Συνήθεις Ύποπτοι: Η καλύτερη κινηματογραφική απάτη γίνεται 20 ετών

Σαν σήμερα, πριν από 20 χρόνια, μια κάπως παράξενη ταινία έκανε την πρεμιέρα της στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Σάντανς. Ο λόγος για τους Συνήθεις Υπόπτους του Μπράιαν Σίνγκερ.

Ο 30χρονος τότε σκηνοθέτης μαζί με τον φίλο του Κρίστοφερ ΜακΚουάρι ανέλαβαν να κάνουν πραγματικότητα μία φαινομενικά απλή σεναριακή ιδέα; Τι θα συνέβαινε εάν έβαζες πέντε φημισμένους εγκληματίες σε ένα line-up της αστυνομίας;

Η απάντηση που επέλεξε να δώσει ο ΜακΚουάρι μόνο απλή δεν ήταν και το αποτέλεσμα ήταν μία από τις σημαντικότερες ταινίες της 20ετίες που ανέδειξε έναν από τους σημαντικότερους ηθοποιούς της γενιάς του: τον Κέβιν Σπέισι. Ο Σπέισι κέρδισε το Όσκαρ για την ερμηνεία του ως Βέρμπαλ Κιντ και ο ΜακΚουάρι το βραβείο για την καλύτερη κινηματογραφική απάτη των τελευταίων ετών –ο σεναριογράφος δεν θα συνέχιζε με την ίδια επιτυχία, καθώς έχει να επιδείξει κάποιες μάλλον αδιάφορες συνεργασίες με τον Τομ Κρουζ.

Τι είναι, όμως, οι Συνήθεις Ύποπτοι;

Μετά από ένα μακελειό πάνω σε ένα πλοίο, η αστυνομία ανακρίνει τον μοναδικό επιζώντα, έναν κουτσό μικρο-εγκληματία που αφηγείται πώς έφτασαν όλα ως εκεί. Και όλα ξεκίνησαν από ένα φαινομενικά τυχαίο line-up…

O Βέρμπαλ (λεκτικός) Κιντ είναι αυτός που αναλαμβάνει να αφηγηθεί στην αστυνομία τα γεγονότα. Και, φυσικά, καθ’ όλη τη διάρκεια της αφήγησης, ο θεατής πιστεύει την εκδοχή του Βέρμπαλ Κιντ. Σε κάποιο σημείο της ταινίας αποκαλύπτεται ότι και οι πέντε μικροεγκληματίες έχουν «κλέψει» κάτι ή έχουν στοιχίσει χρήματα στον «λόρδο» της εγκληματικότητας, έναν κακοποιό ονόματι Κάιζερ Σόζε. Ο Σόζε αποτελεί ένα είδος μπαμπούλα. Κανείς δεν φαίνεται να τον έχει δει και σχεδόν κανείς δεν ξέρει με τι μοιάζει, αλλά και μόνο το όνομά του μπορεί να προκαλέσει ρίγη τρόμου σε όσους τον ακούνε.

Ο αστυνομικός που κατακρίνει τον Βέρμπαλ είναι σίγουρος ότι ο Κιντ είναι ο Κίτον (τον ερμηνεύει ο Γκάμπριελ Μπερν). Φροντίζει να του τονίζει πόσο αδύναμος και σωματικά ανίκανος είναι μπροστά στον Κίτον και φαίνεται να καταλήγει να τον πείθει στο τέλος για το συμπέρασμά του. Λίγες στιγμές αργότερα, ο Κίτον βγαίνει από τη φυλακή, η αναπηρία του εξαφανίζεται και ο ίδιος επιβιβάζεται σε ένα αμάξι και φεύγει ενώ όλα δείχνουν ότι αυτός ήταν τελικά ο Κάιζερ Σόζε και ότι όλη η υπόλοιπη ταινία ήταν κατασκευασμένη.

Το τέλος προκάλεσε, φυσικά, θαυμασμό σε όλους τους θεατές. Ο βασικός αφηγητής τους είχε εξαπατήσει. Παραβλέποντας το «Ξυράφι του Όκαμ» που ορίζει ότι «Κανείς δεν θα πρέπει να προβαίνει σε περισσότερες εικασίες από όσες είναι απαραίτητες», θεωρούμε ότι ο βασικός αφηγητής συνεχίζει να είναι αναξιόπιστος ακόμα και σήμερα, καθώς το τέλος είναι περισσότερο ανοιχτό από ότι θα πίστευε κανείς με την πρώτη ανάγνωση.

Τι είναι δεδομένο;

Ο Κάιζερ Σόζε υπάρχει και είναι ένας ισχυρός εγκληματίας.
Ο Βέρμπαλ Κιντ εξαπατά την αστυνομία.
Ο Βέρμπαλ Κιντ μοιάζει να έχει κάποια σχέση με τον Κάιζερ Σόζε.

Ωστόσο, όλα τα υπόλοιπα είναι ανοιχτά. Ο άνδρας που αναγνωρίζει τον Κάιζερ Σόζε από το κρεβάτι του νοσοκομείου, δεν είναι ο βασικός μάρτυρας –αυτός πεθαίνει στην καμπίνα του πλοίου (από τις σφαίρες του ίδιου του Κάιζερ Σόζε;)- αλλά ένας άνδρας που κρίνει από αυτά που έχει ακούσει και από τα όσα έχει δει στο πλοίο.

Αυτό που κάνει η ταινία είναι να τονίζει ξανά και ξανά ότι δεν μπορείς να εμπιστεύσαι αυτά που θεωρείς δεδομένα. Ποιος ξέρει ποιος θα μπορούσε να είναι ο Κάιζερ Σόζε; Ίσως θα μπορούσε να είναι ο Κίτον (αν και μιας και βλέπουμε τη σκηνή του θανάτου του στην αρχή θεωρείται μάλλον απίθανο) ή ακόμα και όλη η συμμορία μαζί –καθώς ο Κιντ θα μπορούσε να έχει πει ψέμματα για τον θάνατό τους.

Θα μπορούσε, όμως, να είναι και ο «Κομπαγιάσι». Ξέρουμε ότι το όνομα του δικηγόρου που παρουσιάζεται ως εκπρόσωπος του Κάιζερ Σόζε είναι κατασκευασμένο και βλέπουμε έναν άνδρα να μιλάει αγγλικά με παράξενη προφορά (ο Κάιζερ Σόζε προέρχεται από την Τουρκία, όπως λέει ο «μύθος»). Παράλληλα, ο Κομπαγιάσι εμφανίζεται στο τέλος και είναι αυτός που παίρνει τον Βέρμπαλ Κιντ από το αστυνομικό τμήμα. Λίγη ώρα νωρίτερα, είχαμε ακούσει τον Βέρμπαλ Κιντ να λέει: «Πού είναι το μυαλό σου, πράκτορα Κουγιάν; Από πού νομίζεις ότι προέρχεται αυτή η πίεση; Ο Κάιζερ Σόζε –ή όπως θέλεις να τον αποκαλέσεις- γνωρίζει ότι βρίσκομαι εδώ τώρα. Έχει βάλει να σε πιέσουν για να με αφήσεις, έτσι ώστε να με μαζέψει δέκα λεπτά αργότερα».

Τελικά, το ποιος είναι ο Κάιζερ Σόζε δεν έχει και τόση σημασία. Μεγαλύτερη σημασία έχει το γεγονός ότι πλέον ο «Κάιζερ Σόζε» αποτελεί συνώνυμο ενός φυγά, μιας πανταχού παρούσας απειλής που το όνομά της έχει την ικανότητα να προκαλεί τρόμο. Το ότι η ταινία έχει γίνει τμήμα της ποπ κουλτούρας με τη φράση «The greatest trick the devil ever pooled was convincing the world he didn’t exist» να προκαλεί ακόμα και σήμερα ανατριχίλα στους θεατές και την εικόνα του line-up να την έχουμε δει σε όλες τις παραλαγές της.

Σημαντικό είναι το γεγονός, ότι η ταινία σε καλεί κάθε φορά να την ανακαλύψεις από την αρχή. 20 χρόνια μετά την πρώτη προβολή τους, οι Συνήθεις Ύποπτοι εξακολουθούν να αποτελούν ένα από τα ωραιότερα κινηματογραφικά παζλ που έχουμε δει στη μεγάλη οθόνη.