Από τη φωτιά

Το μόνο κλισέ στην τελευταία ταινία του Paul Verhoeven με τίτλο ELLE (βασισμένη στο μυθιστόρημα “ Oh…” του Philippe Djian) είναι η στάση του στρουμπουλού γκρίζου γάτου ονόματι Μαρτί, ο οποίος ήταν κι ο μοναδικός αυτόπτης μάρτυρας του βιασμού της ωραίας ιδιοκτήτριάς του, Μισέλ Λεμπλάν: ο γάτος δεν κούνησε βλέφαρο, ούτε νύχι. Αρκέστηκε να βλέπει γουργουρίζοντας και κάνοντας μεταβολή μετά από λίγο, έφυγε απ΄το δωμάτιο αφήνοντας τη Μισέλ παρέα μ’ αυτό που της συνέβη. Το ότι η αρχική σκηνή ξεκινάει με μαύρο στην οθόνη και με βογγητά που δεν καταλαβαίνουμε αμέσως, αν είναι βογγητά επιδοκιμασίας γι όσα συμβαίνουν ή όχι, είναι πιστεύω χαρακτηριστικό και καθόλου τυχαίο, ένα ερμηνευτικό κλειδί για ολόκληρη αυτήν την αμφίσημη ταινία : δεν είναι σαφές− και πιστεύω πως παραμένει μέχρι τέλους ασαφές− αν τα βογγητά σημαίνουν  «σταμάτα αμέσως» ή «συνέχισε». Το αν είναι βογγητά πόνου ή ευχαρίστησης είναι άχρηστη διευκρίνιση εν προκειμένω,  διότι σ’ αυτή την ταινία το ένα δεν αποκλείει το άλλο… Η αμφισημία που διατρέχει όχι μόνο την ταινία ως σύνολο, αλλά και τον τρόπο που έχει σκηνοθετηθεί η σκηνή του βιασμού, είναι εξόχως προβληματική και μαζί με την εξοργιστική αντίδραση της Μισέλ απέναντι σ’αυτό που έπαθε, φοβάμαι πως δίνει λαβή στους εκ του πονηρού σκεπτόμενους, να επιχειρηματολογήσουν ότι ο βιασμός είναι υπερεκτιμημένο έγκλημα, ότι κακώς γίνεται τόση φασαρία γι αυτόν, κι ακόμη χειρότερα, ότι ο βιασμός (το πώς τον εισπράττει το θύμα) είναι τελικά η σταγόνα που ξεχειλίζει το  ποτήρι άλλων δεινών, κι αυτός καθεαυτός δεν είναι τόσο σοβαρός όσο λένε…

Αυτό που προκαλεί τα μεγαλύτερα ερωτήματα, είναι η εντελώς αλλόκοτη στάση της βιασθείσας Μισέλ απέναντι στο βιασμό της αλλά και τον βιαστή της. Η Isabelle Huppert στον πρωταγωνιστικό ρόλο, είναι  έξοχη. Χάρμα οφθαλμών, πλάθει μία δυναμική, ανεξάρτητη και εν τέλει ανήθικη, επιχειρηματία (η εταιρεία της σχεδιάζει βιντεοπαιχνίδια) η οποία αντιδρά με εντελώς κόντρα τρόπο στην παραβίαση του σώματός της^.    μην περιμένετε να δείτε ένα τρομοκρατημένο θύμα εδώ, που φοβάται ακόμα και τη σκιά του ή αναπηδάει στριγγλίζοντας, η Μισέλ αφού μαζέψει τα συντρίμμια (απ’ το πάτωμα του σπιτιού της κι από μέσα της), κάνει  ένα ωραιότατο μπάνιο , και την επόμενη μέρα πηγαίνει στο γραφείο της φουριόζα. Οι κάποιες προφυλάξεις που λαμβάνει , δεν κλονίζουν τη γενικότερη εντύπωση που δημιουργεί στον θεατή αυτή η ακραία άρνηση και απώθηση του συμβάντος, ώστε να συμπεράνει, εγώ τουλάχιστον αυτό συμπέρανα, ότι εδώ έχουμε μία χαρακτηριστική περίπτωση ισχυρότατου αμυντικού μηχανισμού απώθησης του δυσάρεστου γεγονότος.

Βεβαίως ψυχανεμιζόμαστε την βαθύτερη αιτία αυτής της μάλλον αφύσικης αντίδρασης, σ’ όλη την ταινία δίνονται στοιχεία σχετικά με το παρελθόν της ωραίας  Μισέλ με αποκορύφωμα την συγκλονιστική σκηνή στο σπίτι της, όπου άνετη κι ωραία αφηγείται στον γείτονά της Πατρίκ (ο Laurent Lafitte) το φρικτό συμβάν που κατέστρεψε την παιδική της ηλικία, μην πω ολόκληρη τη ζωή της^.  «εκείνο το βράδυ ο πατέρας μου, βγήκε παγανιά» λέει στον αποσβολωμένο  χρηματιστή η Μισέλ, και είναι ανατριχιαστική η αποστασιοποίηση με την οποία αφηγείται ένα τέτοιο απερίγραπτα φρικτό περιστατικό. Ήδη λοιπόν, κι ενώ παρακολουθούμε την ταινία συμβατικά, απ’ την αρχή προς το τέλος,  μας δίνεται ένας «πρώτης τάξεως» λόγος για την αλλόκοτη αντίδρασή της : όταν έχεις βιώσει την απόλυτη φρίκη σε ηλικία 10 ετών, μέσα στο ίδιο σου το σπίτι, το υποτιθέμενο καταφύγιό σου απ ΄την ασχήμια του έξω κόσμου, τότε οτιδήποτε σου συμβεί κατόπιν, είναι ανάξιο  λόγου, υποδεέστερο, σαν ένας μικρής διάρκειας σεισμός  που σε κλονίζει και τρομάζει στιγμιαία, αλλά τον ξεχνάς το επόμενο λεπτό.

Υπάρχει ένας διάχυτος σαδισμός στην ταινία, αναμεμειγμένος με τη σεξουαλικότητα, αυτό φαίνεται και στο βιντεοπαιχνίδι που σχεδιάζει η εταιρεία της, η Μισέλ  μοιάζει άτρωτη και υπεράνω της βίας, του τρόμου, τίποτα δεν φαίνεται να την τρομοκρατεί αρκετά.

Αυτό το υπόβαθρο την ωθεί ενδεχομένως, να εμπλακεί σ΄ένα άκρως επικίνδυνο παιχνίδι με τον βιαστή της! Κι αν αυτό σας σοκάρει, ξαναδείτε την ταινία, αφού έχετε μάθει την ταυτότητα του δράστη και ακούσει την περίεργη ατάκα που προφέρει η θρήσκα Ρεμπέκα (η ζουμερή Virginie Efira). Σ’ αυτή την ταινία, ακόμη και το υποτίθεται ξεκάθαρο έγκλημα (του βιασμού), ίσως να μην είναι τελικά τόσο ξεκάθαρο^.  μήπως όλο αυτό ακόμα κι όταν έβγαινε ανεπίτρεπτα εκτός ελέγχου, ήταν ένα καλοσκηνοθετημένο παιχνίδι διέγερσης;

Το φινάλε αυτού του παιχνιδιού, πολύ βολικό για την δυναμική και κομψότατη Μισέλ, μοιάζει να συνηγορεί στο να πιστέψω πως ίσως, η Μισέλ δεν ήταν ασύγγνωστα απαθής σ’ ό,τι της συνέβη, αλλά μάλλον παμπόνηρη «παίκτρια» που τόλμησε να βάλει το κεφάλι της στο στόμα του κροκόδειλου έχοντας εκρηκτικά στα δόντια της.

Η ταινία του Verhoeven δεν είναι ταινία για γυναίκες-θύματα, παρά τα επιφαινόμενα, αλλά για γυναίκες-νικήτριες, κάτι που διαφαίνεται και στο ωραιότατο φινάλε με τις δυο κολλητές και συνεταίρους να φεύγουν μαζί απ΄τον τόπο των νεκρών. «Εμείς μείναμε, εγώ μόνη μου σ’ αυτό το μεγάλο σπίτι… θα το πουλήσω. Σκέφτομαι να ‘ρθω να μείνω μαζί σου για λίγο καιρό» ανακοινώνει η ωραία Άννα (Anne Consigny) στην κολλητή της, Μισέλ. Αντί για ταινία-κλάψα για ένα θύμα βιασμού , έχουμε μια ταινία-δώρο στους ψυχαναλυτές, ένα πολύ ενδιαφέρον και ιντριγκαδόρικο «πορτραίτο» της διαστροφής που υφίσταται η σεξουαλική επιθυμία μέσα στα καλοθρεμμένα, αστικά και ευκατάστατα μυαλά. Μήπως τελικά, ο στρουμπουλός Μαρτί, κάτι είχε καταλάβει, γι αυτό κι έκανε το κορόιδο;