Όταν ο Μαρξ συνάντησε τον Ένγκελς (Young Karl Marx)

Μια ταινία εποχής μας μεταφέρει στα νεαρά χρόνια του Καρλ Μαρξ και στη γνωριμία του με τον Φρίντριχ Ένγκελς. Νιόπαντρος με τη σύζυγο του ο Μαρξ εργάζεται ως αρθρογράφος σε τοπική αγωνιστική εφημερίδα και βιώνει διωγμούς. Παρόλο που προσπαθεί να βρει τρόπο να φέρει χρήματα στην οικογένεια του, ο νεαρός όπως παρουσιάζεται μοιάζει περισσότερο ένας αργόσχολος καιροσκόπος που ενδιαφέρεται περισσότερο να αυξήσει τη φήμη του, ενώ ο Ένγκελς ένα πλουσιόπαιδο που θέλει να αντιδράσει στο σύστημα που λειτουργεί ο πατέρας του τη βιοτεχνία του, αλλά ουσιαστικά όλοι ζουν από αυτά τα λεφτά που συνεχίζουν να βγαίνουν με αυτό τον τρόπο. Η ταινία απλώνεται σε πολλά θέματα αλλά αδυνατεί να εστιάσει και χάνει σχεδόν όλη τη δύναμη της.

Όταν στο μάθημα της Ιστορίας Οικονομικών Θεωριών μαθαίναμε από το Αόρατο Χέρι του Άνταμ Σμιθ και την παγίδα ρευστότητας του Κέινς, τον στασιμοπληθωρισμό, τους κλασικούς, τους μονεταριστές, τους νεοκλασικούς και όλους τους άλλους, πραγματικά κανείς δε θα μπορούσε να πει ότι έχει επηρεάσει το σύγχρονο οικονομικό σύστημα του καπιταλισμού, όσο ο Καρλ Μαρξ, ιδιαίτερα όπως αυτό εκφράστηκε μέσα από το μεγάλο έργο του το περίφημο Κεφάλαιο. Είναι πραγματικά θλίβερό να σκεφτεί κανείς πως η ανάλυση του Μαρξ έγινε από έναν άνθρωπο με αριστερές πεποιθήσεις που θα ήθελε να προτείνει θεσμικές αλλαγές που διέπουν τις οικονομικές σχέσεις ανθρώπων για έναν καλύτερο κόσμο, όμως και σε αυτή την περίπτωση οι νέες θεωρίες έγιναν τα εργαλεία των οικονομικών ισχυρών δυνάμεων ώστε να συγκεντρώσουν ακόμα περισσότερο πλούτο στα χέρια τους.

Η πραγματεία του Μαρξ πέραν του ότι εισήγαγε και ανέλυσε πολύ σημαντικούς όρους, όπως του υπερκέρδους, είχε άμεσο αντίκτυπο στην εποχή του, σε μια εργατική τάξη που έβραζε και ήταν έτοιμη να ξεσηκωθεί. Φυσικά, εκείνα τα χρόνια όσοι είχαν τη δυνατότητα και την κλίση είχαν πολλαπλές σπουδές, έτσι κι ο Μαρξ είχε ξεκινήσει με νομική, αλλά γρήγορα πέρασε στη δημοσιογραφία, τη φιλοσοφία, την κοινωνιολογία, ενώ στην πολιτική θεωρείται ένας από τους εμπνευστές του κομμουνισμού. Όμοια και ο καλός του φίλος και συνεργάτης Ένγκελς είχε αντίστοιχα σημαντικό έργο και οικονομικό, με στατιστικές μελέτες και case studies σε κλωστοϋφαντουργίες, ενώ συνέγραψε αρκετά συγγράμματα με τον Μαρξ, συμπεριλαμβανομένου του Κομμουνιστικού Μανιφέστου και φυσικά του Κεφαλαίου, όπου εξέδωσε το δεύτερο και τρίτο τόμο βάσει σημειώσεων του φίλου του ύστερα από τον αιφνίδιο θάνατο του.

Αναπόφακτα, όταν μια ταινία μιλά άμεσα για ένα σημαντικό ιστορικό πρόσωπο οφείλει να «πιάσει» κάποια ουσιαστικά σημεία, διότι απευθύνεται είτε σε ανθρώπους που γνωρίζουν κάποια πράγματα, είτε σε ανθρώπους που δε γνωρίζουν και οφείλει να τους το συστήσει. Εκτός αν μιλά για ένα συγκεκριμένο περιστατικό, στάδιο της ζωής του ή γεγονός.

Φυσικά το σινεμά έχει κι αυτό τους δικούς του κανόνες και θα επιλέξει με άλλα κριτήρια τι θα δειξει και τι όχι και πως θα το δείξει, εξάλλου δε μιλάμε για ντοκιμαντέρ αλλά για ταινία μυθοπλασίας, όμως και πάλι υπάρχουν ενστάσεις. Αμφιβάλω για παράδειγμα, για το αν ο θεατής ενδιαφέρεται περισσότερο να δει πως έκανε ο Μαρξ σεξ ή αν μπεκρόπινε μέχρι τα χαράματα. Έχω την εντύπωση ότι ο θεατής περιμένει να δει πως σχηματίστηκαν οι θεωρίες και η σκέψη του, πως γεννήθηκαν μέσα στο μυαλό του οι έννοιες και φυτεύτηκε ο σπόρος που μετέπειτα θα αποδώσει ως καρπούς το μετέπειτα έργο και πως η γνωριμία του με τον μετέπειτα στενό συνεργάτη του Ένγκελς θα δώσει μεγαλύτερη δημιουργική ώθηση σε αυτό. Η πλοκή και οι διάλογοι είναι μέρος του σεναρίου, ενώ η απόδοση των χαρακτήρων και οι ερμηνείες αφορούν και στους ηθοποιούς.

Αντίθετα, η ταινία ασχολείται με όλα τα περιφερειακά, κουτσιμπολιά, αλλά και διπλωματικούς ελιγμούς και πολιτικές ραδιουργίες, κυρίως στο πως ανελίχθηκε το δίδυμο ιεραρχικά και κατάφερε να μετονομάσει τη Λεγεώνα της Δικαιοσύνης σε Κομμουνιστική Λεγεώνα και θα ηγηθεί, θέτοντας τις βάσεις για το Μανιφέστο που θα ακολουθήσει. Αν κανείς δε γνωρίζει τίποτα άλλο για αυτούς πέραν της ταινίας πιθανώς θα θεωρήσει ότι πρόκειται για δυο αργόσχολους αλκοολικούς αμπελοφιλόσοφους και λαμόγια ολκής που προσπαθούν να φάνε τους ανταγωνιστές τους για να πάρουν δόξα και εξουσία. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η επιλογή της ομιλούσας γλώσσας, που θα περίμενε κανείς ότι δυο γερμανοθρεμμένοι όταν συναντηθούν θα μιλούν μεταξύ τους γερμανικά και όχι κατά περιόδους εναλλάξ και γαλλικά, ή άλλες γλώσσες. Όσα δε καταφέρνει η ταινία να κάνει σε όλη τη διάρκεια της επιχειρεί να κάνει στο τέλος επιλέγοντας σύγχρονη ροκ μουσική και κάνοντας μια συρραφή εικόνων γεγονότων που ακολούθησαν σε όλο τον κόσμο, αποδίδοντας ίσως και περισσότερα στους δυο (επίσης αρκετά τραγικό αν συλλογιστεί κανείς πως ο κόσμος μας πάει από το κακό στο χειρότερο) και κάνοντας πασηφανές ότι υπήρχε αστοχία στο κυρίος μέρος της ταινίας.

Εν πάσει περιπτώσει, επειδή ο τίτλος δε λέει  «Ο εναλλακτικός Καρλ Μαρξ», «ο δολοπλόκος Καρλ Μαρξ» ή «ο χίπστερ Καρλ Μαρξ» θεωρώ ότι το κοινό θα φύγει μάλλον κουρασμένο από την αίθουσα και με περισσότερες απορίες από όσες είχε μπαίνοντας.