16o ΦΝΘ: Ανασκόπηση Τετάρτης (19/3/2014)

Σε πλήρη εξέλιξη το 16ο ΦΝΘ, προβάλλονται ντοκιμαντέρ που περιμέναμε με ανυπομονησία. Από τις χτεσινές επιλογές Gimli και Tyler ξεχώρισαν την «Καλή μας Φρίντα», την ιστορία μιας γραμματέως που δούλεψε για τους Beatles, καθώς και το «Η Εικόνα που Λείπει», υποψήφιο για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Ο Τάιλερ, πάντως, γοητεύτικε από το βελγικό «Όταν θα γίνω δικτάτορας»

Η εικόνα που λείπει

Η πρωτότυπη εξιστόρηση πραγματικών γεγονότων όπως καταγράφηκαν στην Καμπότζη μπροστά στα παιδικά μάτια του αφηγητή που επέλεξε όμως πήλινες μινιατούρες σαν παιχνίδια και μακέτες κλίμακας για τοπία αναπαράστασης. Η ταινία the missing picture που προτάθηκε φέτος για όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας (αλλά όχι και ντοκιμαντέρ) έχει δυο-τρία σημεία απαράμιλλης καλλιτεχνικής ομορφιάς. Θα μπορούσε να είναι ένα ξεχωριστού χαρακτήρα αριστούργημα αν δεν είχε την θλιβερά μονότονη έγχορδη μουσική  στο μεγαλύτερο μέρος της και την απαλή υπνωτιστική φωνή του ομιλητή σε μόνιμο voice over. Σκηνοθετικά, τα πλάνα και τα κάδρα στις μικρές πήλινες φιγούρες ήταν αριστοτεχνικά μελετημένα. Στο πρώτο μέρος φαντάζουν περισσότερο ενσταντανέ φωτογραφίες, ενώ στο δεύτερο μέρος με την εισαγωγή μερικής κίνησης πραγματικά ζωντανεύουν. Αν υπήρχε διάλογος ή έστω η εξιστόρηση της ιστορίας γινόταν με λίγο περισσότερο χρώμα στη φωνή του αφηγητή, πιστεύω ότι το κοινό θα μπορούσε πιο εύκολα να χαθεί μέσα της. Από την άλλη, όμως, όλη αυτή η ‘παραμυθοποίηση’ των γεγονότων να δείχνει την προσπάθεια του δημιουργού να αποστασιοποιηθεί από όλα τα τραγικά γεγονότα που έζησε και εξιστορεί.

Gimli

Η καλή μας η Φρίντα

Χαρούμενο και ανάλαφρο, σε σχέση με τα υπόλοιπα σημερινά, αυτό το ντοκιμαντέρ, μιλά για τη Φρίντα την ‘καλή’, φανατική groupie-fan των περίφημων σκαθαριών, που διατέλεσε γραμματέας τους επί 11 χρόνια και εξέδιδε το περιοδικό του fan club των Beatles. Η Φρίντα Κέλι έχει φοβερό χιούμορ αλλά και αφηγηματικό ύφος και είναι πραγματικά απόλαυση να την ακούς. Φυσικά έχει και κάποιο αρχειακό υλικό, φωτογραφίες, δημοσιεύσεις που θα μας δείξει, όμως μη γελιέστε: το επίκεντρο του ντοκιμαντέρ είναι η ίδια και όχι οι Beatles. Όσες φορές κι αν οι προσωπικότητες πήγαν να αποσπάσουν το ενδιαφέρον, η Φρίντα το επαναφέρει πάνω της επιβεβαιώνοντας ότι αυτή είναι το θέμα.  Αν μαθαίνουμε κάτι που δεν γνωρίζαμε πριν: όχι. Η Φρίντα υποστηρίζοντας τον τίτλο της απόλυτα εχέμυθης γραμματέας αρνείται να πει λεπτομέρειες κουτσομπολιών. Θα αφήσει βέβαια αρκετά (για να μη πούμε πάμπολλα) υπονοούμενα! Είναι μια ωραία διαδρομή αυτές οι αναμνήσεις της Φρίντας, αλλά θα περίμενε κανείς ο σκηνοθέτης να τις ντύσει με περισσότερη μουσική των σκαθαριών -τουλάχιστον επιλέγει μουσική της δεκαετίας.

Gimli

Το χαμένο σήμα της δημοκρατίας

Αυτό το δημοσιογραφικό πόνημα είναι περισσότερο ένα ντοκουμέντο παρά μια έρευνα, καθώς αγγίζει το θέμα της ΕΡΤ που είναι ακόμα πληγή ανοιχτή για την Ελλάδα. Αυτό που είναι το ατού του είναι ταυτόχρονα και το μειονέκτημα του. Η ταινία του Γιώργου Αυγερόπουλου αναφέρεται σε πράγματα που οι Έλληνες έχουν ήδη δει να αναλύονται εξαντλητικά σε όλα τα κανάλια και μέσα ενημέρωσης γνωρίζουν και ίσως τους πληγώνει να ξαναβλέπουν, ή και τα βαριούνται πλέον όταν βλέπουν ότι ο αγώνας τους υπήρξε άκαρπος. Από την άλλη, για το εξωτερικό, εφόσον είναι ένα θέμα που είναι ακόμα εν εξελίξει δεν μπορεί να προβληθεί ολοκληρωμένα. Έχει ενδιαφέρον μονάχα σαν καταγραφή των γεγονότων εκ των έσω και τη συγκινησιακή του φόρτιση.

Gimli

Μόλις μερικούς μήνες μετά την υπόθεση της ΕΡΤ και ενώ οι ντοκιμαντερίστες βρίσκονται σε αναβρασμό για το μέλλον των ταινιών τεκμηρίωσης, καθώς η ΕΡΤ υπήρξε αρωγός στις προσπάθειές τους, ο Γιώργος Αυγερόπουλος έρχεται να θυμηθεί το κλείσιμο της ΕΡΤ και το σοκ που αυτό προκάλεσε. Η αρετή του ντοκιμαντέρ «Το Χαμένο Σήμα της Δημοκρατίας» βρίσκεται στο υλικό που παρουσιάζει, στις δυνατές εικόνες από τις κυβερνητικές ανακοινώσεις και στο πώς αυτές αντιμετωπίστηκαν από τους εργαζόμενους στο ραδιομέγαρο της Αγίας Παρασκευής. Το ντοκιμαντέρ του Αυγερόπουλου είναι στρατευμένο και δεν το κρύβει, αλλά αφήνει χώρο σε όλες τις απόψεις να αναπτυχθούν και δεν προσπαθεί να επιβάλλει την άποψή του στον θεατή. Αυτό, αλλά και η δύναμη των εικόνων του, αποτελούν τη μεγαλύτερη αρετή του, παρ’ όλο που παρουσιάζει πράγματα που λίγο πολύ όλοι όσοι ανοίξαμε τις τηλεοράσεις μας τον περασμένο Ιούνιο γνωρίζουμε.

Τάιλερ

Ο άνθρωπος μας στην Τεχεράνη

Όλοι όσοι παρακολούθησαν πέρυσι το Argo του Μπεν Άφλεκ γνωρίζουν την ιστορία. Το 1979, μετά την πτώση του Σάχη, Ιρανοί πιάνουν ως ομήρους τους εργαζόμενους στην πρεσβεία των ΗΠΑ. Έξι διπλωμάτες καταφέρνουν να διαφύγουν και κρύβονται στο σπίτι του Καναδού πρέσβη. Η CIA και ο Καναδάς προσπαθούν να τους βγάλουν κρυφά από τη χώρα. Το ντοκιμαντέρ των Λάρι Γουάινσταϊν και Ντρου Τέιλορ ασχολείται με την πραγματική ιστορία. Η CIA δεν είναι το ιππικό και η συμβολή του Καναδά δεν περιρίστηκε μόνο στη φιλοξενία των φυγάδων, αλλά ήταν πολύ μεγαλύτερη. Οι Ιρανοί δεν παρουσιάζονται ως τέρατα, αλλά ως άνθρωποι αγανακτισμένοι με την πολιτική του Σάχη που υποκινούμενοι από τον Αγιατολάχ Αλί Χομεϊνί έβγαλαν την οργή τους προς τους Αμερικανούς. Και πάλι, βέβαια, βλέπουμε τη μισή ιστορία στο ντοκιμαντέρ. Οι απόψεις του Καναδά και των ΗΠΑ παρουσιάζονται, αλλά δεν έχουμε την ιρανική πλευρά της ιστορίας, ενώ το επίκεντρο είναι οι έξι που διασώθηκαν και όχι οι δεκάδες άλλοι που κρατούνταν για περισσότερες από 400 ημέρες. Η αφήγηση είναι υπερβολικά συμβατική και η κινηματογράφηση μοιάζει παράξενη και υπάρχουν στιγμές που θυμίζει διαφήμιση, γεγονός που δεν βοηθάει να αναδειχθεί καθόλου το θέμα του ντοκιμαντέρ.

Ο σκηνοθέτης και η παραγωγός μίλησαν μετά την προβολή της ταινίας. «Σχεδιάζαμε την ταινία πριν από την προβολή του Argo στις αίθουσες. Κατά κάποιο τρόπο, καθώς η ταινία παρέλειψε να πει κάποια πράγματα, μας βοήθησε, καθώς έδωσε στην ταινία μας την αίσθηση του επείγοντος. Πολλοί γνωρίζουν την ιστορία, αλλά λίγοι γνωρίζουν τον ρόλο του Κεν Τέιλορ και τη συμμετοχή των Καναδών» είπε η παραγωγός.

Τάιλερ

Όταν θα γίνω δικτάτορας

Ίσως το καλύτερο ντοκιμαντέρ που είδα μέχρι στιγμής στη Θεσσαλονίκη. Το «Όταν θα γίνω δικτάτορας» ισορροπεί σε μια λεπτή γραμμή ανάμεσα σε μυθοπλασία και ντοκιμαντέρ. Η δημιουργός Γιαέλ Αντρέ χρησιμοποιεί μπομπίνες από ερασιτεχνικά φιλμ γυρισμένη σε 8 εκατοστά. Χρησιμοποιώντας αυτό το υλικό που βρήκε σε παζάρια, κυριολεκτικά πεταμένο, η σκηνοθέτης αφηγείται την ιστορία του φίλου της του Ζορζ και παράλληλα αναρωτιέται τι θα συνέβαινε εάν το σύμπαν δεν ήταν ένα, αλλά πολλά και κάθε ένα προσέφερε διαφορετικές πιθανότητες: σε ένα είσαι κοσμοναύτης, σε άλλο λογίστρια, σε άλλο μητέρα, σε άλλο Θεός. Με υπέροχη λυρική αφήγηση (που φέρνει στο νου την Αμελί), η δημιουργός δείχνει την αγάπη της για τα χαμένα φιλμάκια, αφηγούμενη μια ιστορία που μπορεί να είναι μεγαλύτερη σε διάρκεια από ότι χρειάζεται, αλλά είναι απίστευτα γοητευτική.

Η δημιουργός μίλησε μετά την προβολή της ταινίας. «Νιώθω άβολα με τον διαχωρισμό ντοκιμαντέρ – μυθοπλασίας. Ήθελα να κάνω μυθοπλασία, γουέστερν, ντοκιμαντέρ, επιστημονική φαντασία. Πιστεύω ότι θα ήμασταν πιο ελεύθεροι εάν ήμασταν διαφορετικά πρόσωπα σε ένα. Γιατί να μην είμαστε ήρωες γουέστερν ή επιστημονικής φαντασίας;» Παράλληλα μίλησε για τις δυσκολίες της προετοιμασίας του πρότζεκτ: Ξεκίνησε η ίδια να γυρίζει φιλμάκια σε Super 8, μια διαδικασία που κράτησε δέκα χρόνια. Στη συνέχεια έψαξε σε παζάρια και βρήκε το υλικό, έγινε η ψηφιοποίησή του και στη συνέχεια ο διαχωρισμός του με βάση το θέμα (αλλού φωτογραφίες με παιδιά, αλλού εικόνες από ποτάμια κλπ.) Στη συνέχεια έγινε η επιλογή και το μοντάζ, ενώ βρέθηκε και ο τρόπος να ενωθούν τα κομμάτια. Αποκάλυψε, πάντως, ότι η ιστορία του Ζορζ είναι αληθινή και είπε ότι «ο Ζορζ ήταν τρελός και ένας τρελός δεν μπορούσε να ζει σε αυτόν τον κόσμο».

Τάιλερ

Cretativity

Προσανατολισμένο περισσότερο προς το εξωτερικό το ντοκιμαντέρ του Μανώλη Κριτσωτάκη και μακάρι να αυξήσει τον τουρισμό και την ποιοτική αποίκιση της μεγαλονήσου μας. Μιλά με έξι ανθρώπους που αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τις χώρες τους και να μείνουν μόνιμα στην Κρήτη και τους ρωτά τους λόγους αλλά και την για ψυχοσύνθεση του νησιού και του κόσμου. Θα ήθελα να είχε δώσει λίγο περισσότερο προσοχή στη φωτογραφία του ιδίως στη συνέντευξη του φωτογράφου. Μακάρι η μαγεία της Κρήτης να γεννά έμπνευση και πράγματι όλοι οι ομιλούντες είναι καλλιτέχνες. Έλειπαν, όμως, τα ωραία τοπία του νησιού και πλάνα που θα εξηγούσαν καλύτερα τι άρωμα αποπνέει και όλοι ‘κολλάνε στο μέλι του’. Κάποιοι από τους ομιλητές έχουν πολλά να πουν και τα εξιστορούν με ενδιαφέρον λόγο, κάποιες ξεφεύγουν λίγο από το θέμα και φλυαρούν, κάποιοι άλλοι μιλάνε θεόαργα δημιουργώντας ένα μικρό θέμα ρυθμού που ίσως στο μοντάζ μπορούσαν να κοπούν ή να έπαιζαν εικόνες παράλληλα και voice over.

Gimli

Ο Τίτο στον πάγο

H ιδιαίτερη σκηνοθετική απεικόνιση των κόμικ τους που παίρνουν ζωή με ζωντανά κινούμενα χαρτόκουτα, η καλή μουσική -πανκ επί το πλείστον, όλα αυτά δεν μπορούν να κάνουν το θέμα του ντοκιμαντέρ να φανεί ξεκάθαρα. Δυο νεαροί κομίστες φτιάχνουν μια κούκλα που την ονομάζουν Τίτο και την ντύνουν με στρατιωτική στολή αναπαριστώντας το μεγάλο όνομα του παλιού γιουγκοσλαβικού κράτους, το βάζουν σε ένα μικρό ψυγείο (άνευ μπρίζας) το φορτώνουν στο αμάξι τους και αρχίζουν να γυρίζουν. Ίσως πριν κάποια χρόνια να θεωρούνταν προκλητικό, όμως τώρα συναντώντας νέους καλλιτέχνες και ομοϊδεάτες τους μιλούν πιο αποστασιοποιημένα για τη διάλυση του «yugo» δείχνουν πως το βιώνουν οι νεότερες γενιές. Ασχολούνται όμως με πολλά και δεν καταφέρουν να αγγίξουν ουσιαστικά το θέμα τους. Αξιόλογο ντοκιμαντέρ μόνο από καλλιτεχνική σκοπιά και από άποψη φαντασίας.

Gimli