Συνέντευξη: Ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος, ο Αχελώος και οι Δρόμοι

Το νέο ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου «Ο Ηρακλής, ο Αχελώος και η Μεσοχώρα» προβάλλεται στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, στο τμήμα Περιβάλλον. Πρόκειται για μια καταγραφή του έργου του φράγματος του Αχελώου, το πως αυτό επηρεάζει τις ζωές των κατοίκων της Μεσοχώρας, αλλά και τη ζωή του ίδιου του σκηνοθέτη που κατάγεται από την περιοχή.

Παράλληλα, ολοκλήρωσε τη νέα του ταινία μυθοπλασίας με τίτλο «Δρόμοι», ένα κοινωνικό δράμα που λαμβάνει χώρα στην Ελλάδα του σήμερα.

Οι Cinepivates είχαν τη μεγάλη χαρά να μιλήσουν με τον σκηνοθέτη για το νέο του ντοκιμαντέρ, αλλά και για την ταινία του.

• Βλέποντας το ντοκιμαντέρ σκεφτόμουν ότι το ζήτημα του Αχελώου είναι μια υπόθεση που κρατά εδώ και δεκαετίες. Και εσύ ο ίδιος είχες αρχίσει να καταγράφεις την πορεία του έργου εδώ και πολλά χρόνια. Αναρωτιέμαι: πότε αποφάσισες ότι ήταν αυτή η κατάλληλη στιγμή για να ολοκληρωθεί και να προβληθεί το ντοκιμαντέρ;

Το 2017, με υπουργική απόφαση το φράγμα της Μεσοχώρας ανεξαρτητοποιήθηκε από την εκτροπή του Αχελώου κι έτσι δόθηκε το πράσινο φως για την ολοκλήρωσή του. Ήταν σαφές πως νομικά δεν υπήρχε πια κανένα κώλυμα για την αποπεράτωσή του. Τότε ένιωσα ότι έρχεται το τέλος. Την περίοδο εκείνη εργαζόμουν στην ΕΡΤ και πρότεινα στη διοίκηση να γίνει ένα ντοκιμαντέρ στο πλαίσιο της εκπομπής Close-up. Η πρότασή μου έγινε δεκτή κι έτσι ξεκινήσαμε γυρίσματα.

• Στο ντοκιμαντέρ «Ο Ηρακλής, ο Αχελώος και η Μεσοχώρα» το κοινωνικό μπλέκεται με το προσωπικό. Πώς κατάφερες να κρατήσεις τις ισορροπίες μεταξύ αυτών των δύο στοιχείων;

Αυτό ήταν μια πρόκληση που μας στοίχησε με τον Γιώργο Σαβόγλου τουλάχιστον 5 μήνες δουλειάς στο μοντάζ! Ο αρχικός σχεδιασμός ήταν να γίνει ένα ντοκιμαντέρ “ομιλούντων κεφαλών”, ένα “μπραντεφέρ επιχειρημάτων”, δηλαδή. Αποφασίσαμε όμως πως κάτι τέτοιο αποκλείει τον ανθρώπινο παράγοντα που θεωρώ ότι πρέπει κανείς να τον λαμβάνει σοβαρά υπόψη του όταν αναφέρεται σε τέτοιου μεγέθους και επιπτώσεων έργα. Έτσι δοκιμάσαμε να εντάξουμε στην αφήγηση αρχειακό υλικό τριάντα ετών, τόσο από το προσωπικό μου αρχείο όσο και υλικό που ανακαλύψαμε μέσω της έρευνας. Αποπειραθήκαμε δηλαδή να δημιουργήσουμε μέσω του ντοκιμαντέρ μια συνομιλία μεταξύ του ανθρώπινου παράγοντα και του πολιτικο-τεχνοκρατικού λόγου. Το γεγονός ότι τόσο εγώ, όσο και η οικογένεια μου αποτελούμε μέρος του του προβλήματος, μιας και το πατρικό σπίτι πλημμυρίζει από το φράγμα με οδήγησε αυτό να μην το “αποκρύψω” αλλά ίσα ίσα να το εντάξω στην αφήγηση. Το αν ισορροπούν αυτά τα δυο στοιχεία, το προσωπικό με το κοινωνικό, είναι κάτι που με προβληματίζει. Θα χαιρόμασταν πάντως να ισορροπεί.

• Έχοντας ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα, πώς βλέπεις εσύ το μέλλον του Αχελώου; Πιστεύεις ότι στη φάση που βρίσκεται το έργο, μπορεί να βρεθεί μια λύση που θα σέβεται το φυσικό περιβάλλον και δεν θα αλλάζει τον χαρακτήρα της περιοχής;

Στον Αχελώο λειτουργούν ήδη τρία μεγάλα φράγματα της ΔΕΗ (Καστράκι, Κρεμαστά, Στράτος), ενώ έχουν ήδη αδειοδοτηθεί και ιδιωτικά έργα τα οποία είναι σε εξέλιξη. Έχουμε επίσης, στον άνω ρου, το φράγμα της Συκιάς και το φράγμα της Μεσοχώρας σχεδόν έτοιμα προς λειτουργία. Άρα το μέλλον του Αχελώου είναι κάτι παραπάνω από δυσοίωνο και αν δεν υπάρξει αντίδραση θα γίνουμε μάρτυρες της μετατροπής ενός πανάρχαιου ποταμού, -που στην αρχαιότητα λατρευόταν ως θεός-, σε άθροισμα λιμναίων συστημάτων, “πισίνες” δηλαδή. Κι αυτό δυστυχώς θα γίνει στις μέρες μας….

• Ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο στο ντοκιμαντέρ είναι η έννοια του «παγώματος» του χρόνου. Η Μεσοχώρα μοιάζει να έχει μείνει όμηρος ενός έργου που δεν έχει ολοκληρωθεί και κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς ποια θα είναι η τελική του μορφή. Το ίδιο, βέβαια, συμβαίνει με το σπίτι της γιαγιάς που απειλείται από τα νερά και τα μπάζα. Πώς συνεχίζει η ζωή για τους κατοίκους της Μεσοχώρας μέσα σε αυτήν την γενικότερη κατάσταση αναμονής;

Το χωριό βιώνει μια πολύ άσχημη κατάσταση, εδώ και πολλά χρόνια. Οι κάτοικοι είναι εγκλωβισμένοι, όμηροι στην κυριολεξία, του φράγματος. Τίποτα δεν μπορεί τίποτα να κινηθεί (να επιδιορθώσουν τα σπίτια τους, να χτίσουν, να επενδύσουν) γιατί πάνω από τα κεφάλια τους είναι κρεμασμένος ο πέλεκυς του φράγματος και του πλημμυρίσματος της περιοχής.

• Στο ντοκιμαντέρ μιλούν άνθρωποι που τάσσονται κατά του έργου, όσο και υποστηρικτές του. Αντιμετώπισες δυσκολίες στο να βρεις ανθρώπους να σου μιλήσουν;

Δυσκολίες, όχι, δεν αντιμετώπισα. Κατάγομαι από την περιοχή και οι άνθρωποι με ξέρουν. Άλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά που κάνω γυρίσματα εκεί. Βέβαια υπήρξαν και κάποιοι που θέλησαν να πουν δημόσια τη γνώμη τους για διάφορους λόγους.

• Πρόσφατα ολοκλήρωσες και την νέα σου μεγάλου μήκους ταινία, «Δρόμοι». Μπορείς να μας πεις μερικά πράγματα για αυτήν;

Ναι και είμαι πολύ χαρούμενος γι’ αυτό! Η ταινία είναι ένα κοινωνικό δράμα τα γεγονότα της ταινίας εκτυλίσσονται στο σήμερα, σ’ ένα εγκαταλειμμένο χωριό του Έβρου, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία. Αν και η ιστορία είναι προϊόν μυθοπλασίας, η σεναριακή ιδέα βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και είναι αποτέλεσμα επιτόπιας έρευνας. Η εμπειρία μας από την επικοινωνία με τους τρόφιμους και τους υπεύθυνους μιας ανοιχτής κοινότητας αγωγής ανηλίκων από τη Γερμανία που λειτουργεί στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1980 γέννησε τους “Δρόμους”. Πρόκειται για μια ιστορία ενηλικίωσης ενός Γερμανού εφήβου, του Daniel, σε έναν ξένο γι’ αυτόν τόπο, στην Ελλάδα, στο τελευταίο σύνορο της Ευρώπης…

* Το ντοκιμαντέρ «Ο Ηρακλής, ο Αχελώος και η Μεσοχώρα» θα προβληθεί το Σάββατο 2 Μαρτίου στις 20:00 το βράδυ στην αίθουσα John Cassavetes και σε επαναληπτική προβολή τη Δευτέρα 4 Μαρτίου στις 13:00 στην ίδια αίθουσα.