Συνέντευξη: ο μαγικός κόσμος του Θανάση Νεοφώτιστου

Ο κόσμος του Θανάση Νεοφώτιστου είναι ένας κόσμος μαγικός! Μπαίνοντας στο σπίτι του έρχεσαι αντιμέτωπος με ένα σύμπαν παραμυθένιο, κατασκευασμένο εξ’ ολοκλήρου από τον ίδιο. Γεμάτο δράκους, μάγισσες, ξωτικά, μυστηριώδη τοπία. «Είναι ο τρόπος μου να ανταπεξέρχομαι σε περιόδους κρίσης» λέει. Ο Θανάσης είναι ένα νέο ταλέντο που προσέξαμε στο Φεστιβάλ Μικρού Μήκους της Δράμας (όπου προβλήθηκε η ταινία του Ήλιος και Βοριάς) και θέλαμε εδώ και καιρό να μιλήσουμε μαζί του. Μας υποδέχθηκε στο σπίτι του, το οποίο φέρει ξεκάθαρα τα σημάδια της δημιουργικότητάς του: Ένα ψυγείο δεν είναι απλά ένα ψυγείο, ένα σπίτι είναι κλεισμένο σε μια γυάλα και στη γωνία το χριστουγεννιάτικο δέντρο το κατασκευάζει μόνος του με δικά του υλικά. Αλλά και το σινεμά του έχει κάτι ονειρικό και παραμυθένιο. Όλες οι ταινίες του Θανάση είναι μικρού μήκους: Το βραβευμένο για τη σκηνογραφία, Engraved Rose, το γεμάτο ρυθμό Für Sophie και το πρόσφατο αισωπικής προέλευσης, Ήλιος και Βοριάς, το οποίο προβάλλεται αυτές τις μέρες στο κινηματογραφικό Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Ολυμπίας. Το δικό του μυαλό είναι, όμως, στραμμένο αλλού: σε μια Προσευχή. Στην αυτοσχέδια αίθουσα προβολής του είδαμε ένα μικρό preview αυτής της νέας του μικρού μήκους ταινίας και εντυπωσιαστήκαμε -είναι σίγουρο ότι πρόκειται για μια δουλειά που θα ξεχωρίσει για την ωραία της κινηματογράφιση, για το πολυεπίπεδο σενάριό της, αλλά και για το θέμα της: το σχολικό bullying.

Περισσότερα για το Θανάση Νεοφώτιστο μπορείτε να βρείτε στην επίσημη σελίδα του www.nf-films.com.

Η κουβέντα ξεκίνησε σε ένα χριστουγεννιάτικο σκηνικό, με μια ζεστή κούπα τσάι και τη συνοδεία τζαζ μουσικής…

• Πώς συνδυάζεται κινηματογράφος και σπουδές στην αρχιτεκτονική;

Η αρχιτεκτονική με επηρεάζει πολύ. Όταν άρχισα να γυρίζω ταινίες, ήταν αυτή που με τραβούσε πρώτη. Ήταν το εύκολο χαρτί για μένα. Στην τελευταία μου ταινία -μετά τον Ήλιο και Βοριά- δεν έχω καθόλου σκηνογραφία. Θέλω να δείξω ότι είμαι και καλός σκηνοθέτης, εκτός από σκηνογράφος. Δεν θέλω η σκηνογραφία να καλύψει τη σκηνοθεσία.

• Πώς ξεκίνησες το σινεμά;

Ο πατέρας μου με μύησε στον κινηματογράφο, παρ’ όλο που είναι αρχιτέκτονας μηχανικός. Θείος μου είναι ο σκηνοθέτης Κώστας Χαραλάμπους. Στον Ήλιο και Βοριά πρωταγωνιστεί η θεία μου και γυναίκα του που είναι ηθοποιός και τα παιδιά είναι τα παιδιά τους. Ξεκίνησα από το γυμνάσιο να γράφω σενάρια με τους φίλους μου και τα γυρίζαμε. Μου είχε δώσει και ο θείος μου κάποιες βασικές συμβουλές. Κάναμε δύο ταινιούλες 45λεπτες, στο γυμνάσιο και στο λύκειο. Δικές μου, δεν υπάρχουν πουθενά και δεν θα υπάρξουν ποτέ (γέλια).

• Στο σπίτι σου βλέπουμε έναν κόσμο παραμυθένιο. Πες μας για τα σχέδιά σου να γυρίσεις μια ταινία φαντασίας.

Η αλήθεια είναι ότι θα ήθελα να κάνω κάτι “μεσαιωνικό”. Αυτό που εννοώ είναι μια ταινία εμπνευσμένη από τη μεσαιωνική εποχή, μόνο στο στυλιζάρισμα, η υπόλοιπη θα είναι μία γειωμένη ιστορία, η οποία θα μπορούσε να εκτυλίσσεται στον μεσαίωνα, θα μπορούσε να διαδραματίζεται και στο μέλλον. Και επειδή είμαστε στην εποχή που είμαστε και το μειονέκτημα πρέπει να βρίσκεις τρόπο να το κάνεις πλεονέκτημα, θεωρώ ότι το χειροποίητο έχει σημασία. Το να πας να κοντραριστείς με τα εφέ του Χόλιγουντ, δεν έχει κανένα νόημα. Θα φας τα μούτρα σου. Σκέφτομαι πώς μπορώ να εκμεταλλευτώ το χειροποίητο και ας φαίνεται χειροποίητο. Σαν τη δεκαετία του 1980 που έβλεπες τις ταινίες φαντασίας και τα τέρατα ήταν μαριονέτες και το καταλάβαινες. Χρησιμοποιώ τον όρο μεσαιωνικό, αλλά κακώς. Αυτό που εννοώ είναι ότι θέλω να κάνω μια ταινία φαντασίας, σε έναν δικό της χωροχρόνο. Αν βρω μια καλή ιστορία, θα το κάνω.

• Πόση δυνατότητα έχει να προβληθεί σωστά η δουλειά ενός νέου σκηνοθέτη;

Με τη μικρού μήκους δύσκολα. Η μικρού μήκους δεν έχει άλλη πορεία, δεν έχει αλλού ζωή, μόνο φεστιβαλική. Όταν σε μία εβδομάδα βγαίνουν δέκα ταινίες, βάζεις κάτω το budget και βλέπεις ότι δεν έχεις τη δυνατότητα να τις δεις όλες. Και στη διημερίδα της Ακαδημίας Κινηματογράφου «Riding The Greek Wave» αυτό λέγαμε στις εταιρείες διανομής: Γιατί να βγαίνουν τόσες πολλές ταινίες κάθε εβδομάδα; Μιλάμε για meat market, είναι μια διαδικασία που αλέθει τις ταινίες. Αλλά σαν νέος κινηματογραφιστής, αναρωτιέσαι: να μπω σε όλη αυτή τη διαδικασία, να βγάλω μια ταινία στις αίθουσες, να τη δουν πέντε άτομα, διαφήμιση να μην υπάρχει και να υποβαθμίσω τη δουλειά μου;

• Μπορούμε σαν θεατές να ξεχωρίσουμε τις καλές ταινίες μέσα σε όλο αυτό τον χαμό;

Ο μέσος Έλληνας δεν ξέρει να βλέπει κινηματογράφο ελληνικό, ούτε ευρωπαϊκό εδώ που τα λέμε. Ο μέσος Έλληνας ξέρει να βλέπει μπλοκμπάστερ, μασημένες τροφές. Εάν το Gravity ήταν γυρισμένο σε ένα δωμάτιο θα ήταν καλτ, στο διάστημα με εφέ είναι μπλοκμπάστερ.

• Τι είναι αυτό που σε ωθεί να κάνεις ταινίες και να θέλεις να κάνεις ταινίες παρά τις δυσκολίες;

Μην κοροϊδευόμαστε, το βασικό είναι η έκθεση. Μας αρέσει η έκθεση, μόνο που – αντίθετα με τους ηθοποιούς – επιλέγουμε να το κάνουμε πίσω από την κάμερα και όχι μπροστά. Το άλλο είναι το ψυχοθεραπευτικό κομμάτι μιας ταινίας. Η Προσευχή, η επόμενη ταινία μου, έχει να κάνει με το bullying. Θα την κάνω γιατί θέλω να την κάνω, γιατί βγήκε από μέσα μου, όχι γιατί είναι ένα θέμα που μπορεί να θεωρείται της μόδας. Είναι και η μόνη ταινία μου που θα είναι τόσο αφηγηματική και όχι τόσο σουρεάλ. Έχω, βέβαια, μια σκηνή ονείρου. Οι καθηγητές και οι συμφοιτητές μου διακρίνουν τη δική μου γραφή, λένε ότι αυτή η ταινία είναι του Θανάση. Αυτό είναι πολύ ευχάριστο για μένα γιατί θεωρώ ότι ένας σκηνοθέτης για να γίνει καλός πρέπει να έχει ταυτότητα.

• Έχεις σκεφτεί να ακολουθήσεις το λεγόμενο ρεύμα του “weird cinema”;

Δεν θα ήθελα να γίνω υπηρέτης του “weird cinema” γιατί πιστεύω ότι πρέπει να έχεις ταυτότητα δική σου, να είσαι αληθινός. Δεν είναι κακό το weird, είναι κακό το weird για το weird, το weird για το βραβείο. Καταλαβαίνω, βέβαια, πολλούς που επιλέγουν αυτόν τον δρόμο. Ένας νέος κινηματογραφιστής βλέπει την κατάσταση και λέει: ο ένας με το weird έχει πάει στα Όσκαρ, ο άλλος έχει βραβευτεί στη Βενετία. Τι να κάνει; Το σκέφτεται.

• Η προηγούμενη ταινία σου, Ο Ήλιος και ο Βοριάς θα προβληθεί στο Φεστιβάλ της Ολυμπίας για Παιδιά και για Νέους…

Χάρηκα πολύ που ο Ήλιος και ο Βοριάς θα συμμετάσχει στο Φεστιβάλ της Ολυμπίας, ίσως είναι και το Φεστιβάλ που του ταιριάζει περισσότερο. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ της Ολυμπίας, που ήταν στην κριτική επιτροπή της Δράμας με παρότρυνε να στείλω την αίτηση συμμετοχής στο φεστιβάλ. Τελικά με δέχτηκαν. Με χαροποίησε πολύ αυτό.

• Τι είναι αυτό που μπορεί να κάνει μια ταινία να ξεχωρίσει;

Πιστεύω η δουλειά. Στον Ήλιο και Βοριά ήμουν στο post production έναν χρόνο και φαίνεται μια δουλεμένη ταινία. Μπορεί να μην έχουμε πολλά λεφτά, πράγματα και θάματα, μπορεί να μην είμαστε Χόλιγουντ, αλλά η δουλειά φαίνεται και εκεί πρέπει να στοιχηματίσουμε οι Έλληνες σκηνοθέτες. Πρέπει να σέβεσαι το κοινό σου.

• Αισθάνεσαι ότι η μικρού μήκους σε περιορίζει σε κάτι; Θα ήθελες να περάσεις σε μεγάλου μήκους;

Δεν θέλω η μικρού μήκους να υστερεί σε σχέση με την μεγάλου. Της συμπεριφέρομαι σαν μια επαγγελματική μεγάλου μήκους. Θέλω να έχω καλούς συνεργάτες,, να είναι οι συνεργάτες μου ευχαριστημένοι στα γυρίσματα. Κάνω πολύ καλή προετοιμασία (σ.σ. για του λόγου το αληθές μας φέρνει ένα τεράστιο κλασέρ με οργανωμένα τα πάντα που αφορούν την ταινία του). Φοβάμαι για μεγάλου μήκους, δεν είμαι έτοιμος ακόμα. Η μεγάλου μήκους δεν είναι αυτοσκοπός του σκηνοθέτη. Πιστεύω στην μικρού μήκους, πιστεύω στην καλή μικρού μήκους, όχι σε εκείνη που κάνει κάποιος για βιρτουοζιά για να πας σε ένα φεστιβάλ και να κρίνουν κάποιοι την επόμενη μέρα εάν αξίζει κάποιος να κάνει μεγάλου μήκους ταινία ή όχι. Προς το παρόν, με ολοκληρώνει η μικρού μήκους. Η μεγάλου μήκους πρέπει να είναι πολύ σίγουρο βήμα. Ο χώρος αυτός είναι αρένα. Αν κάνεις μία κακή μεγάλου μήκους μπορεί να μη σου δοθεί άλλη ευκαιρία. Πρέπει να κάνεις βήματα μπροστά. Είναι και θέμα αυτοσεβασμού. Λένε πολλοί βγες έξω και κάνε μια ταινία με το κινητό σου. Εγώ όσο έχω την δυνατότητα θα κάνω με κάμερα Alexa που είναι από τις καλύτερες και ας κάνει κάποιος άλλος με το κινητό του (γέλια).

• Είσαι πολύ οργανωτικός. Είσαι το ίδιο οργανωτικός και στο γύρισμα ή γυρίζεις τις σκηνές σου πιο ελεύθερα;

Στην Προσευχή έχω ντεκουπάζ σιδερένιο, ελπίζω όλες μου οι λήψεις να είναι ωφέλιμες, δεν θα τραβήξω κάτι περιττό. Έχω σκεφτεί κάθε πλάνο. Αν στο γύρισμα κάποιο πλάνο δεν μου βγαίνει, δεν θα πω «γκρέμισε τον τοίχο να μπει η κάμερα». Θα προσαρμοστώ στις συνθήκες, αλλά στη βάση που έχω ήδη σκεφτεί. Πιστεύω ότι η δημιουργία πρέπει να έχει περιορισμούς, δεν πιστεύω στην πλήρη ελευθερία. Μέσα από τους περιορισμούς στύβεις το μυαλό σου για να δημιουργήσεις κάτι. Ο περιορισμός των δέκα λεπτών στη μικρού μήκους είναι τέλειος για να δημιουργήσεις. Η πλήρης ελευθερία μπορεί να είναι χαοτική. Βάζεις και εσύ τα όρια στον εαυτό σου.

• Τι σε φοβίζει στα γυρίσματα μιας ταινίας;

Τα έκτακτα προβλήματα είναι αυτά που με φοβίζουν. Με τους συνεργάτες μου συννενοούμαστε καλά. Αν κάποιος αρρωστήσει, αν κάτι πάει στραβά, αυτό είναι που με φοβίζει.

• Τι είδους σινεμά θα ήθελες να κάνεις;

Προσωπικά, θεωρώ ότι υπάρχουν δύο είδη κινηματογράφου: ταινίες που θα δω ακαδημαϊκά για να μάθω και άλλες που θα δω για διασκέδαση, θα χαρώ, θα βγω από την αίθουσα και θα μιλήσω για κάτι άλλο. Για μένα κινηματογράφος είναι να μπεις σε έναν κόσμο διαφορετικό. Όταν είδα την Αγάπη του Χάνεκε που είναι εξαιρετική ταινία, νευρίασα. Νευρίασα γιατί είναι κάτι που θα το ζήσω άμεσα, έμμεσα. Τα γηρατειά και το γήρας δεν θα το αποφύγει κανείς. Εκνευρίστηκα και μετά πήγα και είδα ένα μπλοκμπάστερ για να ξεσκάσω. Παρ’ όλα αυτά μου έμεινε στο μυαλό.

• Θα σκεφτόσουν να φύγεις στο εξωτερικό;

Ναι, με την πρώτη ευκαιρία. Δεν μπορώ να παλέψω με το τέρας, να φτιάξω τον τρόπο που γίνεται το σινεμά ή τον τρόπο που βλέπει ο άλλος ταινίες. Είχα πέντε δεκάρες να κάνω αυτή την ταινία. Την επόμενη πώς θα την κάνω; Τη μεθεπόμενη; Τα λόγια μου ακούγονται πιο υπερβολικά από τις πράξεις μου γιατί οι πράξεις μου δείχνουν ότι πιστεύω πως πρέπει να μείνουμε εδώ και να προσπαθήσουμε. Το σινεμά είναι, βέβαια, κάτι παγκόσμιο: μπορείς να παίρνεις επιχορήγηση από μία χώρα και να κάνεις την ταινία σου αλλού. Έχουμε, όμως, ένα πλεονέκτημα στην Ελλάδα. Μπορούμε να κάνουμε τις ταινίες που θέλουμε, χωρίς να έχουμε κάποιον από πάνω μας, να μας πιέζει. Σαν καλλιτέχνης μπορείς να απελευθερωθείς. Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι ότι μπορείς να βρεις πολύ καλούς συντελεστές και να έρθουν να δουλέψουν εθελοντικά γιατί σε συμπαθούν, σε πιστεύουν ή σε αγαπάνε.

• Είσαι τελικά ρομαντικός ή απαισιόδοξος;

Είμαι κυνικά ρομαντικός! Ίσως εκφράζομαι πιο κυνικά, αλλά οι πράξεις μου είναι πιο ρομαντικές. Ζω την καθημερινότητά μου σκεπτόμενος ότι αύριο μπορεί να μην είμαι εδώ. Σκέφτομαι συνέχεια τι θα αφήσω πίσω μου.

• Τι είναι για σένα μια ταινία;

Η ταινία είναι παιδί σου. Από τη στιγμή που τελειώνει δεν σου ανήκει. Μπορεί να κάνει το δικό της ταξίδι. Από τα Βατόμουρα μέχρι τα Όσκαρ. Έχει ενδιαφέρον αυτό…

Κλείνοντας ας ξαναδούμε το τρέιλερ του βραβευμένου Engraved Rose σε ένα περιβάλλον ζωγραφισμένο σε χαρτόνι με κάρβουνο: 

ρεπορτάζ-επιμέλεια: Gimli & Τάιλερ