Birdman (ή η Απρόσμενη Αρετή της Αφέλειας)
Χρειάζεται τελικά μία εξωτερική ματιά για να πεις τις μεγαλύτερες αλήθειες; Ναι, αν κρίνουμε από την ταινία που έφτιαξε ο Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιαρίτου. Ως Μεξικανός που εργάζεται στο Χόλιγουντ, ο Ινιαρίτου έχει την δυνατότητα να πει αυτό που σκέφτεται ανοιχτά, χωρίς φόβο, αλλά με πολύ πάθος.
Ο Ρίγκαν Τόμσον έκανε καριέρα ως Άνθρωπος Πουλί, ένας υπερήρωας σε ένα χολιγουντιανό μπλοκμπάστερ. Σχεδόν 20 χρόνια έχουν περάσει από την τελευταία φορά που φόρεσε τη στολή και ο Ρίγκαν Τόμσον προσπαθεί να αγγίξει την πολυπόθητη αναγνώριση, διασκευάζοντας, σκηνοθετώντας και πρωταγωνιστώντας σε μία παράσταση που βασίζεται σε ένα έργο του Ρέιμοντ Κάρβερ. Αντιμέτωπος με έντονη πίεση, ο Ρίγκαν καλείται να αντιμετωπίσει προβλήματα στην παραγωγή, την αποξενωμένη κόρη του, τη σύντροφο του που μπορεί να είναι έγκυος και έναν νέο ιδιοφυή συμπρωταγωνιστή που απειλεί να του κλέψει την παράσταση.
Από την αρχή, το Birdman (ή Η Απρόσμενη Αρετή της Αφέλειας) αποφασίζει να παίξει με το μυαλό μας. Στον καθρέφτη του Ρίγκαν Τόμσον μία επιγραφή αναφέρει: «Ένα πράγμα είναι ένα πράγμα, όχι αυτό που λέγεται για αυτό το πράγμα». Όλη η ταινία παίζει με αυτή την άποψη: τι είναι ο καθένας από εμάς; Αυτό που είναι, αυτό που πιστεύει ο ίδιος για αυτό που είναι ή αυτό που οι άλλοι λένε ότι είναι; Μία δημοσιογράφος ρωτά τον Ρίγκαν εάν έχει κάνει μπότοξ με σπέρμα χοίρου γιατί έτσι διάβασε στο Internet. Και την ίδια στιγμή ο θεατής καλείται να ερμηνεύσει την ταινία με βάση την… ομφαλοσκόπηση της. Ο Μάικλ Κίτον δεν είναι απλά ένας ηθοποιός που ερμηνεύει έναν κάπως ξεπεσμένο σταρ που έγινε διάσημος μέσα από έναν ρόλο σούπερ ήρωα, αλλά είναι και ο ίδιος ένας μέχρι πρότινος ξεχασμένος ηθοποιός που έγινε γνωστός μέσα από ρόλο σούπερ ήρωα και ερμηνεύει έναν κάπως ξεπεσμένο σταρ που έγινε διάσημος μέσα από έναν ρόλο σούπερ ήρωα. Το ίδιο περίπου ισχύει και για τον χαρακτήρα του Έντουαρντ Νόρτον. Η ταινία αναφέρεται σε μία εικόνα του Νόρτον που έχει κάνει συχνά την εμφάνισή της στα ΜΜΕ ως έναν υπερβολικά μεθοδικού, εξαιρετικού ηθοποιού που δεν διστάζει να παρέμβει όταν κάτι δεν του αρέσει (από την εμμονή στο method acting μέχρι το γεγονός ότι έχει ξαναγράψει σενάρια).
Φαινομενικά, η ταινία είναι μία ταινία για το Χόλιγουντ, τους ηθοποιούς, τις ανασφάλειες τους, τη σχέση του Χόλιγουντ με το θέατρο, καθώς και ένα σχόλιο για τις ταινίες με σούπερ ήρωες που έχουν γεμίσει τις οθόνες μας τα τελευταία χρόνια (από την κριτική δεν γλιτώνει ούτε o Iron Man – Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ, ούτε ο Τζέρεμι Ρένερ των Εκδικητών).
Στην ουσία της, όμως, η ταινία αναφέρεται στην ανδρική ανασφάλεια, στην επιθυμία να ξεπεράσεις την εικόνα σου, να δημιουργήσεις κάτι. Εάν ο Μαύρος Κύκνος του Ντάρεν Αρονόφσκι ήταν μία κατάβαση στην γυναικεία ψυχοσύνθεση, το Birdmanείναι μία κατάβαση στην ανδρική. Υπό αυτή την έννοια, θα θυμίσει ιδέες που είχαμε δει και στο Συνεκδοχή, Νέα Υόρκη. Εκεί όμως που ο Τσάρλι Κάουφμαν επέλεγε το δράμα, ο Ινιαρίτου επιλέγει την πικρή κωμωδία.
Κάποιοι μπορεί να θεωρήσουν ότι πρόκειται για μία ταινία που αφορά μόνο κριτικούς κινηματογράφου ή μόνο σινεφίλ ή μόνο ηθοποιούς. Αποτελώντας, όμως, ένα σχόλιο για την τέχνη και τη ζωή, η ταινία αφορά όλους.
Με ατάκες που θα ζήλευε ο Τάιλερ Ντέρντεν του Fight Club (όπως το «η δημοτικότητα είναι η πρόστυχη μικρή ξαδελφούλα του κύρους»), με εξαιρετικές ερμηνείες από όλο το καστ (από τον Κίτον -προφανώς- μέχρι τον Ζακ Γαλιφιανάκη σε έναν πιο… σοβαρό ρόλο) και με μία ιδιαίτερη ματιά που βλέπουμε σπάνια στο σινεμά, η ταινία είναι ένα συναρπαστικό ταξίδι στο μυαλό ενός σχεδόν τραγικού προσώπου.
Η κινηματογράφηση μπορεί να χαρακτηριστεί γοητευτική. Η ταινία αποτελείται από μεγάλης διάρκειας μονοπλάνα που χαρακτηρίζονται από traveling στους χώρους έξω και γύρω από το θέατρο. Το γεγονός αυτό δημιουργεί την αίσθηση ενός ταξιδιού, τόσο στα παρασκήνια της παράστασης, όσο και στο μυαλό του πρωταγωνιστή της. Οι κινήσεις είναι χορογραφημένες και σχεδιασμένες με απίστευτη λεπτομέρεια. Είναι αξιοθαύμαστο αυτό που κατάφερε ο Ινιαρίτου και τελείως διαφορετικό από οτιδήποτε έχει κάνει μέχρι σήμερα ή από οτιδήποτε έχει γίνει τα τελευταία χρόνια.
Το ίδιο το σκηνικό αποτελεί πρωταγωνιστή της ταινίας. Το Birdman γυρίστηκε σε πραγματικό θέατρο της Νέας Υόρκης και η σκηνή, τα παρασκήνια, τα καμαρίνια των ηθοποιών, οι δρόμοι γύρω από το θέατρο, η ατμόσφαιρα του Μπρόντγουεϊ, όλα δίνουν την αίσθηση μιας παράστασης. Μιας παράστασης που δεν διστάζει να αποκαλύψει τα τεχνάσματά της (για παράδειγμα στην περίπτωση της μουσικής του Αντόνιο Σάντσες, όπου ακούμε το μουσικό θέμα και στη συνέχεια βλέπουμε μουσικούς να το ερμηνεύουν).
Η αίσθηση αυτή εντείνεται από τις υπερβολές και τον σουρρεαλισμό στον οποίο καταφεύγει ενίοτε ο Ινιαρίτου, ίσως θέλοντας να δηλώσει ότι καμιά φορά η πραγματικότητα δεν είναι αντιμετωπίσημη και χρειάζεται κάτι έξω-πραγματικό για να αντιμετωπιστεί.
Τελικά να τη δω;
Από όποια πλευρά και αν το δει κανείς, ένα αριστούργημα. Σκηνοθετικά, ερμηνευτικά, σεναριακά μία αρτιότατη ταινία όχι μόνο για το Χόλιγουντ και το Μπρόντγουεϊ, αλλά και για την τέχνη, την ανδρική ταυτότητα και τη φυγή από την πραγματικότητα. Ένα υπέροχο κινηματογραφικό ταξίδι.
