Συνέντευξη: Στο κινηματογραφικό Παλαιοπωλείο της Άσπας Σιώκου

Από τις φετινές μικρού μήκους ταινίες που παρουσιάζονται στη Δράμα το ενδιαφέρον μας τράβηξε το τρέιλερ του Παλαιοπωλείου της οδού Ruth Kjaer, της Άσπας Σιώκου. Με ωραία μουσική και ένα χαρακτήρα που αρχικά παραπέμπει σε Αμελί ή Αντέλ Μπλαν Σεκ του Λυκ Μπεσόν, φαίνεται βγαλμένη από τις δόξες της Νουβέλ Βάγκ.

Σε ένα ήσυχο μπαράκι των Βριλησσίων συναντήσαμε την σκηνοθέτη, που παρουσιάζει την πρώτη της δουλειά στο φετινό φεστιβάλ Δράμας και με τη συνοδεία οινοπνευματωδών είχαμε μια πανέμορφη κουβέντα για την ταινία της και το σινεμά με έναυσμα ένα Παλαιοπωλείο της οδού Ruth Kjaer…

Πώς προέκυψε ο τίτλος, το παλαιοπωλείο της οδού Ruth Kjaer;

Αναφέρεται σε μία ιστορία που διάβασα, μία περίπτωση σχετικής φύσης (με αυτήν της ηρωίδας μου). Η Ρουθ Κερ ήταν μία ζωγράφος που δεν ήξερε μέχρι κάποια στιγμή ότι είναι ζωγράφος. Ήταν πολύ φιλότεχνη και τα έβαζε όλα σε τάξη. Μαζί της ζούσε ο αδελφός του άνδρα της, ο οποίος ήταν ζωγράφος. Tο σπίτι τους ήταν γεμάτο με πίνακες. Μια μέρα αυτός πουλάει έναν πίνακα και μένει το άδειο σημείο. Εκείνη είχε μια βαθιά μελαγχολία και έλεγε χαρακτηριστικά: «μέσα μου υπάρχει ένα κενό που δεν μπορώ ποτέ να το γεμίσω». Όταν είδε το άδειο σημείο, αυτό εξωτερικεύτηκε, ήταν σαν να βγήκε το μέσα έξω. Και προσπαθούσε να το γεμίσει με κάθε τρόπο. Σκέφτηκε, λοιπόν, αφού το σπίτι ήταν γεμάτο πίνακες, να το ζωγραφίσει. Δεν έχει βρεθεί η αιτία αυτής της μανίας να γεμίσει το κενό, υπάρχουν μόνο εικασίες. Προσπάθησα να καταλάβω τι είναι για μένα αυτό το κενό.

Στην ταινία υπάρχουν πάρα πολλά αντικείμενα. Τα επέλεξες ένα-ένα ξεχωριστά;

Ο χώρος που βλέπουμε στην ταινία δεν είναι παλαιοπωλείο. Είναι το υπόγειο της Αγγελικής Πρίγκουρη και του Κώστα Ανέστου. Είναι ένα ζευγάρι φίλων που έχουν μια μεγάλη αγάπη για τα παλιά πράγματα. Τα αντικείμενα επιλέχθηκαν ένα ένα ξεχωριστά. Είχαμε την πρώτη υλη έτοιμη, και έπρεπε να τη βάλουμε σε τάξη.

Εσύ ανάμεσα σε τάξη και χάος επιλέγεις το χάος; 

Εγώ παλεύω, είμαι στο ενδιάμεσο. Το να γράψω το σενάριο με βοήθησε να βάλω τάξη σε ένα χάος. Σκέψου ότι το σενάριο ξεκίνησε με ήρωα έναν σχοινοβάτη.

Σου αρέσουν τα παλιά αντικείμενα;

Ναι, το σπίτι μας είναι έτσι. Έχουμε έπιπλα της γιαγιάς, της προγιαγιάς. Τα αντικείμενα αυτά έρχονται από το παρελθόν και συνδέονται με το σήμερα.

Εσύ από τα αντικείμενα του παλαιοπωλείου τι θα επέλεγες;

 Υπάρχει ένα λαγουδάκι προς το τέλος της ταινίας. Υπάρχει κάτι που με τραβάει σε αυτό, αλλά δεν ξέρω γιατί. Ενώ υπάρχουν τόσα πράγματα, βλέπω πως κι άλλοι το προσέχουν.

Το πήρες μετά τα γυρίσματα;

Δυστυχώς, όχι. Δεν μπορούσα να πάρω τίποτα.

Αν η ηρωίδα σου ήταν ένα παλιό αντικείμενο στο παλαιοπωλείο τι θα ήταν;

Θα ήταν ένα χαλασμένο τηλέφωνο που προσπαθεί κάποιος να το φτιάξει. Υπάρχει το θέμα της επικοινωνίας, με τον εαυτό της και με το παρελθόν της και με το εξωτερικό της περιβάλλον. Ανακαλύπτει κάτι που δεν είχε ξαναδεί. Το γεγονός ότι ο καθρέφτης έρχεται απ’ έξω, από το εξωτερικό της περιβάλλον είναι ένα σημάδι ότι κάτι αλλάζει. Αλλιώς είναι ένας άνθρωπος μόνος του, ένα χαλασμένο τηλέφωνο.

Με την Εβελίνα Αραπίδη πώς δουλέψατε; Η ταινία είναι one-woman-show.

Ουσιαστικά την «πέταξα» στο παλαιοπωλείο και κολύμπησε. Ήθελα να γίνει ένα με το παλαιοπωλείο. Είπαμε κάποια πράγματα πάνω το σενάριο, ποια είναι κάθε φορά η δράση της. Για ποιο λόγο έχει αυτή τη δράση. Οι πρόβες ήταν μέσα στον χώρο, επικεντρωμένες πάνω στον στόχο του ήρωα.

Cinema verite…

Ναι (γέλια). Την Εβελίνα την επέλεξα γιατί είναι πολύ καλή ηθοποιός και μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε με τα μάτια. Επίσης, τον Γιάννη Γεωργίου που έκανε φωτογραφία τον επέλεξα γιατί έχουμε κοινούς κώδικες, έχει μάτι θεατή. Έκανε διορθώσεις από την πλευρά του θεατή. Και ο Αλέξανδρος Παπαδόπουλος έκανε πολύ σημαντική δουλειά στα γραφικά στους τίτλους τέλους. Τη μουσική την έγραψε η Τάνια Γιαννούλη. Όλη η ταινία βασίζεται πάνω στη μουσική. Δεν μπορούσα να «φορέσω» τίποτα έτοιμο, γιατί η μουσική παίζει αφηγηματικό ρόλο στην ταινία. Στο μοντάζ αφήσαμε χώρο για τη μουσική.

Πόσο κράτησαν τα γυρίσματα;

Τα γυρίσματα κράτησαν μία εβδομάδα. Για να στήσουμε το σκηνικό χρειάστηκαν δυο-τρεις εβδομάδες σίγουρα. Έπρεπε να φτιαχτεί το σκηνικό και μετά να στηθεί η κάμερα. Ουσιαστικά, φτιάξαμε έναν χώρο από την αρχή. Το μπάτζετ ήταν πάρα πολύ μικρό, η ταινία κόστισε γύρω στα 2.000 ευρώ. Αν δεν ήταν η Βούλα Κοψίνη στην οργάνωση παραγωγής θα είχε κοστίσει πολύ παραπάνω. Κατάφερε με τόσο μικρό μπάτζετ να κάνει το καλύτερο δυνατό.

Η ταινία έχει θεατρικά στοιχεία. Καθώς διαθέτεις εμπειρία στο θέατρο, τι σε βοήθησε και τι έπρεπε να ξεπεράσεις για να κάνεις την ταινία;

Μου αρέσει πολύ το θέατρο και οι πρώτες μου δουλειές σαν βοηθός σκηνοθέτη ήταν σε θεατρικές παραστάσεις. Έμαθα πολλά για τη δουλειά με τους ηθοποιούς, για τον συντονισμό πολλών ατόμων και για την διαχείριση δύσκολων καταστάσεων, τα οποία μετασχημάτισα για τις ανάγκες της ταινίας. Γενικά, το σινεμά και το θέατρο έχουν κοινά σημεία.

Πες μας τότε τι ταινίες σου αρέσουν.

Όλα τα είδη. Από Φατίχ Ακίν, Σίντνεϊ Λιούμετ, Ντέιβιντ Λιντς, Γουόνγκ Καρ Βαι. Με εξιτάρει αυτό που διαφέρει από τις ιδέες μου και από τον τρόπο που σκέφτομαι. Μου αρέσει πολύ το γαλλικό σινεμά. Σίγουρα δεν είναι συνειδητές οι αναφορές. Ο αδελφός μου μού αναφέρει συνέχεια ότι η ταινία του θυμίζει το Αμελί.

Τι σου άφησε σαν αίσθηση η πρώτη σου μικρού μήκους ταινία;

 Αυτό που με ικανοποίησε ήταν ότι είπα αυτό που ήθελα και κάποιος το κατάλαβε. Δεν είναι εύκολο, ειδικά εάν δεν έχεις εμπειρία.

Η ταινία είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Σωτήρη Σιώκου. Μπορείς να μας πεις γι’ αυτό;

Είναι ο πατέρας μου, τον έχασα τον Μάρτιο. Είναι πολύ σημαντικό για μένα ότι ήταν ο παραγωγός στην πρώτη μου ταινία. Είχε σπουδάσει και εκείνος σκηνοθεσία στη Σταυράκου. Ασχολήθηκε τελικά με τα δικαιώματα των εργαζομένων και όχι με την τέχνη.

Τι σημαίνει για σένα η συμμετοχή στο Φεστιβάλ της Δράμας; 

Το Φεστιβάλ Δράμας ήταν το πρώτο που πήρε την ταινία και είναι σαν να εμπιστεύτηκε αυτό που κάναμε. Είναι πολύ σημαντικό γιατί είναι το πρώτο. Θα προβληθεί επίσης στις Νύχτες Πρεμιέρας και τη στέλνουμε και αλλού, και στο εξωτερικό.

Πόσο δύσκολο είναι για έναν νέο σκηνοθέτη να γυρίζει ταινία σε αυτή την κατάσταση;

Χωρίς χρήματα;

Ακριβώς, χωρίς χρήματα. Αλλά και πόσο αισιόδοξη είσαι;

Υπάρχουν θετικά, υπάρχουν και αρνητικά. Το κόστος για να γυρίσεις μια ταινία ψηφιακά είναι αρκετά μικρό. Έχω βρει κάποιους ανθρώπους που θέλω να κάνουμε μια ομάδα και να συνεχίσουμε να γυρίζουμε ταινίες. Αλλά χρειάζονται κάποια χρήματα. Αυτό είναι το θέμα. Σε αυτή την ταινία εργάστηκαν κάποιοι άνθρωποι χωρίς να πληρωθούν. Εγώ θα ήθελα τα πράγματα να γίνονται σωστά. Να φτιαχτεί μια ομάδα ανθρώπων που ο ένας θα σέβεται τον άλλο, όλοι θα πληρώνονται για τη δουλειά τους και θα είμαστε ελεύθεροι να λέμε τις ιστορίες μας. Υπάρχουν λύσεις. Υπάρχει το Κέντρο Κινηματογράφου. Και από εκεί και πέρα συμπαραγωγές με το εξωτερικό. Αυτή η ταινία βασίστηκε πολύ στην προσαρμοστικότητα μας. Ένας συγκεκριμένος χώρος και μια μικρή ιστορία. Πώς βγαίνει αυτό; Οι ταινίες προκύπτουν και από τις συνθήκες. Αν δεν είχα περιορισμούς θα έκανα μία ταινία τελείως διαφορετική.

Πώς αποφάσισες να κάνεις σινεμά; Πότε πέρασες από το στάδιο του θεατή στο στάδιο του «θέλω να το κάνω αυτό»;

Η απάντηση είναι Κιούμπρικ. Στην εφηβεία ο αδελφός μου έφερε μια βιντεοκασέτα και τον ρώτησα τι είναι. «Είναι μια ταινία, αλλά δεν είναι για σένα» είπε. Την πήρα, την είδα και ήταν το Κουρδιστό Πορτοκάλι. Και ένα 14χρονο είδε ό,τι δεν είχε δει ποτέ. Με γοήτευσε αυτός ο τελείως άγνωστος, αλλά πολύ ελκυστικός κόσμος. Τότε είπα «αυτό θέλω να κάνω».

Έχεις στο μυαλό σου κάτι επόμενο;

Ναι, κάτι ετοιμάζω. Έχω κάτι στο μυαλό μου με βάση έναν χώρο, ένα διώροφο σπίτι. Το σενάριο το γράφω τώρα και θα είναι μικρού μήκους.

Τη μεγάλου μήκους τη βλέπεις πολύ μακριά;

Όχι πολύ μακριά, αλλά δεν είναι το επόμενό μου βήμα. Το μήκος της ταινίας εξαρτάται από την ιστορία που θες να πεις κάθε φορά.

 Από πού εμπνέεσαι για μια ταινία;

Γράφω συνήθως πράγματα που με καίνε εκείνη τη στιγμή και θέλω να τα πω. Η ταινία που γράφω τώρα είναι για ένα ερωτευμένο ζευγάρι που κατακλύζεται από το φόβο του θανάτου. Ο έρωτας είναι το αντίθετο του θανάτου. Είναι η μάχη των αντιθέτων κάθε φορά. Έρωτας – Θάνατος. Όπως στο Παλαιοπωλείο: Τάξη – Χάος.