Ελία Καζάν: επιστολές του σκηνοθέτη που δίχασε το Χόλυγουντ

Εμβληματικός σκηνοθέτης με εξαιρετικά κινηματογραφικά διαμάντια στο ενεργητικό του, όπως “Λεωφορείον ο πόθος”, “Το λιμάνι της αγωνίας” και “Ανατολικά της Εδέμ”.

Ο ελληνικής καταγωγής σκηνοθέτης, Ελια Καζαν, ήταν εκείνος στον οποίον οφείλουν την επιτυχία τους ο Marlon Brando, ο Warren Beatty και ο James Dean. Εκτός, όμως, από ταλαντούχος σκηνοθέτης ο Καζάν κατέδωσε τη δεκαετία του ’30 πολλούς γνωστούς του –με τον Ζυλ Ντασσέν μέσα σε αυτούς – με φιλοκομμουνιστικές ιδέες, την εποχή του μακαρθισμού.

Πέρα από τις πολιτικές απόψεις που είχε, ο Ηλίας Καζαντζόγλου όπως είναι το όνομά του, ήταν και λάτρης του ωραίου φύλου, με πιο γνωστή περιπέτεια του εκείνη με τη Μέριλιν Μονρόε. «Δεν είναι και η σεξοβόμβα που διαφημίζουν» ήταν η άποψή του για την ηθοποιό, την οποία και εξέφρασε στην σύζυγό του ομολογώντας την απιστία του.

Την επιστολή του αυτή μαζί με άλλες 299 παρόμοιες μπορούμε να διαβάσουμε στο βιβλίο “Επιλεγμένες επιστολές του Ελια Καζαν” που κυκλοφορεί στις ΗΠΑ στις 22 Απριλίου σε επιμέλεια του Albert J. Devlin. Στο βιβλίο αυτό θα δούμε επιστολές προς τον Marlon Brando, προς τον ατζέντη του Frank Sinatra και πολλές άλλες που μαρτυρούν την ιδιόρρυθμη φύση του σπουδαίου σκηνοθέτη.

«Αποφάσισα νωρίς να μη δέχομαι ποτέ την εκτίμηση κανενός για τον εαυτό μου» έγραψε το 1934 προς το Group Theatre, του οποίου ήταν μέλος, όταν εκείνο εξέφρασε την άποψη ότι ήταν κακός ηθοποιός και στηρίζοντας την απόφασή του να γίνει σκηνοθέτης.

Διαβάζοντας τις αναλυτικές επιστολές του προς τον Τένεσι Γουίλιαμς, στις οποίες εκθέτει τα προβλήματα που βλέπει στα έργα Camino Real και Cat on a Hot Tin Roof, ο Καζάν φαίνεται πως ήταν ένας σκηνοθέτης με αυτοπεποίθηση που δεν φοβόταν να εκφράσει απόψεις που μπορεί να αναστάτωναν τους φίλους τους.

Γράφοντας στη σύζυγό του, Μόλι Ντέι Θάτσερ, ο Καζάν παραδέχεται ότι σιχαίνεται το Χόλιγουντ. «Το σιχαίνομαι με έναν τρελό, διαπεραστικό τρόπο. Είναι όπως ένας τάφος, ένα μνήμα, ένας λάκος με οστά –μόνο πολύ πιο φανταχτερό, γεμάτο εκλεπτισμένους ανθρώπους σε διάφορα στάδια αποσύνθεσης, χωρίς να το ξέρουν». Ο Καζάν βρισκόταν, πάντως, στο Χόλιγουντ, γιατί εκεί ήταν που γυρίζονταν οι ταινίες.

Οι επιστολές του αποδεικνύουν ότι παρά την περιφρόνηση που δήλωνε για το Χόλιγουντ, μπορούσε να πάρει ακριβώς αυτό που ήθελε.

Οι επιστολές του προς τη σύζυγό του χαρακτηρίζονται από μία πρωτοφανή σκληρότητα. Έχοντας παραδεχθεί την απιστία του, της λέει: «Εάν με χωρίσεις –σου λέω ξεκάθαρα- θα παντρευτώ ξανά και θα κάνω περισσότερα παιδιά. Πιστεύω ότι είμαι άνθρωπος της οικογένειας και θέλω μια οικογένεια και είμαι καλός οικογενειάρχης. Δεν με ενδιαφέρει ποια είναι η κρίση σου επ’ αυτού. Πιστεύω ότι βλέπω τον κόσμο γύρω μου (μας) πολύ πιο ξεκάθαρα από σένα, ή από οποιονδήποτε άλλον εδώ που τα λέμε». Παρά τον προβληματικό τους γάμο, η Μόλι ήταν ο άνθρωπος με την οποία τα συζητούσε όλα, κάθε πρόβλημα και επαγγελματική απόφαση που κλήθηκε να πάρει στη ζωή του. Ο γάμος τους κράτησε 39 χρόνια, μέχρι τη στιγμή του θανάτου της Μόλι.

Σχετικά με την κατάθεσή του κατά των συναδέλφων του, έγραψε στη σύζυγό του: «Δεν περιμένω όλα να διορθωθούν κάποια μέρα. Όχι. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει δρόμος επιστροφής από αυτό». Και πρόσθεσε: «Αλλά είμαι πολύ περήφανος γι’ αυτό που έκανα».

Πριν από το Λεωφορείο ο Πόθος βλέπουμε τον Καζάν να συζητά το θέμα του πρωταγωνιστή του. «Ο Μπράντο είναι λάθος (επιλογή)» γράφει. Ο δύσκολος χαρακτήρας του ηθοποιού προβλημάτιζε τον σκηνοθέτη. «Δεν θέλω τον Μάρλον Μπράντο να είναι κατσούφης και εσωστρεφής στη διάρκεια της ταινίας» γράφει και σκέφτεται σοβαρά να δώσει τον ρόλο στον Πολ Νιούμαν. Μετά την επιτυχία της ταινία δηλώνει ότι ο Μπράντο ήταν αυτός που προτιμούσε πάντα.

Την άποψή του για τους ηθοποιούς δεν την κρύβει. Εκτιμούσε πολύ τον Πολ Νιούμαν, για τον οποίο είχε γράψει ότι «θα γίνει σίγουρα κινηματογραφικός αστέρας […] Μπορεί να μην είναι τόσο καλός ηθοποιός όσο ο Μπράντο και πιθανότατα να μη γίνει ποτέ, αλλά είναι πολύ καλός ηθοποιός και διαθέτει δύναμη, εσωτερικότητα, σεξουαλικότητα». Για τον Μπράντο έλεγε ότι διαθέτει «πείνα και ανησυχία»

Για τον Τζέιμς Ντιν είχε γράψει ότι είναι «πολύ ενδιαφέρον, διαθέτει αρχ**ια, εκκεντρικότητα και ένα “πραγματικό πρόβλημα» κάπου μέσα του, δεν ξέρω τι ή που. Είναι λίγο αλητάκος, αλλά είναι πραγματικά πολύ καλός ηθοποιός και πιστεύω ότι είναι ο καλύτερος μιας κακής σοδειάς». Σε άλλη επιστολή του δεν δίστασε να μαλώσει τον Γουόρεν Μπίτι, επειδή επέδειξε συμπεριφορά «ντίβας». «Πραγματικά σε συμπαθώ και με αποθαρρύνει όταν ακούω υπογείως ότι δυσκολεύεις τη ζωή όλων στο  Μέριλαντ» του γράφει. Όσο για τη Μέριλιν; «Είχε ταλέντο, ήταν αστεία, ευάλωτη, αβοήθητη στον απαίσιο πόνο, χωρίς ελπίδα, με κάποια αξία. Δεν ήταν ψεύτρα, κακιά ή ύπουλη και είχε μια ιστορία ορφάνιας που σε σκοτώνει να την ακούς. Ήταν σαν όλες τις ηρωίδες του Τσάπλιν σε μία».