Νύχτες Πρεμιέρας: Ανασκόπηση Πέμπτης (18/9/14)

 Μετά την τελετή έναρξης στο Μέγαρο Μουσικής την Τετάρτη, ήρθε η πρώτη διαθέσιμη για το κοινό ημέρα των φεστιβαλικών προβολών σε IDEAL, ODEON OPERA 1&2 και ΔΑΝΑΟ 1&2. Όπως ήταν αναμενόμενο αρκετός κόσμος προσήλθε στις αίθουσες, σε μια πόλη που αρχίζει σιγά σιγά να ζεσταίνεται. Ο Ορέστης Ανδρεαδάκης φόρεσε την «γουρλίδικη» μπλούζα του, όπως κάνει κάθε χρονιά και ξεκινήσαμε. Από το διαγωνιστικό τμήμα προβλήθηκε το 10.000 km Η Απόσταση μεταξύ μας, ενώ η από νωρίς sold-out μουσική πρόταση ήταν το Beautiful Noise. Στις ενδιαφέρουσες προβολές της ημέρας εντάσσονται και τα Starred  Up και Mercuriales, ενώ στα πλαίσια του αφιερώματος στον Ρόμπερτ Όλτμαν προβλήθηκε το Ζάρια, Πόκερ και Κάτι Άλλο. Παρόλα αυτά, κάνοντας την ευχάριστη έκπληξη, τις εντυπώσεις έκλεψε μια ελληνική ταινία, το work in progress φιλμ του Πέτρου Σεβαστίκογλου, Electra. Οι cinepivates σας μεταφέρουν:

 Electra
(Σκηνοθεσία: Πέτρος Σεβαστίκογλου / 90′ / Ελλάδα)

Η ταινία άθλος του Σεβαστίκογλου μας γέμισε περηφάνια και ωραίες εικόνες. Ο σκηνοθέτης πήρε πάνω του τόσο την φωτογραφία όσο και την ηχοληψία, αφέθηκε ελεύθερος σε πειραματισμούς και μας έδωσε ένα εικαστικό αποτέλεσμα πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα. Τα πλάνα του είναι χρυσάφι. Βάζοντας άλλο ένα λιθαράκι στο σύγχρονο ελληνικό σινεμά φωνάζει «ναι, μας αξίζει καλύτερη εικόνα, μας αξίζουν δυνατές ερμηνείες, μας αξίζει καλύτερος ήχος». Κάνει το επόμενο βήμα από το περσινό Luton που ήταν άρτιο εικαστικά αλλά δεν είχε συναίσθημα και στην πολεμική του ήχου του Παναγιωτόπουλου με τη Λιμουζίνα. Σε μια αφαιρετική ιστορία, χωρίς ουσιαστικά σενάριο (όπως δήλωσε και ο ίδιος), εσκεμμένα μπλεγμένη χρονικά και τοπικά, αποτυπώνει μια θεματική αφήγηση με γενναίες σκηνοθετικές αποφάσεις. Με σχεδόν απουσία διαλόγων, με ευρήματα, συμβολισμούς και πρωτότυπες ιδέες πειραματισμών αποδεσμεύει το έργο του από  περιορισμούς. Δεν θέλει να τιθασεύσει τις ορμές του και αφήνει αχαλίνωτη τη δημιουργικότητα και την έμπνευση του.

Το σύγχρονο μπλέκεται με το αρχέγονο και τα πλάνα από την Αφρική, ένα μικρό εσωτερικό ντοκιμαντέρ από μόνα τους, έρχονται να μας επιστρέψουν στις ρίζες μας. Δεν υπάρχει εξάλλου η θεωρία ότι η ανθρώπινη ιστορία ξεκίνησε στην αφρικάνικη ήπειρο; Οι χαρακτήρες αλλάζουν ηλικία και τοποθεσίες δέσμιοι να κινούνται μπρος-πίσω, σε ένα ταξίδι που μοιάζει αέναο, μέχρι να συναντήσουν τον εσωτερικό προορισμό τους. Εισάγει σύμβολα ελευθερίας όπως το άλογο ή η μηχανή. Ομοίως, οι κλειστοί και οι ανοιχτοί χώροι προκαλούν διαφορετικά συναισθήματα ελευθερίας ή καταπίεσης που αποτυπώνονται στα πρόσωπα των χαρακτήρων. Η ελευθερία υποβοηθείται από την έλλειψη σφιχτού σεναρίου και επιτρέπει να ανθίσουν από τους ηθοποιούς αυτοσχεδιασμοί. Πίεσε τους πρωταγωνιστές του στα άκρα και έκαναν άπειρες λήψεις. Η Σοφία Κόκκαλη (Μικρά Αγγλία) γίνεται η μούσα του και δίνει μια ποικιλόχρωμη ερμηνεία. Τόσο αυτή όσο και η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη τράβηξαν τα πάνδεινα στα γυρίσματα, ιδίως η πρώτη. Είχαν όμως την καλύτερη κινηματογραφική αποτύπωση που θα μπορούσαν να έχουν. Καταπληκτική φωτογραφία, καδραρίσματα που θυμίζουν ξεχασμένο από το χρόνο ποίημα ή πίνακα ζωγραφικής του Σεζάρ, σβήσιμο του χρώματος στο άσπρο, παιχνίδια με το φυσικό φως και με φωτισμούς. Πρόκειται για μια ταινία που δεν είναι εύπεπτη, γιατί δεν είναι το θέμα της και γιατί δεν θέλει να είναι. Η Electra αποτελεί μια μικρή επίδειξη δύναμης. Εάν είχε δυνατό σενάριο και συνοχή δεν μπορούμε να φανταστούμε πόσο ψηλά θα μπορούσε να φτάσει. Η Σοφία Κόκκαλη δείχνει (για άλλη μια φορά) ότι μπορεί να έχει μια λαμπρή εξέλιξη, ενώ ο Πέτρος Σεβαστίκογλου, με την τέταρτη μεγάλου μήκους ταινία του, μας κάνει να περιμένουμε από αυτόν σπουδαία πράγματα στο μέλλον.

Gimli

Starred Up / Γροθιές στους Τοίχους
(Σκηνοθεσία: Ντέιβιντ Μακένζι / 106′ / Ην.Βασίλειο)

Ο Ντέιβιντ Μακένζι (του Young Adam) σκηνοθετεί μια ιστορία φυλακής με τον πιο πολυσυζητημένο νεαρό ηθοποιό της Βρετανίας, τον Τζακ Ο’Κόνελ (του Unbroken και ’71) . Ένας νεαρός βίαιος κρατούμενος μεταφέρεται στη φυλακή όπου εκτίει την ποινή του ο βαρυποινίτης πατέρας του που προσπαθεί να τον «σωφρονίσει» ο ίδιος. Το ενδιαφέρον έγκειται στο αν τελικά μπορεί να του επιτραπεί να επιπλεύσει ή θα βυθιστεί βαθύτερα στο βούρκο χωρίς επιστροφή. Το άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι να δούμε το μήνυμα για τα σωφρονιστικά ιδρύματα της Αγγλίας. Το Starred Up είναι ένα πιο σύγχρονο κλειστοφοβικό survival game (παιχνίδι επιβίωσης), με ενδιαφέρουσες σεναριακές ιδέες, που όμως δεν επικεντρώνεται κυρίως στη σχέση πατέρα και γιου, παρά στη συναναστροφή του δεύτερου με την ομάδα ψυχολογικής βοήθειας, μια μορφή ψυχοθεραπείας για να τιθασεύσει τις βίαιες εκρήξεις του. Το τέκνο – κεντρικός πρωταγωνιστής είναι καλός στις σκηνές έντασης, ένα αγρίμι που απειλείται από παντού, χωρίς όμως να επιδεικνύει τίποτα ιδιαίτερο στα υπόλοιπα. Ο πατέρας από την άλλη έχει μάλλον μια κακή παρουσία. Το ίδρυμα (επομένως και το φιλμ) έχει ωραία χρώματα, διαφορετικά από τα συνηθισμένα φυλακών. Επιπλέον σημασία έχει δοθεί στο λεξιλόγιο, όπου η βρετανική σλανγκ της φυλακής σε σημεία γίνεται δυσνόητη.

Gimli

Beautiful Noise / Όμορφος Θόρυβος
(Σκηνοθεσία: Έρικ Γκριν / 87′ / ΗΠΑ)

Το ντοκιμαντέρ του Έρικ Γκριν έχει την πολυτέλεια να παρουσιάζει την άνθηση του εναλλακτικού ροκ της Μεγάλης Βρετανίας με τα ινδάλματα του avant rock My bloody Valentine, τους καινοτόμους της art pop Cocteau Twins και το σκληρά μελωδικό πανκ συγκρότημα των Jesus and the Mary Chain. Παράλληλα μας παρουσιάζει και τα υπόλοιπα συγκροτήματα που άνθησαν την συγκεκριμένη περίοδο, δηλαδή από το τέλος της δεκαετίας του 80 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 90. Γυρισμένο με πενιχρά μέσα, το ντοκιμαντέρ μοιάζει περισσότερο με ερασιτεχνική προσπάθεια αλλά η έλλειψη τεχνικής τελειότητας αντισταθμίζεται από το περιεχόμενο. Ο Γκρίν κατορθώνει να μας συναρπάσει με την αφήγηση της γέννησης αυτού του νέου κύματος αναμιγνύοντας τις εικόνες αρχείου με τις εικόνες των ροκ σταρ όπως είναι σήμερα. Κατορθώνει να μας κάνει να καταλάβουμε τους λόγους που οδήγησαν στην επιτυχία αυτών των συγκροτημάτων και την επιρροή που έχουν ακόμα στις νέες γενιές: δεν έγραφαν μουσική για να γίνουν διάσημοι αλλά για να εξερευνήσουν την προσωπική τους σύγχυση. Υπηρέτες της τέχνης και όχι του χρήματος, τα περισσότερα συγκροτήματα διαλύθηκαν όταν οι ρυθμοί άρχισαν να γίνονται πιο έντονοι λόγω των συμβολαίων με μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες. Φτωχό σε φόρμα αλλά πλούσιο σε περιεχόμενο, το ντοκιμαντέρ αυτό θα ικανοποιήσει τους θαυμαστές των συγκροτημάτων και θα δημιουργήσει και νέους. Μόνη ένσταση, η έλλειψη αναφοράς στο πολιτικός συγκείμενο : την θατσερική Αγγλία που με το συντηρητισμό της γέννησε όμορφες αντιδράσεις.

Antoine Doinel

California Split / Ζάρια Πόκερ και Κάτι Άλλο
(1974, Σκηνοθεσία: Ρόμπερτ Όλτμαν / 108′ / ΗΠΑ)

Μία αστεία και κυνική ταινία του Ρόμπερτ Όλτμαν με ήρωες δύο παθολογικούς τζογαδόρους που γίνονται φίλοι όταν τους ληστεύουν στο πάρκινγκ ενός καζίνου. Ο συνδυασμός των επικαλυπτόμενων διαλόγων και της συγκροτημένης οπτικής διήγησης δίνει στον Όλτμαν την ευκαιρία να μας ξεναγήσει στον υπόκοσμο των δύο φίλων, στους μώλωπες τους που τους θεραπεύουν με ζεστή κρέμα ξυρίσματος και στις σχέσεις τους με τις πόρνες που τους προσφέρουν δημητριακά με μπύρα για πρωινό. Το σενάριο του Τζόζεφ Γουόλς είναι γλυκόπικρο και, αντί να μας παρουσιάζει τους χαρακτήρες, μας κάνει να πιστεύουμε ότι τους ξέρουμε εδώ και καιρό. Ο Όλτμαν σκηνοθετεί με ένα τρόπο που θυμίζει ντοκιμαντέρ με την κάμερα να είναι δίπλα στους ήρωες και βασίζει την οπτική στρατηγική του στην σωστή χρήση του ήχου, χρησιμοποιώντας με τέτοιο τρόπο τους ήχους του περιβάλλοντος που μας κάνει να νομίζουμε ότι κινούμαστε ανάμεσα στους ήρωες της ταινίας. Οι ηθοποιοί Τζόρτζ Σίγκαλ και Έλιοτ Γκούλντ είναι εξαιρετικοί στους ρόλους τους ερμηνεύοντας τους με νατουραλιστικό τρόπο δίνοντας μας όλη την νευρική εξάντληση των χαρακτήρων. Στο τέλος της ταινίας αντιλαμβανόμαστε ότι ο Όλτμαν μας παρουσίασε κάτι περισσότερο από μια κωμωδία για τον τζόγο, μας παρουσίασε ένα αμερικάνικο εφιάλτη με χαρακτήρες αυθεντικούς.

Αntoine Doinel

10.000 KM/Η ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΣ
(Σκηνοθεσία: Κάρλος Μαρκέτ-Μαρσέτ / 99′ / Ισπανία-ΗΠΑ)

Η ιστορία, προβλέψιμη. Ο τρόπος όμως, όχι. Έρωτας, αγάπη από απόσταση. Δέκα χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Βαρκελώνη – Λος Άντζελες. Το τέλος έχει μπει ήδη στην ημερήσια διάταξη. Ξεκινώντας με ένα 17λεπτο μονοπλάνο, ταινία/ιστορία και κινηματογραφική μελέτη από μόνο του, εξελισσόμενο σε μια αργή, μεθοδικότατη, με χειρουργική ακρίβεια τοποθέτηση των δυο χαρακτήρων μέσα σε μια προειλημμένη, προοδευτική σήψη και φθορά στην ηλιόλουστη Βαρκελώνη και την SunsetBoulevard του L.A. – δίχως εντάσεις, δίχως ξεσπάσματα, δίχως κανόνες τραγωδίας, δίχως ορατές αντιθέσεις, όπου η οπτική επαφή μέσω υπολογιστή είναι ένα απατηλό υποκατάστατο, ένας ψυχαναγκαστικός εφιάλτης, που αποδομεί και αποσυνθέτει το μόνο αληθινό και ζωντανό στον έρωτα – την οσμή, το άγγιγμα, τις ανάσες, τις σιωπές, τα βλέμματα από κοντινή απόσταση των ματιών που γελάνε και δακρύζουν, τα πάθη, τα όνειρα – και κλίνοντας με ένα μικρότερης διάρκειας ενσταντανέ/ρέκβιεμ της απόλυτης μοναξιάς, της απόλυτης απόρριψης, της απόλυτης απόστασης, ο δημιουργός, μας παίρνει και μας κάνει μια απίστευτης κινηματογράφησης πτώση στα αδιέξοδα του έρωτα και της ανθρώπινης ψυχής. Αμφιβολία – απόγνωση – απογοήτευση – ενοχές, μια γιορτή της λάσπης.

Σενάριο βαπτισμένο στην πραγματικότητα, διαχείριση του φιλμικού χρόνου αξιοθαύμαστη, χαρακτήρες στιβαροί, εκφράσεις υπαρκτές, ρόλοι που αλλάζουν, υποκριτική σπουδαιότατη και οι διεργασίες του ανθρώπινου εγκεφάλου μπρος στην κάμερα. Ο Γκοντάρ έλεγε πως πρέπει να θυμάσαι την πρώτη σκηνή κάθε έργου, όταν φτάνεις στην τελευταία. Το φιλμ είναι ενιαίο υλικό, έτσι πρέπει να είναι και η αποτυπωμένη αφηγημένη ιστορία. Εδώ το πετυχαίνει. Κάθε ανεξάρτητο πλάνο και μια ιστορία μα επίσης και μια σύνδεση – δίχως διάσπαση στο ελάχιστο – με το όλον. Φτάνεις στο τέλος βλέποντας την κινηματογραφική έκφραση της φθοράς. Κάθε προσπάθεια μάταιη. Κάθε επικοινωνία πρόσκαιρη. Ο έρωτας και η αγάπη – μια έκφραση της θλίψης. Είμαστε όλοι μεταξύ μας «Τόσο μακριά, τόσο κοντά». Πεσιμισμός; Και ας μην θέλουμε να το δεχτούμε, ο δημιουργός μας υποχρεώνει να το προσπαθήσουμε. Ξεχάστε την πρώτη ανάγνωση. Απλά συγκινεί. Αφεθείτε στην αριστουργηματική αφήγηση. Προκλητικά όμορφο, συγκινητικά σπουδαίο, κινηματογραφικός ενθουσιασμός. Και μιλάμε για ντεμπούτο. Όνομα δημιουργού: Κάρλος Μαρκέτ – Μαρσέτ. Διανομή τώρα!

Χρήστος Σκυλλάκος, για τους Cinepivates

Mercuriales / Μοναχικά Κτήρια
(Σκηνοθεσία: Βιρτζίλ Βερνιέ / 108′ / Γαλλία)

Εδώ υπάρχει μια μικρή αστοχία από το φεστιβάλ ή δεν είδαν την ταινία ή χάσανε το νόημα λέγοντας ότι πρωταγωνιστεί ένας σεκιουριτάς, παρά η νεαρή Μολδαβή κοπέλα και η φίλη της που παρακολουθούμε στο 70% του χρόνου. Διαθέτει μια παλιακή φτηνιάρικη φωτογραφία σε καρέ που παραπέμπουν σε πόλαροϊντ ή σλάιντς, χάνοντας και βρίσκοντας τον κεντρικό ήρωα, το θέμα του και το ενδιαφέρον του, σε μια αργόσυρτη ταινία που ίσως θυμίσει σε κάποιους πειραματικές εποχές Γκοντάρ. Συμβατικά στο επίκεντρο μια αντιδραστική βια, μικρό αδερφάκι ενός κάποιου κουρδιστού πορτοκαλιού, που τελικά αποβλέπει στο να χλευάσει την κενότητα. Με τη διαφορά ότι η κενότητα υπάρχει σε όλα τα συστατικά, ερμηνείες, σκηνοθεσία και ένα μεγάλο ερωτηματικό στο σενάριο αποφεύγοντας άθελα ή ηθελημένα να αφήσει κάτι στο θεατή. Έχει τουλάχιστον τόπους-τόπους ενδιαφέροντα ακούσματα. Απλοϊκοί συσχετισμοί των δίδυμων κτιρίων με τη βασική ροή δεν προσθέτουν κάτι. Αν μείνατε και το είδατε μέχρι το τέλος θα απολαύσατε την μπουλντόζα-δράκο το πιο δυνατό της σημείο. Κατά τα άλλα συνιστάται σε ηδονοβλεπτικούς μοναχικούς θεατές.

Gimli