Μια βραδιά με τον Thierry Fremaux στη Στέγη
Είναι απίθανος ο τρόπος με τον οποίο οι πρώτες ταινίες της ιστορίας του κινηματογράφου μπορούν να σε συγκινήσουν, να σε κάνουν να γελάσεις και γενικότερα να σου θυμίσουν γιατί αγαπάς (πάντα) αυτό που λέγεται σινεμά!
Ο λόγος για τις πρώτες ταινίες των αδελφών Λυμιέρ, 100 εκ των οποίων (διάρκειας 50 δευτερολέπτων η κάθε μία) προβλήθηκαν το βράδυ της Τρίτης στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάσση.
Και ποιος καλύτερος για να τις παρουσιάσει στο ευρύ κοινό από τον Thierry Fremaux, που εμείς τον γνωρίζουμε με την ιδιότητά του ως διευθυντή του Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών, αλλά ο ίδιος είναι και διευθυντής του Ινστιτούτου Λυμιέρ στη Λυών.
En Grèce, merveilleusement accueilli par l’Académie hellénique du cinéma et la Fondation Onassis, pour parler d’eux, de Cannes, du cinéma.
— THIERRY FREMAUX (@THIERRYFREMAUX) February 2, 2016
Σε ένα ιδιότυπο commentary του Φρεμό -ο οποίος είχε στο πλευρό του τον Έλληνα σκηνοθέτη Πάνο Κούτρα, όχι ακριβώς για μετάφραση, αλλά στο… περίπου- μάθαμε γιατί οι αδελφοί Λυμιέρ ήταν -εκτός από τους εμπνευστές του κινηματογράφου και της κινηματογραφικής εμπειρίας- οι εμπνευστές του ριμέικ, της πρώτης ταινίας τρόμου, της πρώτης κωμωδίας, του τράβελινγκ, αλλά και… κατά λάθος οι δημιουργοί του πρώτου ειδικού εφέ στην ιστορία του σινεμά (ένας τοίχος που γκρεμίζεται και στη συνέχεια… επιστρέφει στη θέση του).
Ο Φρεμό αναφέρθηκε στον ανταγωνισμό που υπήρχε την εποχή των Λυμιέρ και στο πώς αυτοί ξεχώρισαν σε σχέση με τον Τόμας Έντισον: Τους έλεγαν Λυμιέρ (φως) και ζούσαν στην γειτονιά των Απολαύσεων (Monplaisir) στη Λυών. «Ο Έντισον δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί με αυτό» είπε.
Αλλά ο βασικότερος λόγος βρίσκεται αλλού: στο ότι ενώ ο Έντισον είχε φανταστεί το σινεμά ως ατομική εμπειρία, ως ένα pay phone όπου κανείς θα μπορούσε μόνος του να βλέπει εικόνες, οι αδελφοί Λυμιέρ επιθυμούσαν αυτή την κοινωνία της εμπειρίας του κινηματογράφου. Ανθρώπους να γελούν όλοι μαζί, να τρομάζουν, να απολαμβάνουν το θέαμα που εκτυλίσσεται στη μεγάλη οθόνη. Σε μία εποχή που οι άνθρωποι τείνουν να επιστρέψουν στην μοναχική εμπειρία του να βλέπουν ταινίες (στο σπίτι ή στον υπολογιστή), το μήνυμα αυτό των αδελφών Λυμιέρ έχει ξεχωριστή σημασία.
Οι αδελφοί Λυμιέρ έστειλαν οπερατέρ σε ολόκληρο τον κόσμο για να καταγράψουν εικόνες από διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμούς. Και όσο βλέπουμε πώς ήταν η Λυών ή το Παρίσι ή το Λονδίνο στις αρχές του 20ού αιώνα, αναρωτιόμαστε πώς θα ήταν η Ελλάδα. Εικόνες της δυστυχώς δεν υπάρχουν στη φιλμογραφία του Λυμιέρ, παρά μόνο οι εικόνες ενός Έλληνα βασιλιά από κάποιον επίσημο εορτασμό στο Λονδίνο.
Είναι ευχής έργον ότι από τις 1500 ταινίες που δημιούργησαν ανάμεσα στα έτη 1895 – 1905 έχει διατηρηθεί το μεγαλύτερο κομμάτι του έργου τους (1417 ταινίες, πολύ καλά διατηρημένες, οι οποίες βρίσκονται στο Ινστιτούτο Λυμιέρ).
Στα 100 ταινιάκια απολαύσαμε υπέροχα καδραρίσματα, τις πρώτες απόπειρες σκηνοθεσίας και πολλά από τα τεχνάσματα που ακόμα και σήμερα βλέπουμε να κυριαρχούν στο σινεμά: όπως το τράβελινγκ και το γκρο πλαν. Παρ′ όλο που είναι απλές στη σύλληψή τους, οι ταινίες των αδελφών Λυμιέρ παρουσιάζουν αστείες και συγκινητικές στιγμές.
Η ποιότητα της εικόνας είναι κάτι στο οποίο πρέπει επίσης να αναφερθούμε. Είδαμε τις ταινίες των Λυμιέρ σε μία μεγάλη οθόνη και θαυμάσαμε την τελειότητα της εικόνας και τα συναισθήματα που αυτή η τελειότητα μπορεί να προκαλέσει στον θεατή. Όχι άδικα, ο Φρεμό έφερε ως παράδειγμα ένα ταινιάκι που δείχνει ένα κορίτσι κάπου στην Ινδοκίνα να τρέχει πίσω από την κάμερα. Όλα τα συναισθήματα μοιάζουν να περνούν από μπροστά της: χαρά, ενθουσιασμός, φόβος. Η πεμπτουσία του σινεμά, ο λόγος για τον οποίο επιμένουμε να κοιτάμε τη μεγάλη οθόνη, αναζητώντας μια αλήθεια δική μας.
Ένα τμήμα από αυτό το ταινιάκι μπορεί να δει κανείς στο παρακάτω τρέιλερ:
