Ημέρα Χαλ Άσμπυ: 87 χρόνια από τη γέννηση του

Γράφει ο Γιώργος Παππάς
(το κείμενο πρωτοδημοσιεύθηκε στην κλειστή ομάδα «…El Exilio…y…El Viaje…»)

Ημέρα Χαλ Άσμπυ η σημερινή, ο χίπης σκηνοθέτης που το παρελθόν του στο μοντάζ (μέχρι και Όσκαρ για το In the heat of the night) τον βοήθησε να εξιστορεί υπέροχα τις ιστορίες του, τα ναρκωτικά τον έκοψαν νωρίς, άφησε μια γεμάτη δεκαετία ξεχωριστών τίτλων. Θα ακολουθήσει αφιερωματάκι…

Hal Ashby-1: από προβληματική οικογένεια Μορμόνων (…), μπήκε ως μοντέρ στο σινεμά (βοηθός μοντέρ στου Γουάιλερ για χρόνια) και το 1966 προτάθηκε για Όσκαρ στο The Russians are Coming του Τζούισον (έχασε από το Grand Prix), την επόμενη όμως χρονιά, πάλι με τον Τζούισον, στο In the Heat of the Night, κερδίζει το Όσκαρ μοντάζ (όπως και η ταινία, και ο Στάιγκερ, αλλά όχι ο Τζούισον). Ο Τζούισον ήταν που τον βοήθησε να περάσει στην σκηνοθεσία τρία χρόνια αργότερα, αφού πρώτα έκοψε με πολλά εφέ και την Υπόθεση Τόμας Κράουν την πρωτότυπη ο Άσμπυ. Πρώτη του ταινία το Landlord το 1970: ο λάθος Μπρίτζες (ο Μπο- λέω λάθος γιατί αν σκεφτεί κανείς εκ των υστέρων τι ωραίος που θα ήταν ο τότε Τζεφ στον ρόλο…) είναι πλουσιόπαιδο που αγοράζει κτίριο για να διώξει τους μαύρους ενοίκους και να το κάνει πολυτελή κατοικία, αλλά κολλάει με την κοινότητα, αναπτύσσει σχέση με ΔΥΟ μαύρες!!!, του κάνει και παιδί η μία, εγκεφαλικό η οικογένεια. Έχει το χιούμορ του, έχει την προοδευτικότητά του, έχει την αστάθειά του επίσης και το χρώμα της εποχής του λίγο ξεφτισμένο (βλέπε την αφίσα…), η Λη Γκραντ εδώ έφτασε στην υποψηφιότητα για Όσκαρ 2ου γυναικείου ως η μητέρα του Μπρίτζες που επισκέπτεται την κοινότητα και γίνεται λιώμα σε εκπληκτικό κωμικό ξέσπασμα (έχασε από την γηραιά Helen Hayes του Αεροδρομίου), κάπου εμφανίζεται ως νταής του κτιρίου και ο μετέπειτα Οσκαρικός Lou Gossett Jr.

Hal Ashby-2: Δεύτερη ταινία του το κατάμαυρο κωμικό Harold & Maude, η ιστορική πια σχέση του νεαρού, εμμονικού με τον θάνατο, Βud Cort και της γιαγιάς Ruth Gordon, σχέση με παράδοξο φινάλε (και δεν εννοώ τον Cat Stevens στο soundtrack), αποτυχία στην εποχή του, θεωρούμενο ως κλασικό πλέον, ακόμη και στις λίστες του sight and sound μπαίνει. Ο Άσμπυ δοκίμασε 500 γιαγιάδες για τον ρόλο (ως και την Άγκαθα Κρίστι σκεφτόταν!, συν ατέλειωτες Ευρωπαίες από Πέγκυ Άσκροφτ μέχρι Λότε Λένυα), η αλήθεια είναι ότι καλύτερη από την Ρουθ Γκόρντον δεν θα έβρισκε, ήδη Οσκαρική για το μωρό της Ρόζμαρι (με μακρά θητεία επίσης στο σενάριο, υποψήφια για ταινίες του διδύμου Τρέησυ-Χέπμπορν εκτός των άλλων). Για τον ρόλο του Χάρολντ έπαιξε πολύ η πιθανότητα νεαρού τραγουδοποιού ονόματι Έλτον Τζων (!!!, δύο σε ένα, θα έπαιζε, θα έγραφε και μουσική), και ο αναπόφευκτος Ντρέιφους θα ταίριαζε, το μόνο πρόβλημα της ταινίας είναι ότι έχει εθιστεί ο θεατής με το είδους αυτό του χιούμορ πια, και η τότε πρωτοτυπία και φρεσκάδα του δεν αναπαράγεται.

Hal Ashby-3: σημαδιακή για όλους η 3η ταινία, The Last Detail, εδώ ξεκινά ένα εντυπωσιακό σερί ο Νίκολσον (που θα κορυφωθεί στην Φωλιά του Κούκου), εδώ αναγνωρίζεται ο Άσμπυ ως κάτι περισσότερο από “ο χίπης”, εδώ ξεκίνησε ουσιαστικά η καριέρα και του σεναριογράφου Robert Towne (για να κορυφωθεί σύντομα στο Chinatown), θα μου πεις εδώ ξεκίνησε και η καριέρα του Ράντυ Κουέιντ, καλό είναι αυτό; Ε, άμα φανταστείς ότι στην τελική επιλογή κέρδισε νεαρό ονόματι Τραβόλτα… Ο Νίκολσον και ο Ότις Γιανγκ είναι οι σκληροί βωμολόχοι ναύτες που πρέπει να πάνε το νεαρό Ράντι Κουέιντ φυλακή, στον δρόμο τον λυπούνται, έχουν χρόνο, του μαθαίνουν την ζωή. Συγκινητικό και έντονο, ο Νίκολσον δίνει ρέστα (βραβείο στις Κάννες, υποψήφιος για Όσκαρ την γνωστή χρονιά με Μπράντο-Πατσίνο-Ρέντφορντ και τον Λέμον νικητή), υποψήφιος και ο Ράντυ Κουέιντ (έχασε, σε χλωμότατη χρονιά, από τον Τζων Χάουζμαν), υποψήφιος και ο Τάουνι (έχασε από τον Εξορκιστή). Οι λάτρες των κακών ταινιών οφείλουμε εδώ να θυμηθούμε ένα άτυπο remake που γύρισε το 1994 ο Ντένις Χόπερ, ονόματι Chasers, με τον Τομ Μπέρεντζερ στον ρόλο του Νίκολσον, και την Έρικα Έλενιακ στον ρόλο του Κουέιντ, όσοι γνωρίζουν Έλενα είτε σπεύδουν ή επικροτούν!

Hal Ashby-4: 1975, το Shampoo, η καλύτερή του στιγμή για μένα (ε, αφού έχει Τζούλι Κρίστι τι θα έλεγα), ξανά με σενάριο, ευφυές του Τάουνι, και όλο τον μηχανισμό Γουώρεν Μπήτυ σε λειτουργία: πάνω του χτισμένος ο ρόλος του κομμωτή-εραστή που στην ποδιά του σφάζονται Τζούλι Κρίστι, Γκόλντι Χων, Λη Γκραντ, ως και η πριγκήπισσα Λέια, η ουσία όμως είναι πώς όλο αυτό το ερωτικό γαϊτανάκι δένει με τον πολιτικό περίγυρο: η ταινία διαδραματίζεται την ημέρα των εκλογών του 1968, όταν εξελέγη ο Νίξον. Η Αμερική και ο κομμωτής την ψυχή της ψάχνουν να βρουν μα δεν το ξέρουν κι όταν το μάθουν θα έχει φύγει η Τζούλι μακριά- . Μεγάλη εμπορική επιτυχία, ρεσιτάλ όλων, ειδικά η Τζούλι στο φινάλε, στα Όσκαρ έφτασαν ο Τζακ Γουώρντεν και η Λη Γκραντ στους 2ους ως το πλούσιο ζευγάρι που πατρονάρει Μπήτυ και Κρίστι, η Γκραντ κέρδισε, ο Γουώρντεν έχασε από τον Τζωρτζ Μπερνς, το σενάριο, χρεωμένο σε Μπήτυ και Τάουνι, έχασε από την Σκυλίσια Μέρα.

Hal Ashby-5: 1976, το Bound for Glory, η ζωή του Woody Guthrie, εκ των πραγμάτων σημαντική ταινία. Τεχνικά γνωστή επίσης ως η πρώτη ταινία όπου χρησιμοποιήθηκε steadicam, και Όσκαρ φωτογραφίας ο Γουέξλερ, δίκαια γιατί έχει κάνει εκπληκτική δουλειά σε τόνους χώματος και σκόνης, κέρδισε και όσκαρ μουσικής διασκευής, ήταν υποψήφιο και για ταινία (έχασε από Ρόκυ), μοντάζ (Ρόκυ), σεναρίου (Όλοι οι Άνθρωποι του Προέδρου), κοστουμιών (Καζανόβα του Φελίνι). Ένας εκ των Καραντάιν ως Γκάθρι, τίμιο και καλοπροαίρετο όπως κάθε this land is your land ταινία, εξυπακούεται ότι πάντα την βερσιόν του Μπρους θα προτιμούμε!

Hal Ashby-6: για τον Γυρισμό του 1978 τα έχουμε πει με αφορμή τον Ελαφοκυνηγό, τον Οσκαρικό αντίπαλο εκείνης της χρονιάς. Ετούτο είναι λιγότερο ταινία του Άσμπυ (αν και η πολιτική κατεύθυνση είναι κοινή) και περισσότερο της Φόντα που πήρε 2ο Όσκαρ εδώ (θαύμα και πολύ σέξυ στην ερωτική της σκηνή η Τζέην και δίκαιο βραβείο απέναντι σε θηρία- Μπέργκμαν στου Μπέργκμαν, Πέητζ στο Interiors, Clayburgh στο καλό της, Μπέρνστυν). Ουσιαστικά η ιστορία βασίζεται στον Ρον Κόβιτς, αυτόν του Born on the 4th of July, η Φόντα βάζει το ερωτικό της δίλημμα, ο Βόιτ σε αναπηρικό καροτσάκι παίρνει κι αυτός Όσκαρ (θα ψήφιζα ΝτεΝίρο, άντε Ολίβιε Ναζί, όχι Μπάσεϊ και Μπήτυ). Αρχικά ο Βόιτ ήταν να παίξει τον ρόλο του συζύγου και η Φόντα πρότεινε τον ρόλο του παραπληγικού σε Σταλόνε-Πατσίνο-Νίκολσον, αρνήθηκαν αυτοί, πετάχτηκε ο Βόιτ. Άτυχος ο σύζυγος Φόντα Μπρους Ντερν με τους δικούς του εφιάλτες βετεράνος, εξαιρετικός αλλά έπεσε πάνω στον Κρίστοφερ Γουώκεν του Ελαφοκυνηγού, το ίδιο ταινία, σκηνοθεσία, και μοντάζ, κέρδισε όμως στο σενάριο. Ήταν και για 2ο γυναικείο η Πενέλοπε Μίλφορντ, ούτε που την θυμάμαι. Ωραία και σπουδαία παραμένει η ταινία πάντως, τι να λέμε. (ΥΓ: εν τω μεταξύ βλέπω την Φόντα στις φωτογραφίες και μένω με ανοιχτό στόμα, μεγάλος έρωτας…)

Ηal Ashby-7: Το Να Είσαι Εκεί Κύριε Τσανς είναι η τελευταία μεγάλη ταινία του Άσμπυ, και από αυτές τις ενοχλητικές που παραμένουν προφητικότατες, ο κηπουρός που στο σβηστό πρόσωπο θα γράψουν διάφοροι ιστορία, ο Σέλερς σε κύκνειο μεγαλείο, έχασε το Όσκαρ από τον Ντάστιν Χόφμαν Κράμερ, ο Μέλβυν Ντάγκλας ευτυχής παίρνει το 2ο του Όσκαρ (ήταν να παίξει ο Ολιβιε τον ρόλο του αλλά θίχτηκε από μια σκηνή όπου η ΜακΛέην αυτοϊκανοποιείται! κι αρνήθηκε), έχει και μια νύξη στο Τόμας Κράουν όπου ο Άσμπυ ήταν μοντέρ, διαχρονικό και σπουδαιότατο ετούτο (αν πχ το συγκρίνεις με το il divo του Σορεντίνο, μιας και ο Σερβίλο κοπιάρει τον Σέλερς-Τσανς, τι θα πει πρώτη φορά το ακούς αυτό, ολοφάνερο είναι και αποτυχημένο).

Ηal Ashby-8: την δεκαετία του 80 έκανε 4 ταινίες (κι ένα ντοκυμανταίρ για τους Stones), σύντομα ξέπεσε λόγω μαστούρας: το Looking to Get Out γνωστό ως ο Γιον Βόιτ και η κόρη του, η παιδούλα ονόματι Αντζελίνα- βλέπε φωτογραφία με την Αν Μάργκρετ, κομπίνες στο Λας Βέγκας, συμπαθές χάος. Το γνωστότερο όλων 8 Εκατομμύρια Τρόποι να Πεθάνεις, ωραίο είναι αυτό, ρετρό 80ς, με τον σωστό Μπρίτζες, τον Τζεφ, την Ροζάνα Αρκέτ τότε γλύκα, Άντυ Γκαρσία σε πρώτη εμφάνιση, σενάριο Όλιβερ Στόουν (φαντάζεται κανείς τι γινόταν από ναρκωτικό με Άσμπυ-Όλιβερ). Το για χρόνια εξαφανισμένο Second Hand Hearts (έρωτες ημιάγνωστων αλκοολικών), και το The Slugger’s Wife από σενάριο Νηλ Σάιμον (σκοτώθηκε αναπόφευκτα με τον Άσμπυ) με την Ρεμπέκα Ντε Μορναί τότε να είναι φίρμα ως ροκ τραγουδίστρια που ερωτεύεται και ξε-ερωτεύεται με αθλητή, χάλι μαύρο. Όταν ο Άσμπυ αποφάσισε να συνέλθει κι εμφανίστηκε σε executives με κοστούμι γραβάτα περιποιημένο μούσι ήταν αργά: στα 59 καρκίνος του παγκρέατος κι αντίο.