18 ΦΝΘ: Ποικίλλες όψεις ανθρώπινου πόνου και ίασης του

Άραγε μπορεί ο πόνος των ανθρώπων στο Μπέλφαστ να αποκτήσει μια γεμάτη συναίσθημα καλλιτεχνική και ποιητική απεικόνιση;  Με πόση αγανάκτιση παρακολουθούμε τα πρόσωπα των παιδιών που έμειναν ανάπηρα λόγω της απαγόρευσης από τους Ταλιμπάν να κάνουν εμβόλια; Πόσο πόνο, τι ιστορίες και τι μυστήρια μπορεί να κρύβουν οι τοίχοι της παλιάς φυλακής των Τρικάλων; Και ποιον δεν αγγίζει η τραγική ιστορία της Μοριόν;

H Παρασκευή ήταν μια εξίσου ενδιαφέρουσα μέρα προβολών στο 18ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπου παρουσιάστικαν διάφορες εκφάνσεις ανθρώπινου πόνου, αλλά και επιχειρήθηκε η ίαση τους. Εξίσου σημαντικό και από ανθρωπολογικής ματιάς, αλλά και μπόλικο χιούμορ, το Ghostland, όπου δίνει στον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό και όλους μας ένα γερό χαστούκι δείχνοντας μας πως μας βλέπουν τα μέλη της φυλής Τζου/Χοανσί της Ναμίμπια.

Είμαι το Μπέλφαστ (I Am Belfast)

Μια ρομαντική περιπλάνηση στο Μπέλφαστ του χθες, του σήμερα και ίσως του αύριο, από τον σκηνοθέτη Μαρκ Κούζινς, ντυμένη με την αισθαντική μουσική του Ντέιβιντ Χολμς και φωτισμένη με την φωτογραφία του Κρίστοφερ Ντόιλ. Ο σκηνοθέτης επιχειρεί ένα ποιητικό ντοκιμαντέρ, με την εκφραστική ηθοποιό Έλενα Μπέριν να ενσαρκώνει μια ηλικιωμένη γυναίκα που ισχυρίζεται ότι είναι ηλικίας 10.ο00 ετών και είναι η ίδια το Μπέλφαστ. Αντλώντας στοιχεία και από την ιρλανδέζικη παράδοση, η γυναίκα παίρνει τον σκηνοθέτη από το χέρι και τον ξεναγεί στα αξιοθέατα της πόλης και της ιστορίας του τόπου, από το λιμάνι που ναυπηγήθηκε και ξεκίνησε το ταξίδι του ο Τιτανικός, μέχρι τα σημάδια του ’71 που δεν έχουν επουλωθεί ακόμα. Η περιήγηση είναι περισσότερο συναισθηματική, ενώ εμπεριέχει ελάχιστο αρχειακό υλικό, σε μια πρωτότυπη παρουσίαση.  Στην ομιλία του ο σκηνοθέτης μας είπε ότι ήθελε να κάνει την ταινία του σαν τραγούδι του Βαν Μόρισον, που κατάγεται από την πόλη, αναζητώντας την αιτία που όταν μαζεύονται παρέες συχνά κλαίνε χωρίς λόγο, κουβαλώντας μια ασυνείδητη καταπίεση. Μπορείς να βιώσεις τον πόνο, το μίσος ή τον φόβο μέσα από μέρη που κουβαλούν ιστορία. Επέλεξε γυναίκα να ενσαρκώσει την πόλη, διότι οι γυναίκες είναι συχνότερα οι πιο ισχυρές, έχοντας ταυτόχρονα περισσότερο εκφραστικό πρόσωπο. Τέλος αναφέρθηκε στην σκηνη της αναπαράστασης της κηδείας, όπου είπε ότι το εξάλεπτο μονοπλάνο είναι μια επιρροή του από τον δικό μας Θόδωρο Αγγελόπουλο, τον οποίο έχει σε μεγάλη εκτίμηση.

Ghostland

Πώς βλέπει τους δυτικούς και τους λευκούς μία αφρικανική φυλή από τη Ναμίμπια; Το Ghostland απαντά σε αυτό το ερώτημα, δίνοντας φωνή σε μέλη της φυλής που έρχονται σε επαφή αρχικά με δυτικούς τουρίστες, ενώ στη συνέχεια ξεκινούν μια περιήγηση στη Ναμίμπια και τελικά στην Ευρώπη. Υπάρχουν στιγμές που θα σου θυμίσουν τον Αστερίξ («Είναι τρελοί αυτοί οι λευκοί» – «Είναι τρελοί αυτοί οι Ρωμαίοι»), αλλά εάν το αστείο είναι εις βάρος κάποιου, τότε είναι εις βάρος των Δυτικών. Η φυλή Τζου/Χοανσί αποδεικνύει ότι έχει μία έντονη αίσθηση της κοινότητας, δεν βαρυγκομά παρά τα μεγάλα προβλήματά της και διαθέτει πολύ χιούμορ. Μέσα από το ντοκιμαντέρ μπορούμε και εμείς να μπούμε για λίγο στον υπέροχο κόσμο τους. Μιλώντας μετά την προβολή της ταινίας στο Ολύμπιον, ο σκηνοθέτης Σάιμον Στάντλερ είπε ότι ήταν επιλογή να μη δείξουν τη φυλετική καταπίεση που υφίστανται τα μέλη της φυλής, καθώς ήθελαν να κάνουν μια θετική ταινία. «Υπάρχουν πολλά ντοκιμαντέρ για τις συμφορές της Αφρικής» είπε, σημειώνοντας ότι ήθελαν να δείξουν την ομορφιά των απλών πραγμάτων στη ζωή τους. Όσο για το εάν η φυλή θα δει το ντοκιμαντερ, ο Σάιμον Στάντλερ λέει ότι μάλλον δεν θα τους ενδιέφερε πάρα πολύ. Αυτό που θα τους άρεσε, σημειώνει, θα ήταν να δουν τον εαυτό τους να χορεύει. Γι’ αυτό το λόγο τούς έχει ετοιμάσει μία ειδική εκδοχή του ντοκιμαντέρ μόνο με εικόνες χορού.

Μοριόμ (Moriom)

Σε αυτό το μόλις δωδεκάλεπτο βιντεάκι του 2014, η Μοριόμ αλυσοδεμένη από τους ίδιους τους γονείς της καταφέρνει να μιλήσει σπαρακτικά στις καρδιές μας και να αποζητήσει την κατανόηση που οι οπισθοδρομικές αντιλήψεις του επαρχιακού Μπαγκλαντές δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν. «Ήρθα από τον Ουρανό. Ήρθα να καταστρέψω όλα τα κακά του κόσμου. Είμαι αστυνομικός. Είμαι άγγελος των λουλουδιών. Βρήκα δουλειά στο αστυνομικό τμήμα. Θα τους τιμωρήσω, θα τους βάλω στη φυλακή». Ανατριχιαστικό.

Μέχρι και το Τελευταίο Παιδί (Every Last Child)

Άλλη μια μαύρη στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας, αυτή τη φορά στο πολύπαθο Πακιστάν, όπου από το 2012 οι Ταλιμπάν είχαν απαγορεύσει τον κάθε είδους εμβολιασμό, λόγω των ξενόφερτων εμβολίων που δεν εμπιστεύονταν. Αποτέλεσμα να ξεσπάσει νέο μεγάλο κύμα κρουσμάτων πολιομελήτιδας σε πάρα πολλά μικρά παιδιά και βρέφη, αφήνοντας τα ανάπηρα από τη μέση και κάτω, απειλώντας με κίνδυνο γενικότερης επιδημίας. Η προσπάθεια για εμβολιασμό των παιδιών στη χώρα είναι ένα εγχείρημα πολύ ριψοκίνδυνο, που συνοδεύεται σε πολλές περιοχές με διαπληκτισμούς και ανταλλαγή πυρών, κάνοντας αρκετούς ανθρώπους να χάσουν τη ζωή τους. Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί από κοντά την επιχείρηση, γνωρίζοντας μας ορισμένους από τους αφανείς ήρωες. Παράλληλα παρακολουθούμε έναν παράπληγικό πάσχοντα που ζει μόνος του και τις καθημερινές δυσκολίες της ζωής του και ένα μικρό αγόρι, σύγχρονο θύμα της νόσου. Παρά το ‘δημοσιογραφικό’ στιλ του, το ντοκιμαντέρ έχει συχνά μια καλλιτεχνική προσέγγιση στην εικόνα και τη φωτογραφία του και κρατά το ενδιαφέρον, αν και οι ρυθμοί του είναι σχετικά αργοί.

Σιωπηλός Μάρτυρας (Silent Witness)

Ένα από τα καλύτερα ελληνικά ντοκιμαντέρ που είδαμε στο φετινό πρόγραμμα, φέρει τη σκηνοθετική σφραγίδα του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου, σε έρευνα της σεναριογράφου Γλυκερίας Πατραμάνη. Ο Σιωπηλός Μάρτυρας μας «ξεναγεί» στην παλιά φυλακή των Τρικάλων, που επρόκειτω αρχικά να γκρεμιστεί. Μπροστά στην κάμερα θα ανοίξουν ξανά οι πόρτες της και θα μιλήσουν για την ιστορία της παλιοί σωφρονιστικοί υπάλληλοι της φυλακής, ο επί πολλά χρόνια διευθυντής της, ερευνητές, ένα ποινικός κρατούμενος που επιχείρησε δις να αποδράσει, αλλά και δυο πολιτικοί κρατούμενοι από δυο σκληρές ιστορικές στιγμές της χώρας μας, του εμφυλίου και της χούντας. Το δεύτερο όμως μέρος της ιστορίας αλλάζει, καθώς η αρχαιολογική υπηρεσία ανακαλύπτει το μυστικό που έκρυβαν μέσα τους οι τοίχοι της φυλακής, παρατηρώντας το πως διαχειριζόμαστε τελικά ως λαός την ιστορική μας μνήμη. Μπορεί το πρώτο μέρος να είναι πιο ενδιαφέρον στην παρακολούθηση του, όμως και το δεύτερο μισό είναι εξίσου σημαντικό, καθώς οι εξελίξεις τρέχουν και αλλάζει το αφηγηματικό στοιχείο με το άμεσο.

Το Δάσος από το οποίο είναι φτιαγμένα τα Όνειρα
(The Woods dreams are made of)

Το μεγάλης διάρκειας ντοκιμαντέρ της Κλαιρ Σιμόν, αισιοδοξεί να μας περιγράψει το πόσο σημαντικό είναι το δάσος για τους ανθρώπους, παρακολουθώντας είτε οικογένειες που κάνουν εκδρομές, ανθρώπους που κάνουν τζόκινγκ, φυσικές ασκήσεις ή απλά βγάζουν βόλτα τους σκύλους τους, προσπαθώντας να διώξουν το καθημερινό άγχος και ως φυσική απόδραση, μετανάστες που κουβαλούν πληγές του παρελθόντος και η επαφή με τη φύση είναι ένα μέσο ίασης, ομοφυλόφιλους ανθρώπους που το χρησιμοποιούν ως τόπο συνάντησης για ερωτικές συνευρέσεις, ή ιερόδουλες που το χρησιμοποιούν ως… επαγγελματικό χώρο. Στη θεωρία ακούγεται ένα ενδιαφέρον εγχείρημα, ιδίως για φυσιολάτρες, διαθέτει σίγουρα και ενδιαφέροντα σημεία, όμως το τελικό αποτέλεσμα των 144 λεπτών αποδείχθηκε υπερβολικά βαρύ και κουραστικό, όχι μόνο σε εμένα, αλλά και στους περισσότερους θεατές, αρκετοί εκ των οποίων αποχώρησαν πριν το τέλος, ενώ άλλοι εκμεταλλεύθηκαν τους χαλαρωτικούς ήχους του δάσους για να πάρουν έναν μεγαλοπρεπέστατο υπνάκο.