Αντρέι Ζουλάφσκι, οι 13 ταινίες

Σε ηλικία 75 ετών απεβίωσε ο Αντρέι Ζουλάφσκι. Ο Γιώργος Παππάς αναλύει μία μία τις ταινίες του και μάς λέει τι αξίζει να δούμε και τι αξίζει να ξαναδούμε. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην σελίδα στο Facebook «El Exilio… y… El Viaje…»

Του Γιώργου Παππά

1971, Τhe Third Part of the Night

Περί τίνος πρόκειται; Ναζιστική κατοχή στην Πολωνία, ο ήρωας βλέπει την οικογένειά του να εξοντώνεται και αρχίζει ένα παραισθητικό ταξίδι αναζήτησης ταυτότητας.

Να το δω; Την πρώτη φορά που το βλέπεις παθαίνεις σοκ, προκλητικής δύναμης εικόνες.

Θα το ξαναδεις; η 2η και η 3η θέαση δεν είναι το ίδιο δυνατές, έχεις συνηθίσει το σοκ του τι θα δεις, και νιώθεις την πρωτόλεια αμφιβολία στον ρυθμό, τον αισθάνεσαι να απορεί πώς θα το κάδραρε ο Βάιντα (του οποίου είχε χρηματίσει βοηθός).

1972, The Devil

Περί τίνος πρόκειται; ο ήρωας, κάπου στα 1800, διασχίζει την ρημαγμένη από πολέμους χώρα, ορφανός από σπίτι κι αγαπημένους πλέον, με την συνοδεία μυστηριώδους τύπου, και τρελαίνεται κι αρχίζει να σκοτώνει κόσμο. Απαγορευμένο στην Πολωνία, αφορμή να φύγει ο Ζουλάφσκι για την Γαλλία.

Να το δω; Παραληρηματική εικαστική δύναμη, αλλά αρχίζεις να τηρείς τις επιφυλάξεις σου για την ψυχική υγεία του σκηνοθέτη.

Θα το ξαναδείς; Mόνο αν είσαι ο ψυχίατρός του, μήπως και βγάλεις άκρη.

 

1975. Σημασία Έχει Ν′ Αγαπάς

Περί τίνος πρόκειται; Ο ισοπεδωτικός έρωτας μιας αποτυχημένης παντρεμένης ηθοποιού κι ενός φωτογράφου, στο περίπου. Η ισοπέδωση από έρωτα βασικά. Μεγάλη εποτυχία και Σεζάρ στην Ρόμυ, ο Ζουλάφσκι πήρε τα έσοδα και πήγε Πολωνία να γυρίσει sci-fi αλλά έμπλεξε.

Να το δω; Εδώ η Ρόμυ Σνάιντερ δίνει την μεγαλύτερη ίσως γυναικεία ερμηνεία από καταβολής κινηματογράφου, λένε μερικοί (εγώ). Εδώ ο Ζουλάφσκι εστιάζει πάνω της και βγάζει μια μέγιστη τραγωδία. Αν δεις μια ταινία του μόνο δες αυτήν. Αλλά στο τέλος θα νιώθεις κάπως…

Θα το ξαναδείς; Και ξανά και πάντα. Και κάθε φορά θα σε ισοπεδώνει το ίδιο.

 

1981. Μια Γυναίκα Δαιμονισμένη

Περί τίνος πρόκειται; Ο γάμος της Ιζαμπέλ Ατζανί και του Σαμ Νηλ διαλύεται, βιαίως, τερατωδώς, φονικώς. Το τέρας παίρνει και μορφή. Πολυσυζητημένη, βραβεία Σεζάρ και Καννών για την Ιζαμπέλ.

Να το δω; Φυσικά, η Ιζαμπέλ Ατζανί δίνει απίστευτο ρεσιτάλ και οι συμβολισμοί με τους σωσίες ευφυείς, αλλά να είσαι προετοιμασμένος για πολύ αίμα απρόβλεπτο και τερατώδες σοκ.

Θα το ξαναδείς; Βλέπεται ξανά και ξανά, είναι μεγαλειώδης ταινία οργανωμένης μανίας. Αλλά είναι και η ταινία του που περισσότερο από κάθε άλλη σου προκαλεί ανησυχία.

 

1984. Δημόσια Γυναίκα

Περί τίνος πρόκειται; Η Βαλερί Καπρίσκυ ως νεαρή φέρελπις ηθοποιός που παρασύρεται σε πάθος απρόβλεπτων εξελίξεων με εμιγκρέ σκηνοθέτη που ανεβάζει τους Δαιμονισμένους του Ντοστογιέφσκι. Βασικά η Βαλερί Καπρίσκυ σε φάση απίστευτης σεξουαλικότητας.

Να το δω; Φυσικά, πιο εύπεπτης μανίας σε σχέση με τα προηγούμενα, αντικειμενικά δεν είναι αριστούργημα αλλά η Βαλερί Καπρίσκυ κυκλοφορεί όλη την ώρα γυμνή, κι ας χορεύει άτεχνα.

Θα το ξαναδεις; Μπα, 2 φορές φτάνουν, προτιμώ να ξαναδώ το Breathless, με τον Ρίτσαρντ Γκηρ (και την Βαλερί να κυκλοφορεί όλη την ώρα γυμνή).

1986. Ερωτική Τρέλα

Περί τίνος πρόκειται; Ο κακοποιός Τσέκυ Κάρυο θέλει πίσω την καλή του τη Σοφί Μαρσώ, μπάινει στην μέση κι ένας θεωρητικά χαζός όμως, καθώς έχει έμμεση αναφορά η ταινία στον Ηλίθιο του Ντοστογιέφσκικαι γεννάται τρίγωνο

Να το δω; Ιστορικής σημασίας, η γνωριμία του Ζουλάφσκι με την Μαρσώ, την άλλαξε και της έβγαλε, ακατέργαστα έστω, φοβερά βάθη, 12 χρόνια μείνανε μαζί, κάνανε και παιδί. Η Μαρσώ είναι θεϊκή εδώ, η ταινία χαοτική.

Θα το ξαναδεις; Ελέω Σοφί ξαναβλέπεται ευχάριστα, όχι με καλλιτεχνικό κριτήριο.

1988. Οn the Silver Globe

Περί τίνος πρόκειται; Διαστημικό έπος που ξεκίνησε να το γυρίζει το 1976 σε όλη την Σοβιετία, μέχρι Μογγολία έφτασε, αλλά δεν το ολοκλήρωσε γιατί ο νέος υπουργός Πολιτισμού της Πολωνίας ο Βιλέλμι ήταν σκληροπυρηνικός και το έκρινε ύποπτο για το καθεστώς. Ο ξένος στην αποικία του διαστήματος ως Μεσσίας. Το 1988 συλλέχθηκε ό,τι περισώθηκε από την οργή του καθεστώτος (το παράδοξο είναι ότι κάτι μήνες μετά σκοτώθηκε σε αεροπορικό ο Βιλέλμι και χαλάρωσε λίγο το πράγμα) και βγήκε σχεδόν κανονική ταινία. Βασισμένο σε μυθιστόρημα ενός προ-προπάππου του Ζουλάφσκι, συνονόματου.

Να το δω; Από τις πλέον πρωτότυπες ταινίες επιστημονικής φαντασίας που θα δεις ποτέ, με εκπληκτική, ως αναμένεται οπτική και, μάλλον (λόγω κενών στην ταινία το μάλλον) ικανής υπαρξιακής διαλεκτικής.

Θα το ξαναδεις; Βέβαια, το χαζεύεις με θαυμασμό. Από το να βλέπεις κάτι παρόμοιας θεματικής ανοησίες Hard to be a God του μακαρίτη του Γκέρμαν που τόσο παίνεψαν κάτι γνωστοί κύκλοι, αυτό σε επανάληψη.

1989. Οι Νύχτες μου Είναι πιο Όμορφες απ’ τις Μέρες σας

Περί τίνος πρόκειται; Η απεγνωσμένη καλλιτέχνις Σοφί Μαρσώ συντροφεύει τον ετοιμοθάνατο εφευρέτη μια νέας τεχνολογικής γλώσσας Jacques Dutronc που προσπαθεί να αγκιστρωθεί σε μνήμες, αυτές που πρώτα σβήνει η σπάνια αρρώστια του.

Να το δω; Ω, ναι, είναι πολύ όμορφο, δροσερά απελπισμένο, και υπέροχα ταιριαστό ζευγάρι. Επίσης η Μαρσώ εδώ είναι σε φάση ΑΠΕΡΙΓΡΑΠΤΗ, με την καλύτερη των εννοιών.

Θα το ξαναδεις; Όσο κι αν με τον καιρό το αποτύπωμά του φθίνει, πλην των χυμών της Σοφί, σε κάθε επαναθέαση σε παρασέρνει και σου φέρνει χαμόγελο.

1991. La Note Bleue

Περί τίνος πρόκειται; O Σοπέν θέλει την Γεωργία Σάνδη, θέλει και την κόρη της την Σολάνζ, που υποδύεται η Σοφί Μαρσώ, οπότε, τι την θες την μάνα (την Μαρι-Φρανς Πιζιέ, μια από αυτές τις ατάλαντες άσχημες που το περνιούνται για σοβαρές στην Γαλλία). Το πλέον στρωμένο και σεμνό (εως ευνουχισμού) της φιλμογραφίας του.

Να το δω; Αν αγαπάς τον Σοπέν, ναι. Αν σου αρέσουν αυτά τα εποχής με κοστούμια, ναι. Αν σε ενδιαφέρουν τα κουτσομπολιά των ρομαντικών του 19ου αιώνα, ναι καθώς κυκλοφορούν και ο Δουμάς και ο Ντελακρουά και ο Τουργκένιεφ στο εξοχικό.

Θα το ξαναδεις; όχι δα, βάλε Σοπέν στο cd κατευθείαν

1990. Μπόρις Γκοντούνωφ

Περί τίνος πρόκειται; Η γνωστή όπερα του Μουσόργσκυ, λιμπρέτο του Πούσκιν, διευθύνει ο Ροστροπόβιτς (πώς την παίζω την κλασική μουσική στα δάχτυλα!, μόνο λεπτομέρειες μην ζητήσει κανείς). Κινηματογραφημένη παράσταση κανονικά, έχει και 2-3 μοντερνισμούς για αναφορά στην τότε σύγχρονη Σοβιετία, και ολίγο από Ζουλάφσκι (σεξ και βία).

Να το δω; Άμα σου αρέσει η όπερα, αλλιώς γιατί;

Θα το ξαναδεις; Άμα σου αρέσει η όπερα και σου άρεσε και η παράσταση.

 

1997, Szamanka

Περί τίνος πρόκειται; Το πλέον ακραίο του, γνωστό χαϊδευτικά και ως Το Τελευταίο Τανγκό στην Βαρσοβία με την κόρη του Χάνιμπαλ Λέκτερ. Ανθρωπολόγος εν μέσω ανασκαφής σπάνιου homo σαμάνου, κάτι τέτοιο, γνωρίζει μυστηριώδη τρελή Ιταλίδα η οποία του διαλύει την ζωή και το κρανίο.

Να το δω; Ναι, αλλά είναι άρρωστο τελείως. Που σε κάνει ν’απορείς πώς σκεφτόταν τέτοια ο Αντρέι μόλις του είχε γεννήσει η Σοφί τον γιο στην πραγματική ζωή. Τόσο ακραίο που δεν έπαιξε η Μαρσώ, εξ’ου και πρωταγωνίστρια η άγνωστη Υβόνα Πέτρι, που τα είδε με τον ρόλο όλα κι αυτή (έγραφαν τότε ότι της έκανε βουντού για να αποδώσει τον ρόλο ο Ζουλάφσκι και άλλα γραφικά, μετά πήρε τους δρόμους και δούλευε γκαρσόνα στην Βραζιλία). Η Πέτρι είναι σίφουνας, αλλά προφανώς τρελαμένη από μόνη της, και το φινάλε, όσο κι αν στην λογική της ταινίας είναι φυσιολογικό, εξακολουθεί να αποτελεί το μέγιστο σοκ της ιστορίας του Ζουλάφσκι.

Θα το ξαναδεις; Πιθανώς, αλλά με φόβο. Εικόνες πολλές δεν βάζω, λόγω spoiler και ωμού γυμνού.

2000. La Fidelite

Περί τίνος πρόκειται; Τα σεξουαλικά αναποφάσιστα της ανερχόμενης φωτογράφου Σοφί Μαρσώ. Θα την λυτρώσει, τρόπον τινά, ο νεαρός τότε Guillaume Canet, αφού πρώτα πήγε και παντρεύτηκε τον μέλλοντα γαμπρό του αφεντικού της τον έκφυλο Pascal Greggory.

Να το δω; Σαφέστατα, η Μαρσώ εδώ είναι στην μεγαλύτερη στιγμή της, βράζει όλο της το είναι, παλλόμενη ερμηνεία. Και σεξουαλικότατη.

Θα το ξαναδεις; Σαφέστατα επίσης, βλέπεις νέα ενδιαφέροντα στοιχεία κάθε φορά.

2015. Cosmos

Το τελευταίο του. Δεν το είδαμε ακόμη. Κρατάμε έτσι κι αλλιώς μικρό καλάθι, αν και η αφίσα υπόσχεται το γνωστό σύμπαν του Αντρέι.