55ο ΦΚΘ: Ανασκόπηση Κυριακής (09/11/14)

Μια γλυκιά θλίψη μας καταβάλει περιμένοντας στο λόμπι του ξενοδοχείου να μας μεταφέρουν στο αεροδρόμιο. Η Θεσσαλονίκη κάθε χρόνο μας κερδίζει, μας παρασύρει στους ρυθμούς της και τη μαγεία του σινεμά. Η θλίψη μας αυτή όμως δεν είναι Ατέρμονη, όπως η ταινία που βραβεύτηκε, αφού το ΦΚΘ θα είναι και του χρόνου εδώ, πιστό στο ραντεβού του. Ένα από τα πιο επιτυχημένα φεστιβάλ το φετινό, με θεματική ποικιλία, πολλές ταυτόχρονες εκδηλώσεις. Στα 55 του το φεστιβάλ, ακόμα και εν μέσω κρίσης,  έχει την ωριμότητα και τα υψηλά στάνταρ ενός διεθνούς φεστιβάλ με κύρος στο εξωτερικό. Φέτος συνδυάστηκε με τον εορτασμό των 100 χρόνων ελληνικού σινεμά θυμίζοντας μας την πορεία της έβδομης τέχνης στη χώρα μας. Οι ελληνικές ταινίες κάθε χρόνο γίνονται όλο και καλύτερες, ενώ βλέπουμε Έλληνες κινηματογραφιστές, διευθυντές φωτογραφίας, μοντέρ ή ηχολήπτες να συμμετέχουν σε ταινίες του εξωτερικού.

Για όλους εσάς που μένετε εδώ στην όμορφη πόλη ή έχετε τη δυνατότητα να βρίσκεστε και σήμερα στις αίθουσες, υπάρχουν καλές ταινίες να επιλέξετε να δείτε. Ορισμένες μπορεί να έρθουν κάποια στιγμή στις κινηματογραφικές αίθουσες, άλλες πάλι ίσως ποτέ. Μπορεί να είναι η τελευταία ευκαιρία να τις δείτε και αξίζουν της προσοχής σας.

Λεβιάθαν (Leviathan)
(Σκηνοθεσία: Andrey Zvyagintsev / Ρωσία / 141′)

Διεφθαρμένος πολιτικός επιθυμεί να αρπάξει το σπίτι που έχτισε μόνος του ο Κόλια. Ο άνδρας ζει με τη νεαρή σύζυγό του και τον γιο του σε αυτό το κομμάτι γης σχεδόν από πάντα. Με τη βοήθεια ενός φίλου του δικηγόρου θα προσπαθήσει να πολεμήσει το σύστημα, σε έναν αγώνα που μοιάζει καταδικασμένος από την αρχή. Ο Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ πραγματοποιεί μία ανατομία της σύγχρονης Ρωσίας και αυτά που έχει να πει δεν είναι και πολύ καλά. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι σε μία σκηνή τα πορτραίτα των «πατεράδων»-ηγετών ετοιμάζονται να χρησιμοποιηθούν για σκοποβολή. Η τύχη των πιο σύγχρονων δεν έχει αποφασιστεί, λέει ένας από τους χαρακτήρες της ταινίας. Το Λεβιάθαν φαίνεται, όμως, να λαμβάνει ξεκάθαρη θέση: απέναντι στους αχόρταγους πολιτικούς, τους διεφθαρμένους κρατικούς υπαλλήλους, τους απόντες ιερείς. Ο ρώσος σκηνοθέτης φτιάχνει ένα αριστούργημα, μία ταινία που σε στιγμές αποτελεί πικρή κωμωδία και σε άλλες σε πνίγει κάτω από το βάρος της αδικίας. Υπάρχει κάτι που μένει πάντως αναλλοίωτο. Ο σκελετός μιας φάλαινας, ξεβρασμένης στην ακτή, ένα κουφάρι που είναι το μόνο που έχει απομείνει πλέον από ένα πλάσμα που στη διάρκεια της ζωής του «τα έβαζε» με τη δύναμη της φύσης…

Τάιλερ

Force Majeure (Turist)
(Σκηνοθεσία: Ruben Ostlund / Σουηδία-Δανία-Γαλλία-Νορβηγία / 118′)

Η δομή των οικογενειακών σχέσεων και της εμπιστοσύνης των δυο φύλων βρίσκεται στο τραπέζι της αμφισβήτησης σε αυτή την ευφυέστατη σεναριακά ιδιόμορφη κωμωδία. Τετραμελής οικογένεια Σουηδών ταξιδεύει σε χιονοδρομικό κέντρο των γαλλικών Άλπεων για να απολαύσουν τις διακοπές τους κάνοντας σκι. Μια χιονοστιβάδα έρχεται να τα καταστρέψει όλα, καθώς ο πατέρας σαστίζει, πανικοβάλλεται και παρατάει γυναίκα και παιδιά για να τρέξει να σωθεί. Η απειλή περνά όμως τα παιδιά και ιδίως η γυναίκα έχουν συντριβεί από την αντίδραση του άντρα, ο οποίος δεν παραδέχεται τίποτα στους άλλους και τον εαυτό του. Όσο η εικόνα του άντρα ίνδαλμα, εν δυνάμει ήρωα, καταρρίπτεται μεγαλοπρεπέστατα η ταινία διακωμωδεί τις αντιδράσεις όλων των χαρακτήρων και των περιφερειακών που τους παίρνει η μπάλα. Στο Force Majeure (μετάφραση: ανωτέρα δύναμη) απολαυστικές case study μελέτες περιπτώσεων αυτοθυσίας δίνουν καυστικές αναλύσεις ψυχολογίας, συμπεριφορών και γενικότερα διαπροσωπικών σχέσεων και κοινωνικών status, όλα δοσμένα με το ιδιαίτερο χιούμορ που το κάνει ανάλαφρο και διασκεδαστικό.

Gimli

Σ΄ένα δρόμο του Παλέρμο (A Street in Palermo)
(Σκηνοθεσία: Emma Dante / Ιταλία-Ελβετία-Γαλλία / 94′)

Δυο αμάξια. Δυο γυναίκες σε μια μονομαχία αντοχής που θα φτάσει στα άκρα. Μια παραδοσιακή οικογένεια, που οδηγάει η γιαγιά, με μέσα παππού, εγγόνια, νύφη. Από την άλλη ένα φορτισμένο ζευγάρι γυναικών που προσπαθούν να φτάσουν σε γάμο. Στο στενό δρομάκι χωρά μόνο ένα αυτοκίνητο μα καμία οδηγός δεν προτίθεται να οπισθοχωρήσει. Πρωταγωνιστής όμως είναι η αργόσχολη, κουτσομπόλα γειτονιά, που σηκώνεται στο πόδι, χωρίζεται σε στρατόπεδα, μανατζάρει τις δυο οδηγούς, βάζει στοιχήματα. Ο σκηνοθέτης αποζητά ομορφιά στο δράμα και το κοντράστ συναισθημάτων. Ξεκινά από τη θάλασσα με πανέμορφα υποβρύχια πλάνα. Μετά μια ηλικιωμένη γυναίκα βρέχει ψωμιά και ταΐζει τα σκυλιά ενός νεκροταφείου που τσακώνονται πάνω από ένα ξεροκόμματο αντικατοπτρίζοντας την ψυχοσύνθεση του λαού. Γεμάτο ιταλική κουλτούρα το μεσημέρι της Κυριακής, το Παλέρμο είναι μια πόλη φασαριόζα, που βράζει από τη ζωντάνια των θορυβωδών ανθρώπων, όπου η λογική και το παράλογο συνυπάρχουν. Εκεί που δυο απέναντι σπίτια μπορούν να έχουν τον ίδιο αριθμό και τσακώνονται για την αυθεντικότητα του.  Η ταινία σατιρίζει την τάση των ανθρώπων να παθιάζονται και να τρώγονται μεταξύ τους άνευ λόγου, οι πάνω με τους κάτω, οι εδώ με τους δίπλα. Το σενάριο ανταποκρίνεται σε καθαρόαιμη κωμωδία υπερβολής, στο ύφος του Αλμοδοβάρ ή που είχαν οι Ιστορίες για Αγρίους. Τα πιο ρεαλιστικά στοιχεία ίσως θα έπρεπε να μειωθούν και να μην αναλώνεται τόσο περιφερειακά για να είναι πιο σφιχτό.

Gimli

Η Ζωή που κυλά (Still the Water)
(Σκηνοθεσία: Naomi Kawasde / Ιαπωνία-Γαλλία-Ισπανία / 118′)

Σε ένα μικρό νησί ένα πτώμα πνιγμένου άντρα ξεβράζει η θάλασσα, ενώ εμείς παρακολουθούμε δυο έφηβους, ένα αγόρι που ο πατέρας τους έχει εγκαταλείψει και ζει στο Τόκιο και μιας κοπέλας που η μητέρα της πεθαίνει από καρκίνο. Η ταινία απλώνεται σε διάφορα θέματα προσπαθώντας να φιλοσοφήσει γύρω από τη ζωή. Κατά τον πατέρα της κοπέλας δεν υπάρχει σωματική ζεστασιά, μόνο ζεστασιά της καρδιάς. Οι σκέψεις των νεκρών γεμίζουν τον κόσμο. Κατά τον πατέρα του αγοριού το Τόκιο έχει μια ζεστασιά αφθονίας και δημιουργίας που δεν υπάρχει πουθενά αλλού και ο καιρός κυλά χωρίς να το καταλάβεις. Ο παππούς λέει ότι ακόμα κι οι Θεοί πεθαίνουν. Κατά τη μάνα το πνεύμα συνεχίζει να ζει στα παιδιά και στα παιδιά των παιδιών. Βέβαια δε μας λέει τι γίνεται εάν δεν κάνουν παιδιά τα παιδιά… Υπερβολικά αργό σε σημεία, ενώ σε ορισμένα εκβιάζει το συναίσθημα. Σε δυο σκηνές σφάζονται βασανιστικά κατσίκες μπροστά στην κάμερα, με σοκαριστική επιμονή του σκηνοθέτη. Παρόλα αυτά, είναι πρωτοποριακή ταινία για τα ιαπωνικά – ανατολίτικα δεδομένα, παρουσιάζοντας οικογένειες, γονείς και παιδιά, να μιλούν απενοχοποιημένα ανοιχτά για θέματα σχέσεων, σεξ, απάτης, πραγματικής ευτυχίας στο γάμο και επιλογές ζωής. Ακούγεται ένα πένθιμο ιαπωνικό μπλουζ για μοιρολόι, όπου το τραγούδι αποκαλύπτεται ως παραδοσιακός τρόπος αποχαιρετισμού και αντιμετώπισης του πόνου της απώλειας. Η φωτογραφία σε ορισμένα σημεία είναι υποφωτισμένη, αλλά σε άλλα, ιδίως στα υποβρύχια γυρίσματα είναι αρκετά καλή.

Gimli

Με Βήμα Γοργό (Speed Walking)
(Σκηνοθεσία: Niels Arden Oplev / Δανία / 108′)

Όμορφη απεικόνιση της εποχής του 1976. Το 14χρονο παιδί μαθαίνει ότι η μητέρα του πέθανε λίγες μέρες πριν την πρώτη του θεία κοινωνία και ενώ είναι σαστισμένο ακόμα βλέπει όλους γύρω του να καταρρέουν ψυχολογικά. Η ιστορία παρακολουθεί τις ζυμώσεις μέσα στο παιδί που βιώνει τον δύσκολο αποχαιρετισμό και καλείται να φανεί πιο ώριμο λόγω των περιστάσεων. Ο μικρός δεν αναλαμβάνει μόνο στο σπίτι αλλά αναλαμβάνει και ειδικές αποστολές, όπως την παρακολούθηση του πατέρα του. Παράλληλα, όμως, η εφηβεία δεν περιμένει και το πρώτο διπλό ερωτικό σκίρτημα του χτυπά την πόρτα, με την κοπέλα που του αρέσει, αλλά και τους πειραματισμούς με τον κολλητό του. Η σεξουαλική σύγχυση και οι ορμόνες που χτυπάνε κόκκινο σε μια σεξουαλική ταυτότητα που δεν έχει κατασταλάξει ακόμα. Η ταινία ίσως το παρακάνει στο δεύτερο μέρος εισάγοντας το διπλό σεξουαλικό πειρασμό, που είναι όμως σημαντικός γιατί συντελεί στη μετάβαση από την παιδικότητα στην εφηβεία, όπως από τη ζωή στο θάνατο για τη μητέρα.

Gimli

 Difret
(Σκηνοθεσία: Zeresenay Berhane Mehari / Αιθιοπία / 99′)

Η λέξη Difret στα αιθιοπικά έχει διπλή ετυμολογία, σημαίνει «θαρραλέος» αλλά και «θύμα βιασμού». Ένα μικρό ανήλικο κορίτσι γυρνώντας σπίτι από το σχολείο το απαγάγουν, το χτυπούν και το κλειδώνουν άντρες σε ένα σπίτι για να γίνει γυναίκα ενός από το χωριό που την ήθελε. Το βράδυ ο άντρας την κακοποιεί σεξουαλικά. Το ξυλοφορτωμένο, βιασμένο παιδί καταφέρνει να αποδράσει παίρνοντας την καραμπίνα του άντρα και αυτός και οι άντρες το κυνηγούν και το παιδί πατά τη σκανδάλη και τον σκοτώνει. Τώρα το χωριό έχει ξεσηκωθεί και ζητά την παραδειγματική τιμωρία… του κοριτσιού! Μια υπόθεση που μας βγάζει από τα ρούχα μας, όχι μόνο γιατί βασίζεται σε αληθινά γεγονότα αλλά περισσότερο γιατί είναι πέρα για πέρα αληθινή και μιας αντίστοιχη τραγική ιστορία μπορεί να εκτυλίσσεται και αυτή τη στιγμή σε διάφορα μέρη του κόσμου μας. Απαράδεκτες αντιλήψεις και παραδόσεις που δυστυχώς ισχύουν και σήμερα και η θέση της γυναίκας που δεν έχει σηκωθεί πολύ πάνω από το πάτωμα αποτυπώνονται ξεκάθαρα στην ταινία. Η νεαρή δικηγόρος της πόλης και ο δάσκαλος του χωριού είναι από τα λίγα πρόσωπα που θα σταθούν πλάι της. Το σινεμά της Αιθιοπίας μας δίνει ένα αξιοπρεπέστατο δείγμα, περισσότερο κοντά σε δραματικοποιημένο ντοκιμαντέρ με τη ρεαλιστική εικόνα του, ενώ το στήσιμο της κάμερας παραπέμπει σε ταινίες παλαιότερων δεκαετιών. Δίνει την ευκαιρία για ένα μικρό έθνικ ταξίδι στην εξοχή της Αντίς Αμπάμπα και στις όμορφες μουσικές του αιθιοπικού λαού.

Gimli 

Η Πριγκίπισσα της Γαλλίας (The Princess of France)
(Σκηνοθεσία: Matias Pineiro / Αργεντινή / 66′)

O νεαρός Βίκτορ επιχειρεί μια ραδιοφωνική διασκευή του έργου Αγάπης αγώνας άγονος του Σαίξπηρ με πέντε κοπέλες με τις οποίες διατηρεί ερωτικό ενδιαφέρον. Η ταινία μοιάζει περισσότερο με σπουδαστική ταινία. Εκτός από την πρωτοτυπία στο τέχνασμα της έναρξης, με την παρουσίαση των προσώπων του δράματος, το υπόλοιπο αποτελεί μια περιφορά προσώπων σε μουσεία και επιφανειακές συσχετίσεις – ξεναγήσεις σε έργα και εκφράσεις της τέχνης. Τα «γκομενικά» του πρωταγωνιστή είναι απλά μια αφορμή για νεανικούς πειραματισμούς από το σκηνοθέτη, που στερούνται ενιαίου ύφους και επιτυχίας, ιδιαίτερα στις απόπειρές του με την κάμερα στο χέρι. Η αφήγηση χάνεται σε ανούσιους κουραστικούς διαλόγους. Παρουσιάζει ελάχιστες καλές στιγμές, με ωραία ακούσματα και ένα κάπως πιο δεμένο εικοσάλεπτο προς το τέλος, αλλά στο σύνολο του δεν αποφεύγει τη σύγχυση, της υπόθεσης και του θεατή. Το ενδιαφέρον τέχνασμα εξαντλήθηκε από την αρχή, αποτελώντας μια από τις σπάνιες περιπτώσεις απογοήτευσης από αργεντίνικη ταινία.

Gimli 

Το Δεύτερο Παιχνίδι (The Second Game)
(Σκηνοθεσία: Corneliu Porumboiu / Ρουμανία / 98′)

Από τα οικογενειακά κειμήλια του σκηνοθέτη έρχεται αυτό το ντοκιμαντέρ που μοιάζει περισσότερο με ένα αποτυχημένο commentary ενός dvd. Στην οθόνη προβάλλεται ο αγώνας Στεάουα – Δυναμό του 1988 που διεξήχθη υπό σφοδρές χιονοπτώσεις και έληξε με τελικό αποτέλεσμα 0-0, το οποίο σφύριξε ο πατέρας του, πρώην διαιτητής. Τον καιρό εκείνο του Ιορντανέσκου, Χάτζι, Ίλιτς, Λούπου και Λουτσέσκου…  Όλη η ταινία είναι μια μίνι συνέντευξη με voice over, ενδιαμέσου μεγάλων παύσεων, ολίγης βαρεμάρας, ήχους από το σπίτι, μηνύματα που έρχονται στο κινητό, κλήσεις στο κινητό που απαντάνε και μιλάνε. Προς το τέλος ο πατέρας χασμουριέται και λίγο περιμένοντας να τελειώσει το ματς. Η εικόνα δεν είναι καλή και το χιόνι που πέφτει ασταμάτητα κάνει πιο θολή την εικόνα. Ο σκηνοθέτης θυμάται όταν ήταν οκτώ χρονών ένα απειλητικό τηλέφωνο που του είπαν να σταματήσει ο πατέρας του τη διαιτησία αλλιώς θα γυρίσει σπίτι σε φέρετρο. Ισχνές αναφορές σε συμφέροντα, παράγκες και ομάδες «δορυφόρους» των μεγάλων. Λιγοστά τα σχόλια περί τοποθέτησης και τεχνικής ορολογίας. Ο ρέφερι ήταν ένα πρόσωπο σαν δικαστής, σεβαστό και αλάνθαστο. Βλέπουμε κάποιες διαφορές που ίσχυαν, όπως ότι ο τερματοφύλακας μπορούσε να πιάσει τη μπάλα αν τη γύριζε αμυντικός, ή παίχτης που του επιτρέπεται να μένει στο γήπεδο με τα αίματα να τρέχουν. Επίσης η μια ομάδα εμφανίζεται στο δεύτερο ημίχρονο με διαφορετικές εμφανίσεις. Η τρίτη κάμερα επιβαλλόμενη από το κομουνιστικό καθεστώς για περιπτώσεις βίας για να μη προβάλλουν «κακό» αθλητικό ιδεώδες. Όποτε ο γιος επιδιώκει μια οποιαδήποτε κριτική (για τις κίτρινες κάρτες) ο πατέρας του τον «τριπλάρει» θαυμάσια και εξακολουθεί να μένει στο απυρόβλητο. Ο πατέρας από μόνος σχολιάζει ότι το ματς δεν ήταν σημαντικό, ούτε έχει κάποια ιστορική σημασία. Το τραγικό πέναλντι που δε δόθηκε (λόγω υποτιθέμενου πλεονεκτήματος που άφησε ο διαιτητής) δεν πείθει με τίποτα για όποιες αγαθές προθέσεις. Ενοχλητικό, συναισθηματικής αξίας ντοκουμέντο, σίγουρα όχι ντοκιμαντέρ.

Gimli

Μέμφις (Memphis)
(Σκηνοθεσία: Tim Sutton / ΗΠΑ / 79′)

H άποψη μου για αυτό το εκνευριστικό συνονθύλευμα άτσαλα τοποθετημένων ασύνδετων πραγμάτων, απέχει πολύ με αυτή του προγραμματιστή του τμήματος, που θα προτιμούσα να είχε συμπεριλάβει κάποια άλλη οποιαδήποτε ταινία στη θέση της. Υποτιθέμενο ταλέντο ο κεντρικός -εκκεντρικός ήρωας είναι τραγουδιστής, σε μια αποτυχημένη απόπειρα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο σε αυτόν. Το λεγόμενο μαύρο διαμάντι με την αγγελική φωνή (ποιος τα είπε αυτά ήθελα να ήξερα, η μαμά του;) διέρχεται περίοδο μακράς ξηρασίας και έλλειψης έμπνευσης, ενώ νιώθει ότι χάνει τη φωνή του. Έβγαλε έναν δίσκο αλλά δεν τον έμαθαν κι οι πέτρες. Το να προκαλεί απροκάλυπτα απλά για να προκαλεί δεν ανταποκρίνεται στα σημερινά δεδομένα που ακόμα κι οι πανκ ρόκερς απαιτείται να φέρονται με επαγγελματισμό.  Στην προσπάθεια να έχει η ταινία πρωτότυπη παρουσίαση φαίνεται να μην έχει θέμα. Εξετάζουμε το θέμα της θρησκείας, ακούμε ορισμένα γκόσπελ, ακούμε λίγα μπλουζ, μας μιλά για την εμμονή του με τα δέντρα που παρουσιάζεται ως έρωτας σε πλατωνικό επίπεδο, ενώ η παραδοξολογία του αποκορύφωμα όταν μας μιλά με λεπτομέρεια για τις σεξουαλικές του εμπειρίες με το χώμα που κρύβει το πραγματικό μεγαλείο και όχι οι ερωτική συνεύρεση με άλλα άτομα. Ο Μέμφις μοιάζει να προσπαθεί να μας «τρολάρει» αλλά το μόνο που πετυχαίνει είναι να μποϊκοτάρει την ίδια του την ταινία. Όσο προχωρά προς το τέλος ο Μέμφις δείχνει να απορρίπτει όλο και περισσότερο την κοινωνία, όπως εμείς αντίστοιχα την ταινία του.

Gimli