Είμαστε δυό και το αρνείσαι

Έχεις αναλάβει μιά απαιτητική δουλειά.Εισαι ευαίσθητη, ευσυνείδητη, αφοσιωμένη μέχρι παθογένειας σ’αυτο που κανεις.Η δουλειά σου απορροφά κάθε άλλη σου δραστηριότητα.Αποτελεί κοινό τόπο /φαινόμενο ,σε μεγάλα σχέδια ή απαιτητικούς εργασιακούς χώρους μιά μυθική προσέγγιση των οικείων δραστηριοτήτων-π.χ.του μπαλέτου.

Η συλλογική ή ατομική αντίδραση απέναντι στον χορευτή/χορεύτρια ταλαντώνεται ανάμεσα στον θαυμασμό, το δέος και ίσως μιά κρυφή ζήλεια για τις δυνατότητες του ανθρώπινου κορμιού.Επίτευγμα που προϋποθέτει σκληρή δουλειά-ένα το κρατούμενο.
Γιαττί λοιπόν η τελευταία ταινία του Darren Aronofsky ,το πασίγνωστο πλέον Black Swan προκάλεσε τοσα αμφίθυμα σχόλια;
Διάβασα διθυράμβους , διάβασα και “κατηγορίες” περί υπερβολικής,στα όρια της καρικατούρας, απεικόνισης του κόσμου του μπαλέτου. Για μαγικο χειρισμό της κάμερας ιδίως στις σκηνές χορού και προβών(βλ. και το πολύ όμορφο, προγενέστερο κείμενο του Τάϊλερ εδώ, για την ίδια ταινία) απ΄τη μία και για ταινία που βρίθει στερεοτύπων, απ΄την άλλη. Θεωρώ- έχοντας ήδη δεί επιτέλους την ταινία, 2 φορές- πως υπάρχουν σίγουρα δύο αξιοπροσεκτα στοιχεία : Το πρώτο είναι η εξαιρετική ερμηνεία της Natalie Portman( την αντιπαθω ελαφρώς, αλλα δεν μπορώ να μην της αναγνωρίσω το αφοπλιστικό παίξιμο που δικαίως της χάρισε βραβεία). Το δεύτερο είναι αυτή η απροσδιόριστη γοητεία των ταινιών του Aronofsky, και επί του προκειμένου η δομή της ιστορίας είναι τέτοια ώστε να σ’αφήνει με την απορία, ζωτικής σημασίας στα ψυχολογικά θρίλερ: ήταν ΟΛΑ όσα βίωσε η δύστυχη μπαλαρίνα Νίνα, απλώς προβολές του φορτωμένου και καταπιεσμένου ψυχισμού της , ή η πραγματικότητα; Ειχαν πράγματι γίνει όλες οι αισθησεις της όραση όπως του Μάκβεθ, και σερνόταν πανικόβλητη ανάμεσα στα φρικτά της οράματα, ή κάτι απ΄αυτά ήταν αληθινό;
Το δεξιοτεχνικό πλέξιμο των σκηνών συμβάλλει πιστέυω τα μάλα στη διατήρηση αυτής της σύγχυσης.
Η Νίνα λοιπόν,η γλυκειά (στα όρια της γλυκερής),αέρινη, ευάλωτη και ακραία πειθαρχημένη μπαλαρίνα(όχι όμως κραυγαλέα σπασίκλα, ούτε ασυνήθιστα πειθαρχημένη συγκρινόμενη με τις υπολοιπες χορεύτριες),πνιγμένη στα ροζ λούτρινα , ακομη και η οθόνη του κινητου της ειναι ροζ,που δουλεύει με αφοσίωση σε εταιρεία μπαλετου και ίσως ειναι ελαφρώς “τσιμπημένη” με τον γοητευτικό και σαφέστατα απαιτητικό καλλιτεχνικό διευθυντή Τομά Λερόϊ [ τι να πείς για τον Vincent Cassel; Αξιοπρεπέστατος και πειστικότατος στο ρόλο του “ηγέτη” ενός σμαριού απο χορευτές, ο οποιος εχει και την αρνητική φήμη(;) πως επωφελείται σεξουαλικώς απ΄τις χορεύτριες…]. Χορέυτριες σαν τη Μπεθ( τρομακτική η Winona Ryder στο ρόλο της πρώην ντίβας-σταρ του ομίλου)η οποία έσκιζε μεχρι πρότεινος στο ρολο της Οντίτ/Οντέλ της Λίμνης των Κύκνων, αλλά για λόγους που δεν μας φανερώνονται, αποσύρεται απ΄τη σκηνή.
Η Νίνα που διατηρεί την εύθραστη εικόνα της αδιατάρρακτη απ΄τους παφλασμούς της ζωής.
Προσέξτε ιδιαίτερα τη Νίνα κοντά στη Λίλυ,το αντίπαλο δέος, κυριολεκτικά. Ειναι πραγματικοτητα ή παραίσθηση οι αμυχές στην ωμοπλάτη της Νίνας, που αιμορραγούν; Συμβολικότατες οι σχετικές σκηνές , όπου το λαμπερό κι ατίθασο αιμα το οποίο πισω απ΄την κουκλιστικη πρόσοψη συνεχίζει την μυστική πορεία του, αρχίζει ν’ αναβλύζει σαν απόνερο εκτοπίσματος της “σκοτεινής” πλευράς της Νίνα, που ασφυκτιά μέσα της.
Η κουκλιτσα Νίνα, σαν τη γύψινη κούκλα που περιστρέφεται μονότονα στη βάση της, σ’ενα μουσικο κουτι στο δωμάτιό της, στο ροζ δωμάτιό της, που ελέγχει ανελιππώς ή φοβερή μαμά ‘Ερικα(η Barbara Hershey με το εξεταστικό και αμφίσημο βλέμμα προκαλεί ανατριχίλες),ανακαλύπτει ότι έχει και μία άλλη πλευρά μακριά απ΄τη δεσποτική μαμά της, όταν ο Τομά της αναθέτει μία “εργασία για το σπίτι”: “I want you to go home and touch yourself ” της λέει, και αυτο αποτελεί τον ένα καταλύτη της μεταμόρφωσης. Μιας μεταμόρφωσης που φυσικά δεν μπορεί να δεχτει ή να διανοηθεί η γλυκά αυταρχική Ερικα. Πως ειναι δυνατόν το γλυκο της κοριτσάκι να επιβιώσει μονο του; Να μην φάει το βραδυνό του; να ξενυχτήσει; Να κάνει ωμό σεξ; ‘Οχι, με κανέναν τρόπο δεν γίνεται να παρεκκλινει το μωρο της απ΄το ημερήσιο πρόγραμμά του. Ολοκληρη καριέρα χορού παράτησε για να την αναθρέψει…
Κομβικής σημασίας πιστέυω αποτελούν οι σκηνές οπου ο σκοτεινός εαυτός της Νίνα, αρχίζει να τρυπάει το δέρμα της για να βγεί έξω. Ο Μαύρος Κυκνος, πνίγεται κάτω απ΄το δέρμα του Λευκού, και έχει ήδη αρχίσει τα ενοχλητικά σκιρτήματα( τρομακτικές οι σκηνές των παραισθήσεων που βιώνει η Νίνα) τα οποία αυξάνονται με την άφιξη του προαναφερθέντος αντίπαλου δέους, της σέξι, cool Λίλυ, άρτι αφιχθείσας χορεύτριας απ΄το Σαν Φρανσίσκο(άπαιχτη η Mila Kunis, μ’αυτη την -ενοχλητική για συνεσταλμένα άτομα-οικειότητά της).
Γιατί αντιπαθούμε βαθιά έναν άνθρωπο; Πιστεύω για δυό λογους: είτε επειδή πάνω του, σαν σε καθρέφτη, βλεπουμε όλα τα ελαττωματα που προσπαθούμε λυσσασμένα ν’αποβάλουμε, είτε επειδή η φιγούρα του, το στυλ, του, ο “αέρας” του, μας θυμιζουν τις ανεπάρκειές μας… Η Νίνα έχει άψογη τεχνική στο χορό της, αλλά ταυτόχρονα και φοβερο αυτοέλεγχο.
“Θελω απλώς να ειμαι τέλεια” ψελλιζει στο Τομά, όταν βρίσκεται στο γραφείο του παρακαλώντας τον για τον πρωταγωνιστικο ρόλο. “Τέλεια;!!” σαρκάζει ο έμπειρος δάσκαλος, και της αποκαλύπτει το μεγάλο μυστικό: ” η τελειότητα δεν έχει να κάνει μόνο με τον έλεγχο αλλά και με την απώλειά του… ν’αφήνεσαι” όπως της τονίζει συνέχεια.
“Κοίταξε πως κινείται, δεν προσποιείται”, της επισημαίνει σαδιστικά κοιτάζοντας και θαυμάζοντας το χορό της Λίλυ στις πρόβες. Εδώ εχω μια ένσταση- δεδομένης της φοβερά απαιτητικής ενασχόλησης της Νίνα, των απιτήσεων που ο ίδιος ο Τομά σαφώς έχει απ ΄τους χορευτές του, τουλάχιστον αυτο καταλαβα εγώ, πως διάολο περιμένουμε απ΄τη Νίνα να χαλαρώσει; Εσείς θα χαλαρώνατε με έναν τύραννο εργοδότη ν΄ανασαίνει στο σβέρκο σας; Θα μπορούσατε να χαλαρώσετε; “Ναι ” θ’ απαντούσε η Λίλυ… Νομιζω πως ο Aronofsky δεν εδωσε το απαιτουμενο βάρος στην τρομακτικη και ανομολόγητη πίεση που ασκείται πάνω στους χορευτές. “Live a little” παρακαλεί η Λίλυ τη Νίνα. Ναι αλλά ΔΕΝ επιλέχθηκε αυτή για το ρολο του διπλού κύκνου, η Νίνα επιλέχθηκε. Αυτό μήπως λέει κάτι στους υπερασπιστές της χαλαρής μεθόδου;
Το μεγάλο ατου του σεναρίου ειναι πιστευω ακριβώς η αμφισημία που διατρεχει ολες τις σκηνές. ‘Οντως φιλήθηκε παθιασμένα η Νινα με τον Τομά στο γραφείο του, ή μηπως ήταν κι αυτο ενα ασχηυμο παιχνιδι του μυαλού της ; Μιά παραίσθηση όπως τοσες άλλες που βίωνε; ‘Οντως η Λίλυ εποφθαλμιούσε το ρόλο της Οντιτ/Οντέλ, ή όχι; ‘Οντως έκανε έρωτα η Νίνα με τη Λίλυ εκείνο το “τριπαριστό” βράδυ, ή ίσχυε το “his last name was Tom, you had a dick” που της είπε η Λίλυ το επόμενο πρωινό; Τα συγχαρητήρια μου πάντως στο σκηνοθέτη που τόλμησε να δείξει σεξ μεταξυ γυναικών all the way…
Μα τέλος πάντων είναι η Νίνα παράφρων με διαταραγμένη αντίληψη ή ο κοσμος του μπαλέτου η Κολαση ντυμμένη με πουέντ και τουτού;
Οπποια κι αν ειναι η ερμηνεια που δίνετε, θεωρω πως η τελικη σεκάνς, η βραδια της παράστασης δηλαδή, ειναι συγκλονιστική,ακριβως επειδή παρουσιάζει με απτό τρόπο την εκδήλωση τελικώς του Μαύρου κύκνου, του διαόλου μέσα της.Του πιο ελευθερου, διεκδικητικού εαυτού της, ο οποίος και την κινητοποιεί στο να ενσαρκώσει τελεια, όπως διακαώς επιθυμούσε άλλωστε, το άλλο μισό του ρόλου της. Η Νίνα βιώνει μιά ακραία παρίασθηση, βλέπει κυριολεκτικά να μεταμορφώνεται σε κύκνο, και η παραίσθησή της οδηγεί στον θανάσιμο αυτο-τραυματισμό της. Ισως αυτο είναι το τίμημα, που καλώς ή κακώς πληρώνει προκειμένου να δώσει μια αλησμονητη παράσταση. Ας μην ξεχνάμε, πως αυτος ακριβως ο “κακος” εαυτος της την οδήγησε στην ερμηνευτικη υπέρβαση και την ενθουσιώση ανταπόκριση του κοινού.
Δεν ξέρω αν αποτελεί αφόρητη και ανώδυνη πλεόν, κοινοτοπία το περί αναγκαίων θυσιών στο βωμό της Τέχνης, κ.λ.π. Ούτως ή άλλως, το κερί επειδή καίγεται φωτίζει… Πρέπει όμως να αναρωτηθούμε: είναι απαραίτητο να διαβείς μία πραγματική κόλαση προκειμένου ν’αντικρύσεις το απόλυτο φώς;
Φράνσις