Ανοιχτή συζήτηση για το προσφυγικό και οι συνεντεύξεις τύπου της Τετάρτης
Την Τετάρτη 16/3 στο πλαίσιο του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε συζήτηση για το προσφυγικό που έδωσε αφορμή για να διατυπωθούν πολλές πτυχές του θέματος και συνεντεύξεις Τύπου των σκηνοθετών που καταπιάνονται στα ντοκιμαντέρ τους με αποκαλυπτικά θέματα αλλά καισυγκινητικές ανθρώπινες ιστορίες.
Διαβάστε αναλυτικά:
[toggle title=”Ανοιχτή Συζήτηση για το Προσφυγικό”]
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
«ΑΠΟΤΥΠΩΝΟΝΤΑΣ ΤO ΠΡΟΣΦΥΓΙΚO ZHTHMA:
ΜΕΘΟΔΟΙ, ΣΤΟΧΟΙ, ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ»
Οι πολλαπλές αφηγήσεις του προσφυγικού ζητήματος, μέσα από διαφορετικές προσεγγίσεις καταγραφής και δημοσιοποίησής του, οι πολιτικές και ανθρωπιστικές διαστάσεις του, καθώς και τα ζητήματα ηθικής που συχνά εγείρονται αποτέλεσαν, μεταξύ άλλων, τα θέματα της συζήτησης «Αποτυπώνοντας το προσφυγικό ζήτημα: Μέθοδοι, στόχοι, προκλήσεις, δεοντολογία», που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 16 Μαρτίου 2016, στην αίθουσα Παύλος Ζάννας, στο πλαίσιο του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Την ενδιαφέρουσα συζήτηση, που διοργανώθηκε με πρωτοβουλία της plays2place productions, με την υποστήριξη του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και του Ινστιτούτου Γκαίτε Θεσσαλονίκης, συντόνισε ο Κωνσταντίνος Αϊβαλιώτης, διευθυντής του Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας. Συμμετείχαν οι: Ανέστης Αζάς, σκηνοθέτης – καλλιτεχνικός υπεύθυνος της Πειραματικής Σκηνής (-1) του Εθνικού Θεάτρου, Γιώργος Μουτάφης, φωτορεπόρτερ, Μάρθα Μπουζιούρη, κοινωνική ανθρωπολόγος -σκηνοθέτρια cross-media projects και Μαριάννα Οικονόμου, σκηνοθέτιδα.
Ανοίγοντας τη συζήτηση, ο Κωνσταντίνος Αϊβαλιώτης παρατήρησε ότι η αποτύπωση κοινωνικών ζητημάτων συνδέεται άμεσα με την εικόνα, καθώς περιέχει την έννοια της αναπαράστασης και πρόσθεσε, μεταξύ άλλων: «Όσες φορές κι αν έχει συζητηθεί η διάσταση της αναπαράστασης στην τέχνη, ποτέ δεν έχει λείψει η ανάγκη συζήτησης γι’ αυτή, δεδομένου ότι οι συγκυρίες αλλάζουν, όπως και τα πολιτικά γεγονότα αλλά και ο τρόπος καταγραφής της εικόνας και η χρήση της. Αυτά κάνουν πάντα επίκαιρο το θέμα της αναπαράστασης κοινωνικών ζητημάτων, κοινωνικών αναταραχών. Ακόμη κι αν δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια, προχωράμε στην έρευνα και πάντα θέτουμε νέα ζητήματα».
Στη συνέχεια το λόγο πήρε η σκηνοθέτιδα Μαριάννα Οικονόμου, η οποία αναφέρθηκε στη δική της εμπλοκή στο προσφυγικό μέσα από το ντοκιμαντέρ της Ο πιο μακρύς δρόμος, που προβάλλεται στο 18ο ΦΝΘ. Η ίδια επισήμανε, μεταξύ άλλων για το ιδιαίτερο αυτό εγχείρημα: «Η αφορμή μου δόθηκε πριν δύο χρόνια, δηλαδή πριν τη μεγάλη προσφυγική κρίση, όταν έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο ‘’Στο σχολείο ξεχνώ τη φυλακή’’. Πρόκειται για ένα εκπαιδευτικό εγχειρίδιο που με συγκλόνισε -αποτέλεσμα ενός εργαστηρίου αφήγησης που έκανε ένας καθηγητής στις φυλακές ανηλίκων του Βόλου-, στο οποίο ανήλικοι πρόσφυγες αφηγούνταν το ταξίδι τους στην Βόρεια Ευρώπη. Προέκυψε λοιπόν το ερώτημα πώς τα παιδιά αυτά που ξεκινούν από την Ασία καταλήγουν στη φυλακή κατηγορούμενα για κακουργηματική πράξη αντιμετωπίζοντας ποινές ως και 25 χρόνια. Αυτό ήταν το έναυσμα για να κάνω το ντοκιμαντέρ». Η δημιουργός επέλεξε να αφηγηθεί την ιστορία δύο φυλακισμένων παιδιών από τη Συρία και το Ιράκ, οι γονείς των οποίων τους έστειλαν στην Ευρώπη με τη βοήθεια διακινητών. Η ίδια επισήμανε: «Για μένα το ντοκιμαντέρ είναι ένα βλέμμα στην πραγματικότητα, αλλά και η σχέση που δημιουργώ με τους ανθρώπους που κινηματογραφώ, σχέση που βασίζεται στη συνεργασία και την εμπιστοσύνη. Στη δεύτερη επίσκεψή μου είδα ότι με το που άνοιγαν τα κελιά, τα παιδιά έτρεχαν στο διάδρομο προσπαθώντας να μιλήσουν στο τηλέφωνο με τους γονείς τους. Τους ζήτησα να τους κινηματογραφήσω σε αυτές τις συνομιλίες κι αυτό για μένα ήταν η πιο σημαντική στιγμή: να μιλάνε τα παιδιά με τους εγκλωβισμένους λόγω πολέμου ανθρώπους στην πατρίδα τους».
Βιωματική βάση είχε η προσέγγιση του φωτορεπόρτερ Γιώργου Μουτάφη, ο οποίος έχει καταγράψει πολλές ανθρωπιστικές κρίσεις σε περισσότερες από 20 χώρες, στη Μέση Ανατολή, την Αφρική και τα Βαλκάνια. Ο ίδιος είπε, μεταξύ άλλων: «Ασχολούμαι εννιά χρόνια με το μεταναστευτικό, από το 2007, όταν βρέθηκα σε καταυλισμό στην Πάτρα χωρίς να γνωρίζω πολλά για το θέμα. Ένιωσα ότι το ζήτημα με ενδιέφερε σαν άνθρωπο, κυρίως οι περιπτώσεις ασυνόδευτων ανηλίκων προσφύγων. Ξεκίνησα λοιπόν να πηγαίνω στην Πάτρα, την Αθήνα, την Κω και άρχισαν να δημοσιεύονται φωτογραφίες μου σε διεθνή πρακτορεία, εφημερίδες και περιοδικά. Βρέθηκα σε ξενοδοχεία, αεροδρόμια, λιμάνια, καταυλισμούς». Ο κ. Μουτάφης έδωσε έμφαση στην ανάγκη δημοσιοποίησης του προσφυγικού, παρά τη σκληρότητα των εικόνων που καταγράφει ή ίσως και εξαιτίας τους. «Θέλω να μιλώ για τους ανθρώπους που φωτογραφίζω. Ήμουν στο Κομπάνι της Συρίας όταν έγινε η σφαγή, είδα βομβαρδισμούς. Έχω καταντήσει να φωτογραφίζω πτώματα τους τελευταίους μήνες στις ακτές των νησιών ή υποσιτισμένους στην Ειδομένη. Πιστεύω στη φωτογραφία, θέλω να κάνω τον θεατή να νιώσει. Αν και δεν έχω γνώσεις ψυχολογίας, προσπαθώ οι εικόνες που αποτυπώνω να έχουν δεύτερα επίπεδα, όταν τις δει κάποιος να αισθανθεί για να σκεφτεί στη συνέχεια. Είναι δύσκολο να φωτογραφίζεις τέτοιες στιγμές. Προκύπτουν θέματα ηθικής για το τι φωτογραφίζεις, αλλά και εάν πρέπει να φωτογραφίσεις. Δεν ξέρω γιατί φωτογραφίζω ή τι θέλω να πω, ξέρω όμως ότι πρέπει να λέμε ιστορίες κι αυτό με γεμίζει γιατί πλέον δίνω αξία σε μικρά πράγματα της καθημερινότητας, όλο αυτό με έχει αλλάξει σαν άνθρωπο».
Ο σκηνοθέτης Ανέστης Αζάς αναφέρθηκε στην προσωπική του εμπλοκή στο προσφυγικό μέσα από την παράσταση «Υπόθεση Φαρμακονήσι ή το δίκαιο του νερού». Αφετηρία της παράστασης ήταν η τραγωδία της 20ής Ιανουαρίου 2014 στο Φαρμακονήσι, όπου δώδεκα άνθρωποι, μεταξύ των οποίων οχτώ παιδιά ηλικίας 3 έως 11 ετών, έχασαν τη ζωή τους. Ο κ. Αζάς αναφέρθηκε ειδικά στο ρόλο του θεάτρου, χώρο από τον οποίο ο ίδιος προέρχεται και διευκρίνισε: «Στην Πειραματική Σκηνή προσπαθούμε με τα μέσα του θεάτρου να κάνουμε αφήγηση που μοιάζει με κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ γι’ αυτό και το λέμε θέατρο της πραγματικότητας ή θεατρικό ντοκιμαντέρ. Είμαστε επηρεασμένοι από τη γερμανική ομάδα Rimini Protokoll. Η ιδέα για το Φαρμακονήσι γεννήθηκε από μία είδηση που διάβασα πριν ένα χρόνο ότι καταδικάστηκε ένας 21χρονος Σύριος διακινητής σε 145 έτη φυλάκισης ως μοναδικός υπεύθυνος για το ναυάγιο. Δεν το χωρούσε ο νους μου αυτό, πώς δηλαδή είναι δυνατόν να ρίχνουν την ευθύνη σε έναν από τους επιζώντες. Η προσέγγισή μας ήταν να δείξουμε ή να καταλάβουμε τον εγχώριο ρατσισμό, ο οποίος έχει να κάνει με το πώς αναπαράγεται ένα καθεστώς αποκλεισμού στη νομοθεσία».
Στην παράσταση «Υπόθεση Φαρμακονήσι» την έρευνα και τη δραματουργία υπογράφει η κοινωνική ανθρωπολόγος – σκηνοθέτρια Μάρθα Μπουζιούρη, η οποία παρατήρησε, μεταξύ άλλων: «Το προσφυγικό είναι μια πρωτοφανής ιστορική μετάβαση, της οποίας τις συνέπειες ακόμη δεν κατανοούμε. Δεν περιορίζεται στην ανθρωπιστική διάσταση. Οφείλουμε να υπενθυμίζουμε και τη βαθιά πολιτική διάσταση του ζητήματος». Η ίδια μίλησε και για τις δικές της μεθόδους που σχετίζονται με την πολιτική διάσταση του προσφυγικού ζητήματος και οι οποίες βρίσκονται, όπως είπε, «στην τομή τέχνης, επιστήμης και παρέμβασης, ως ένα υβριδικό μοντέλο δουλειάς cross media and research projects». Και πρόσθεσε, ανάμεσα σε άλλα: «Άρχισα να σχηματίζω άλλη εικόνα από τη γενικευμένη που είχα όταν άρχισα να ταξιδεύω στον αραβικό κόσμο και Μέση Ανατολή. Είδα ότι η κυρίαρχη εικόνα που φτάνει σε μας δεν είναι αρκετά πλουραλιστική. Νιώθω ότι αναγάγεται σε θέαμα το προσφυγικό, η διάσταση της αλληλεγγύης είναι φυσικά παρούσα, αλλά την ίδια στιγμή υπάρχει αυτή η όχι τόσο φωτεινή πλευρά που αφορά ζητήματα καιροσκοπισμού, κέρδους. Φτάνοντας στην τέχνη εγείρονται ζητήματα αισθητικοποίησης του ακραίου, του πόνου. Η θυματοποίηση και δραματοποίηση μιας κατάστασης στοχεύει στην ευαισθητοποίηση, αλλά την ίδια στιγμή ανοίγει και άλλες διαστάσεις».
Στη διερώτηση που έθεσε ο κ. Αϊβαλιώτης σχετικά με τον χρόνο που πρέπει να αφιερώσει κανείς στην έρευνα πεδίου πριν καταλήξει σε ένα έργο, οι συμμετέχοντες στη συζήτηση συμφώνησαν ότι αυτό δεν μπορεί κανείς να το προσδιορίσει και ότι ποικίλλει ανάλογα με τη συγκυρία και τη φύση του έργου. «Πρέπει να σεβαστείς και το χρόνο του άλλου, να συντονιστούν οι ρυθμοί των ανθρώπων, να δώσεις χρόνο, να ακούσεις, να μάθεις, να ρωτήσεις», είπε η Μαριάννα Οικονόμου, ενώ ο Ανέστης Αζάς σημείωσε ότι «είναι καλό να έχεις όσο περισσότερο χρόνο γίνεται. Ποτέ ο χρόνος δεν είναι αρκετός. Το θέμα δεν τελειώνει ποτέ». Ο Γιώργος Μουτάφης εξήγησε ότι προσεγγίζει το θέμα διαφορετικά ανάλογα με την περιοχή όπου βρίσκεται και το μέσο με το οποίο συνεργάζεται. «Το περιοδικό δίνει περισσότερο χρόνο σε σχέση με ένα πρακτορείο. Κι επιπλέον σημαντικό ρόλο παίζουν και πρακτικά ζητήματα όπως: τι budget έχεις για να μείνεις στο πεδίο ή αν έχεις οικογένεια και παιδιά. Είναι πολλοί παράγοντες».
Όσον αφορά το ερώτημα αν έχει νόημα να κάνει κανείς τέχνη σε συνθήκες ακραίες ή ιδιαίτερες, η Μάρθα Μπουζιούρη παρατήρησε: «Αυτοί οι άνθρωποι είναι πηγή της έμπνευσής μας, ωστόσο δεν διανοούμαι απλά να μπω στο πεδίο, να πάρω το υλικό μου και να βγω από αυτό. Στην έρευνα πεδίου σε προσφυγικούς καταυλισμούς νιώθω την ανάγκη να ερμηνεύσω ποιες είναι οι επιθυμίες αυτών των ανθρώπων. Το γεγονός ότι μας μιλάνε, μοιράζονται ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, δεν είναι αυτονόητο». Ο Ανέστης Αζάς τόνισε: «Μας κατηγορούν ότι στο θέατρο κάνουμε κοινωνιολογικό ζωολογικό κήπο. Προσπαθώ να αποφεύγουμε τη θυματοποίηση των ανθρώπων που ανεβάζουμε στη σκηνή, να μην τους δείχνουμε ως θύματα αλλά ως υποκείμενα υπεύθυνα που είτε φεύγουν από τον πόλεμο είτε θέλουν καλύτερες συνθήκες ζωής».
Ο Γιώργος Μουτάφης αναφέρθηκε και στο θέμα της ευθύνης που αναλαμβάνει κάθε επαγγελματίας, ο οποίος ασχολείται με το προσφυγικό ζήτημα. «Με απασχολεί ιδιαίτερα η ευθύνη που έχουμε ως φωτογράφοι, δημοσιογράφοι ή και ιστορικοί του μέλλοντος, όπως θα έλεγα χαριτολογώντας. Γράφεται Ιστορία τώρα στην Ειδομένη και στα νησιά και κάποιες φορές αναπτύσσεται ένας δημοσιογραφικός ή ανθρωπιστικός τουρισμός. Έχουμε μεγάλη ευθύνη προς το θεατή, αλλά και το πώς σεβόμαστε τον φωτογραφιζόμενο. Το θέμα είναι να μη συνηθίσουμε τον θάνατο, να μην πάθουμε ανοσία. Πιστεύω στη δύναμη της εικόνας, πιστεύω ότι πρέπει να δείχνουμε ακόμη πιο σκληρές εικόνες μήπως με τις εικόνες αυτές τους σοκάρουμε».
Η συζήτηση έκλεισε με την ανταλλαγή προβληματισμών ανάμεσα στους συμμετέχοντες και άτομα από το κοινό σχετικά με το προσφυγικό ζήτημα και τους πολλαπλούς τρόπους προσέγγισής του.
[/toggle]
[toggle title=”Σ.Τ.: Νάνφου Ουάνγκ / Σοφία Λουβαρά /Μίκαελ Γκράβερσεν”]
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ
ΣΠΟΥΡΓΙΤΙ-ΧΟΥΛΙΓΚΑΝ /
ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΝΤΟΥΛΑΠΑ /
ΟΝΕΙΡΕΥΟΜΑΙ ΤΗ ΔΑΝΙΑ
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησαν την Τετάρτη 16 Μαρτίου 2016, στο πλαίσιο του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, οι σκηνοθέτες Νάνφου Ουάνγκ (Σπουργίτι-χούλιγκαν), Σοφία Λουβαρά (Μέσα στην κινέζικη ντουλάπα) και Μίκαελ Γκράβερσεν (Ονειρεύομαι τη Δανία).
Τον λόγο πήρε αρχικά η Νάνφου Ουάνγκ, η οποία στο ντοκιμαντέρ Σπουργίτι-χούλιγκαν ακολουθεί τη γενναία Κινέζα ακτιβίστρια Γε Χαϊγιάν, με το παρατσούκλι «σπουργίτι», η οποία χρησιμοποιεί το σώμα της ως εργαλείο ακτιβισμού. Μάλιστα, η ίδια στο παρελθόν είχε μπει σε οίκο ανοχής για να εκθέσει την έλλειψη δικαιωμάτων των γυναικών που εργάζονται εκεί. Αρχική πρόθεση της σκηνοθέτιδας ήταν να εστιάσει σε όσους εργάζονται στη βιομηχανία του σεξ. Στην πορεία όμως, το θέμα της έγινε η ίδια η ακτιβίστρια, που λόγω της διαμαρτυρίας της για μια υπόθεση βιασμού μαθητριών από έναν διευθυντή σχολείου και έναν κυβερνητικό αξιωματούχο, τέθηκε υπό στενή παρακολούθηση από τις κινεζικές αρχές. «Μας ακολουθούσε η μυστική αστυνομία αλλά και ένστολοι αστυνομικοί, στην περιπλάνησή μας σε έξι επαρχίες. Η κάμερά μας δεν ήταν μεγάλη σε μέγεθος, αλλά παρόλα αυτά όποτε την έβλεπαν οι αστυνομικοί μας απειλούσαν, γι’ αυτό και χρησιμοποιούσαμε κρυφή κάμερα και κασετόφωνο. Κάθε μέρα έπρεπε να περάσω κρυφά το υλικό γιατί θα μπορούσαν να μπουν στο σπίτι και να το πάρουν» αφηγήθηκε η κ. Ουάνγκ. Η ίδια ανακρίθηκε από τις κινεζικές αρχές και είπε ψέματα ότι δεν ολοκλήρωσε την ταινία της, ενώ πλέον δεν ξέρει αν θα της επιτραπεί η είσοδος στη χώρα ή αν τη σταματήσουν στο αεροδρόμιο. Μεγαλύτερους περιορισμούς από την κινηματογραφίστρια έχουν υποστεί οι κεντρικοί χαρακτήρες της ταινίας της. «Άνθρωποι σαν τη Γε Χαϊγιάν αγωνίζονται να υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, παρότι το τίμημα είναι τεράστιο. Η ίδια συνελήφθη δυο φορές και της πήραν το διαβατήριο, ενώ μια συνεργάτιδά της που επίσης εμφανίζεται στην ταινία είναι καταδικασμένη σε ισόβια» σημείωσε η σκηνοθέτιδα.
Το ντοκιμαντέρ Μέσα στην κινεζική ντουλάπα της Σοφία Λουβαρά προβάλλει μια ακόμη πτυχή της καταπίεσης των ελευθεριών στην Κίνα, εστιάζοντας στο πώς αντιμετωπίζουν τους ομοφυλόφιλους η κοινωνία αλλά και οι οικογένειές τους. «Το θέμα ήταν εντελώς άγνωστο για μένα, όπως και για πολλούς άλλους Ευρωπαίους, γιατί τα ΜΜΕ δεν αναφέρουν οτιδήποτε σχετικό. Ξεκινήσαμε από τη Σαγκάη όπου από το 1987 η ομοφυλοφιλία δεν αποτελεί αδίκημα, ενώ από το 2001 έχει πάψει να θεωρείται ψυχική διαταραχή. Δεν σε ενοχλούν αν είσαι ομοφυλόφιλος, αρκεί να μη διεκδικείς δικαιώματα και αρκεί να γίνονται όλα πίσω από κλειστές πόρτες» είπε η σκηνοθέτιδα. «Οι ομοφυλόφιλοι στην Κίνα δέχονται μεγάλη πίεση και η κρατική πολιτική που δημιούργησε μια ολόκληρη γενιά από μοναχοπαίδια επιδεινώνει την κατάσταση. Θέλησα να προσεγγίσω το θέμα από μια ανθρώπινη κι όχι από μια πολιτική οπτική γωνία», σημείωσε η κ. Λουβαρά. Η ίδια αρχικά ζήτησε άδεια από τις αρχές και όταν η απάντηση ήταν αρνητική προχώρησε χωρίς αυτή, χρησιμοποιώντας μικρές κάμερες, ενώ η κυβέρνηση «έκανε τα στραβά μάτια», όπως είπε. Οι κεντρικοί χαρακτήρες του φιλμ είναι ο Άντι και η Τσέρι. Ο Άντι προσπαθεί να συνάψει ένα «λευκό γάμο» με μια λεσβία που θα μπορούσε πιθανότατα να κυοφορήσει το παιδί του, γιατί αυτό είναι που θέλει η οικογένειά του, παρότι γνωρίζει ότι ο γιος τους είναι γκέι. Η Τσέρι είναι μια «χαρισματική προσωπικότητα», που έχει μια ευτυχισμένη σχέση με τη σύντροφό της και επίσης επιδιώκει να αποκτήσει παιδί. Όπως πρόσθεσε η κ. Λουβαρά, «η ταινία δεν πρόκειται να προβληθεί ποτέ στην Κίνα», καθώς η νομοθεσία προβλέπει ότι δεν πρέπει προβάλλονται οποιεσδήποτε εικόνες που περιέχουν στοιχεία για την ομοφυλοφιλία στη χώρα.
Το ντοκιμαντέρ Ονειρεύομαι τη Δανία του Μίκαελ Γκράβερσεν παρακολουθεί την οδύσσεια ενός νεαρού πρόσφυγα, του Γιασουλάχ, ο οποίος έφτασε ολομόναχος από το Αφγανιστάν στην Δανία. Ο σκηνοθέτης τον συνάντησε σε ένα άσυλο ασυνόδευτων ανηλίκων προσφύγων όταν γυρνούσε την προηγούμενη ταινία του No Man’s Land και τον ακολούθησε μετά την έξοδό του από το άσυλο αυτό, όταν πια είχε ενηλικιωθεί και δεν βρισκόταν υπό την προστασία του. Η κάμερα ακολουθεί τον Γιασουλάχ στην Κοπεγχάγη και μετά όταν διέφυγε στην Ιταλία με την ελπίδα ότι θα πάρει την άδεια παραμονής που θα του επέτρεπε να επιστρέψει στη Δανία, την οποία θεωρούσε πλέον σπίτι του. «Στην Ιταλία ο Γιασουλάχ υπέστη νευρικό κλονισμό, δεν μπορούσε να θυμηθεί ποιος είναι. Δεν με αναγνώριζε, αναγκάστηκα να έρθω σε επαφή μαζί του μέσω φίλων κι έπρεπε να ξεκινήσουμε από την αρχή τη σχέση μας» αφηγήθηκε ο σκηνοθέτης. Ο ίδιος εξακολουθεί να έχει επαφή με τον Γιασουλάχ, ο οποίος απέκτησε προσωρινό άσυλο για πέντε χρόνια στη Δανία, αλλά εάν δεν μπορέσει να βρει δουλειά θα καταλήξει πάλι άστεγος στους δρόμους. Όπως είπε ο κ. Γκράβερσεν, όταν έκανε την ταινία δεν μπορούσε να αντιληφθεί πόσο επίκαιρη θα ήταν σήμερα. «Σκέφτομαι ότι λίγα χιλιόμετρα από εδώ είναι η Ειδομένη, όπου βρίσκονται 14.000 πρόσφυγες, που μάλιστα πριν λίγες μέρες προσπάθησαν να διασχίσουν τα σύνορα. Υπάρχει μεγάλη αντιπαράθεση και διχασμός στην κοινωνία για το συγκεκριμένο ζήτημα. Είναι πολύ σημαντικό το εάν θα κλείσουν τα σύνορα και το βάρος θα επωμιστούν χώρες όπως Ελλάδα και η Ιταλία. Πρέπει να δείξουμε αλληλεγγύη. Υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν γίνονται με το σωστό τρόπο. Θα πρέπει να προσεγγίσουμε το ζήτημα ανάλογα με τις δυνατότητες κάθε χώρας, το να απομονωνόμαστε δεν είναι η λύση» τόνισε ο σκηνοθέτης.
[/toggle]
Ο ΑΣΚΟΣ ΤΟΥ ΑΙΟΛΟΥ / ΟΝΕΙΡΟ ΖΩΗΣ /
SOLITAIRE OU SOLIDAIRE? ΜΟΝΟΣ Ή ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΟΣ;
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησαν την Τετάρτη 16 Μαρτίου 2016, στο πλαίσιο του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, οι σκηνοθέτες Νασίμ Αλάτρας (Ο ασκός του Αιόλου), Μορτέζα Τζαφαρί (Όνειρο ζωής) και Χρύσα Τζελέπη και Σταυρούλα Πουλημένη, από την ομάδα σκηνοθετών του ντοκιμαντέρ Solitaire où Solidaire? Μόνος ή αλληλέγγυος;, το οποίο υπογράφουν μαζί με τους Ειρήνη Καραγκιοζίδου, Άκη Κερσανίδη, Αιμιλία Κουγιουμτζόγλου και Κική Μουστακίδου.
Αρχικά το λόγο πήρε ο Νασίμ Αλάτρας, το ντοκιμαντέρ του οποίου Ο ασκός του Αιόλου έχει θέμα τις ανεμογεννήτριες στην Ελλάδα. Ο σκηνοθέτης αναφέρθηκε στο πώς προέκυψε η ταινία, λέγοντας ότι σε μια επίσκεψή του στην Κεφαλονιά πρόσεξε τις ανεμογεννήτριες που υπήρχαν στο βουνό, χωρίς να γνωρίζει τι ακριβώς είναι. «Θέλησα να πάω να τις δω από κοντά για να μάθω τι είναι, γιατί αγαπώ το βουνό, καθώς γεννήθηκα και μεγάλωσα σε αυτό. Όταν λοιπόν πήγα και τις είδα, κατάλαβα ότι ο κόσμος αξίζει να γνωρίζει την πραγματική εικόνα τους από κοντά και δεν πρέπει να μένει με την μακρινή άποψη που μπορεί να φαίνεται όμορφη σαν μια εικαστική παρέμβαση, αλλά να συνειδητοποιήσει τις πραγματικές διαστάσεις του θέματος. Έτσι ξεκίνησε η έρευνα, ενώ στη συνέχεια ήρθα σε επαφή με τους συναδέλφους από την ομάδα παραγωγής και μπορέσαμε χωρίς καμία χρηματοδότηση να ανταποκριθούμε σε αυτή τη μεγάλη έρευνα». Ο ίδιος, μιλώντας για τις πολιτικές αιολικής ενέργειας, είπε: «Όταν ψάχναμε ποιοι εγκαθιστούν αυτές τις ανεμογεννήτριες, βρίσκαμε μικρές εταιρείες. Ερευνώντας όμως περισσότερο γι’ αυτές, καταλήξαμε ότι έχουν κοινά πρόσωπα / διευθυντικά στελέχη με στελέχη και με πρόσωπα που βρίσκονται σε μεγάλους ομίλους, αυτούς που λέμε “εργολάβους του έθνους”. Είναι 5-6 όμιλοι που φτιάχνουν μικρές θυγατρικές σε κάθε περιοχή, παίρνουν άδεια και επιδότηση, φέρνουν τις ανεμογεννήτριες από το εξωτερικό, όπως π.χ. από τη Γερμανία ή τη Δανία, και τις τοποθετούν στα βουνά χωρίς να τους ενδιαφέρει το μετά, δηλαδή τι πρέπει να παράγουν και τι πρέπει να είναι. Στο ντοκιμαντέρ καταγράφεται και η άποψη των ανθρώπων που, αν δεν είχαν κάνει πολλές προσφυγές εδώ και είκοσι χρόνια για να σταματήσουν αυτές τις εταιρείες, οι ανεμογεννήτριες θα είχαν εγκατασταθεί σε πολλές κορυφές της Ελλάδας». Ο Νασίμ Αλάτρας σχολίασε την άγνοια του κοινού όσον αφορά την αιολική ενέργεια: «Συναντήσαμε ανθρώπους που πίστευαν ότι το ρεύμα που έχουν στο σπίτι τους έρχεται απευθείας από τις ανεμογεννήτριες. Αυτό είναι ένα ψέμα που προωθούν σκόπιμα οι εταιρείες, ότι δηλαδή πρόκειται για φτηνό και καθαρό ρεύμα. Το κοινό όμως δε γνωρίζει ότι το ρεύμα παράγεται όταν φυσάει και μάλιστα υπό τις κατάλληλες συνθήκες και ότι το παραγόμενο ρεύμα που διοχετεύεται στο δίκτυο είναι μεταβλητό, οπότε χρειάζεται να σταθεροποιηθεί. Όσο περισσότερο ρεύμα παράγεται από τις ανεμογεννήτριες λοιπόν, τόσο πιο πολλοί συμβατικοί σταθμοί λιγνίτη χρειάζονται για να σταθεροποιηθεί και να περάσει ομαλά στο δίκτυο». Ο ίδιος πρόσθεσε: «Το θέμα της ενέργειας είναι τεράστιο, είναι κλειδί για την επιβίωση κάθε κοινωνίας και κάθε κράτους, γι’ αυτό και το κρατούν μακριά από το δημόσιο διάλογο. Ξέραμε ότι το θέμα θα ενοχλήσει, αλλά το προσεγγίσαμε για να ενημερωθούν οι πολίτες σφαιρικά και αντικειμενικά».
Στη συνέχεια, το λόγο πήραν οι σκηνοθέτιδες Χρύσα Τζελέπη και Σταυρούλα Πουλημένη, εκ μέρους της ομάδας δημιουργών του ντοκιμαντέρ Solitaire où Solidaire? Μόνος ή αλληλέγγυος;. Η ταινία καταγράφει τη δράση του Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης στη Θεσσαλονίκη, που ξεκίνησε το 2011 με αφορμή την απεργία πείνας 300 μεταναστών. «Για να στηρίξουν τον αγώνα των μεταναστών, οι γιατροί δημιούργησαν κοινωνικό ιατρείο και φαρμακείο, το οποίο αρχικά θα βοηθούσε τους μετανάστες, αλλά σταδιακά επεκτάθηκε και στους ανθρώπους που έμειναν ανασφάλιστοι και χωρίς υγειονομική περίθαλψη. Συγκεκριμένα, περίπου 3.000.000 άνθρωποι έμειναν τα τελευταία χρόνια εκτός του Εθνικού Συστήματος Υγείας», τόνισε η κ. Πουλημένη. Από την πλευρά της, η κ. Τζελέπη πρόσθεσε: «Έχει ενδιαφέρον στα χρόνια που παρακολουθήσαμε το Κοινωνικό Ιατρείο το πώς άλλαξαν οι αποδέκτες της βοήθειας που προσφέρει. Ενώ ξεκίνησε από τους μετανάστες, που ήταν οι “αόρατοι άνθρωποι”, χωρίς χαρτιά, και άρα αποκλείονταν από τη δημόσια υγεία, πώς σιγά-σιγά στη διάρκεια της κρίσης άρχισαν οι Έλληνες άνεργοι και οι ανασφάλιστοι να έχουν την ανάγκη αυτής της δομής αλληλεγγύης. Το ερώτημα που διατρέχει την ταινία είναι πότε αυτές οι δομές αλληλεγγύης θα πρέπει να σταματήσουν να υπάρχουν, γιατί υποκαθιστούν μερικώς το κράτος, γεγονός που δεν είναι σωστό. Και νομίζω ότι δίνουμε την απάντηση, γιατί σήμερα με όλες τις ροές προσφύγων θεωρώ ότι θα συνεχίσουν να υπάρχουν για πολλά χρόνια».
Απαντώντας στο ερώτημα κατά πόσο εύκολος είναι ο αγώνας του κοινωνικού ιατρείου, η κ. Πουλημένη σημείωσε: «Αυτό που συνέβη μέσα σε λίγα χρόνια είναι καταπληκτικό, πώς δηλαδή από μια ομάδα 15 ατόμων συγκεντρώθηκαν 200 άνθρωποι από το χώρο της υγείας και όχι μόνο, καταφέρνοντας να λειτουργήσουν μια δομή, με τα φάρμακα να μαζεύονται από απλούς πολίτες. Το ΚΙΑ δεν στηρίζεται ούτε από το κράτος, ούτε από την Ευρώπη ούτε από κάποια ΜΚΟ, η χρηματοδότησή του είναι αποκλειστικά κοινωνικού χαρακτήρα». Η κ. Όσο για το αν η αλληλεγγύη είναι ικανή να προκαλέσει αλλαγές που θα διαμορφώσουν το σύστημα, όπως είπε η κ. Τζελέπη, «αυτό κάνει, δηλαδή με έναν τρόπο εναντιωνόμαστε στο σύστημα. Πίσω από το ΚΙΑ υπάρχει μια ολόκληρη πρόταση για την πρωτοβάθμια Υγεία και αυτό είναι πολιτική. Ότι πρέπει να υπάρχουν σε όλες τις γειτονιές ιατρεία, να έχουν πρόσβαση όλοι οι άνθρωποι σε αυτά ισότιμα, να μην υπάρχουν κοινωνικές τάξεις ακόμα και για την πρόσβαση στην υγεία, αλλά ούτε ιεραρχίες μέσα στα νοσοκομεία: όλοι είμαστε ίδιοι, γιατροί, ασθενείς, νοσηλευτές».
Το ντοκιμαντέρ Όνειρο ζωής του Μορτέζα Τζαφαρί παρακολουθεί το κύμα προσφύγων από τη Μυτιλήνη μέχρι την Ειδομένη και τα Διαβατά. Όπως είπε ο σκηνοθέτης, άρχισε τα γυρίσματα λίγο μετά τον Αύγουστο του 2015 και βρέθηκε δύο φορές στη Λέσβο, όπου οι συνθήκες ήταν εξαιρετικά δυσμενείς. «Ο καιρός ήταν δύσκολος, με πολλές βροχές, βλέπαμε τις βάρκες να κινδυνεύουν να ανατραπούν, ενώ είδαμε και περιστατικά που δείχνουν την εκμετάλλευση του προσφυγικού, όπως π.χ. μια καταδίωξη, μια επικίνδυνη σκηνή ομηρίας κοντά στα τουρκικά παράλια», εξήγησε ο κ. Τζαφαρί. Σε ερώτηση για το αν είναι αισιόδοξος ή απαισιόδοξος, με δεδομένο ότι οι πρόσφυγες μιλούν για μια θανάσιμη διαδρομή που άξιζε τον κόπο, αλλά και με βάση τη δική του προσωπική διαδρομή, ο ιρανικής καταγωγής σκηνοθέτης σχολίασε: «Έζησα αυτή τη διαδικασία πριν από οκτώ χρόνια και ήθελα να αποτυπωθούν στην ταινία όλοι οι κίνδυνοι αυτού του εγχειρήματος. Όλη μου η προσπάθεια επικεντρώθηκε στην καλύτερη και ξεκάθαρη απεικόνιση της πραγματικότητας, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται η δικιά μου θέση, ώστε να μπορούν να κριθούν από τους θεατές και όχι από μένα». Αναφερόμενος στο τι θα απαντούσε εκ μέρους των μεταναστών στην άγνοια και το φόβο της Ευρώπης, ο σκηνοθέτης σημείωσε ότι στην ταινία προσπάθησε να έρθει κοντά με τους πρόσφυγες, να επικοινωνήσει μαζί τους στα αραβικά και τα φαρσί και αυτό που του έλεγαν είναι ότι “αν η Ευρώπη ήθελε να μας βοηθήσει, γιατί αφήνει τόσα περιθώρια κινδύνων και δε μας διευκολύνει από την Τουρκία ακόμα;” Οι άνθρωποι αυτοί αμφιβάλλουν για τη θετική διάθεση και πρόθεση των ευρωπαϊκών χωρών, που βοηθούν κατά το δοκούν».
Σε ερώτηση που τέθηκε από το κοινό σχετικά με το θέμα των ανθρώπων που αφήνουν την πατρίδα τους, ο Μορτέζα Τζαφαρί απάντησε ότι δεν θέλει να τους κρίνει, ότι προτεραιότητά τους είναι να σώσουν τη ζωή τους και ότι όποιος αγαπάει την πατρίδα του μπορεί να τη βοηθήσει από διάφορα μέρη με διάφορους τρόπους. Στην ίδια ερώτηση θέλησε να απαντήσει και ο Νασίμ Αλάτρας, ο οποίος συμπλήρωσε ότι σε κατάσταση πολέμου οι γονείς θέτουν πάντα ως πρώτη τους προτεραιότητα την ασφάλεια των παιδιών τους και είναι δικαίωμά τους. «Η πατρίδα δεν είναι οι πέτρες και το χώμα. Την πατρίδα όπου πας την έχεις μέσα σου. Κι εγώ είμαι πρόσφυγας και την πατρίδα μου την έχω μέσα μου», είπε χαρακτηριστικά.
