν την ταινία μου. Δεν την έστειλα από μόνος μου, μου τη ζήτησαν οι ίδιοι και βρέθηκα στο παρά ένα στα ευρωπαϊκά βραβεία. Τελικά όμως, από ότι κατανόησα, δεν πήραν την ταινία διότι δεν είχε άλλες χώρες μέσα. Αν είχα άλλη μια χώρα μέσα τότε είμαι απολύτος σίγουρος ότι θα ήμουν μέσα στα ευρωπαϊκά βραβεία με το Lines, διότι πήρα τους περισσότερους ψήφους από τη χώρα μου, από τα ελληνικά μέλη της ακαδημίας -όπως συμπεραίνεται- τελικά όμως πήγε άλλη ταινία στη θέση μου, ο Γιος της Σοφίας της Ψύκου, η οποία όμως τελικά δεν προχώρησε. Εγώ είχα περισσότερες πιθανότητες κατά τη γνώμη μου να προχωρήσω και λόγω θέματος, αλλά δεν είχα συμπαραγωγή και δεν είχα διότι δεν μπορούσα να περιμένω για να κάνω την ταινία, αισθάνθηκα ότι έπρεπε να βγει.
Χρησιμοποιήσατε αρκετά πετυχημένα οπτικά εφέ στην ταινία -έστω και σε λίγα σημεία.
Βοηθάει το ότι έχω σταθερούς συνεργάτες που εμπιστεύομαι και με τους οποίους δουλεύω χρόνια. Μη ξεχνάς ότι έχω κάνει την πρώτη ευρωπαϊκή 3D μεγάλου μήκους ταινία, το «Χρήμα», μια μυθολογία του σκότους, το 1998, επομένως έχω εμπειρία από το χώρο των ψηφιακών. Είμαι ο πρώτος που έκανα στην Ελλάδα το transfer από video σε film, το 1995 με το «Μέρες Οργής» που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Το αναφέρω, διότι κυκλοφορεί ένα βιβλίο Ιστορία, Μυθολογία του Ελληνικού Κινηματογράφου των εκδόσεων Gudenberg, που τους έχω στείλει εξώδικο και αν δεν επανορθώσουν θα πάμε στα δικαστήρια, όπου σε ένα κεφάλαιο αναφέρεται ότι πρώτος που έκανε το transfer ήταν ο Ρένος Χαραλαμπίδης το 1997 με το No Budget Story. Ο Ρένος, σε συζήτηση μας στο vimeo η οποία κυκλοφορεί, αναγνωρίζει ο ίδιος ότι εγώ ήμουν που ξεκίνησα την ιστορία αυτή, όχι μόνο το 1995 αλλά και το 1996 που πήρα το βραβείο με τον «Θρίαμβο του Χρόνου», πάλι εδώ στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Άρα λοιπόν, τα δυο πρώτα transfer τα είχα κάνει εγώ. Είναι γεγονότα, δεν είναι θέμα αξιολογικό, αν αρέσει σε κάποιον ή όχι, μιλάμε για την ιστορία, την οποία δε μπορούμε ούτε να αλλάξουμε ούτε να την αγνοούμε και αν αυτός που το γράφει αυτοεπικαλείται Ιστορικός Κινηματογράφου, τότε αυτός πρέπει κάπως να απολογηθεί για όσα γράφει… Είναι σαν να λέμε ότι το 1970 δεν έκανε ο Θ.Αγγελόπουλος την Αναπαράσταση!
Σας ευχαριστώ για τη συνέντευξη…
Θέλω και εγώ να σε ευχαριστήσω για τη συνέντευξη, για την ειλικρίνεια σου, για το ότι συναντάω νέους ανθρώπους με ήθος απέναντί μου.
Πού θα μπορεί το κοινό να δει την ταινία;
Θα ήθελα να πάει ο κόσμος από 16 Νοεμβρίου στο Τριανόν και από δεύτερη, τρίτη εβδομάδα ανοίγει και στον Μικρόκοσμο η ταινία, στη Θεσσαλονίκη από 23 Νοεμβρίου στο Παύλος Ζάννας, γιατί αξίζει να δει καλό ελληνικό σινεμά και κάτι που τον αφορά.
