Κόκκινη πεταλούδα
Οι νεκροί του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου (1914-1918), του επονομαζόμενου και Μεγάλου Πολέμου –επειδή οι άνθρωποι τότε, ακόμα δεν φαντάζονταν πως θ’ακολουθούσε κι άλλος πιο φρικτός− υπολογίζονται σε 8 εκατομμύρια περίπου, και τα περισσότερα κράτη του κόσμου ενεπλάκησαν σ’αυτόν.
Η ταινία του Damien Odoul με τίτλο LA PEUR/THE FEAR (βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Gabriel Chevallier) είναι μία αριστουργηματική, αντι-πολεμική κραυγή, ισάξιας επιδραστικότητας και λυρισμού με το θρυλικό THIN RED LINE του T.Malick. Κάθε πλάνο της, εξαιρετικά φωτογραφημένο απ΄τον Martin Laporte, είναι σκαμπίλι στα μούτρα των στρατόκαυλων/εθνικιστών/πολεμοκάπηλων, όλων αυτών «που πλούτισαν απ΄αυτόν τον πόλεμο» όπως διαπιστώνει πικρόχολα ένας συμπολεμιστής του νεότατου Γκαμπριέλ Ντυφούρ, ο οποίος κατετάγη στα 19 του, κι όταν έληξε επιτέλους η φρίκη ήταν ήδη 23 ετών. « Η βαρβαρότητα ήταν στην πόρτα μας αλλά δεν το ξέραμε» ακούγεται να λέει σε voice-over ο, πειστικότατος στο ρόλο του, Nino Rocher, στην αρχή αυτού του έξοχου δράματος, γράφοντας στην αγαπημένη του Μαργκερίτ (η Aniouta Maidel) απ΄τα χαρακώματα. Τα αφηγηματικά μέρη της ταινίας είναι ακριβώς οι επιστολές του νεαρού Γκαμπριέλ προς αυτήν, και ο μοναδικός (του) τρόπος παράλληλα, να μην χάσει τον εαυτό του εκεί «που ξεχάσαμε να είμαστε άνθρωποι».
Μικρά λογοτεχνήματα και γεμάτα λυρισμό είναι τα γράμματά του και αποτελούν το καλύτερο αντεπιχείρημα στον άκρατο μεγαλοϊδεατισμό των κυβερνώντων, που κάθε φορά παρασύρουν τους λαούς στην αλληλοεξόντωση. Βεβαίως πρέπει να θυμόμαστε (αν και πιστεύω δεν τονίζεται επαρκώς στην ταινία) πως η Γαλλία ενεπλάκη στον Α’ Παγκόσμιο επειδή αντιδρούσε στις επιδιώξεις της Γερμανίας να γίνει η μοναδική παγκόσμια δύναμη− με ό,τι συνεπάγεται μιά τέτοια επιδίωξη− άρα κατ’ αρχήν ήταν ηθικά δικαιολογημένη η εμπλοκή της. Ήταν;
Όλη η ταινία του Odoul, απ΄τη συγκλονιστική εναρκτήρια σεκάνς όπου ένας Γάλλος λυντσάρεται απ΄την ομήγυρη επειδή τολμάει να φωνάξει : «είμαι ελεύθερος.Αρνούμαι αυτόν τον πόλεμο», μέχρι το φινάλε όπου ο αφηγητής Γκαμπριέλ μας πληροφορεί πως «η ειρήνη ήρθε σαν ένα είδος νευρικού γέλιου», εγώ διέκρινα ένα τεράστιο ΟΧΙ να πάλλεται πίσω απ΄τις εικόνες. Και θα είχε τρομερό ενδιαφέρον μία σύγκριση αυτής της ταινίας−αναφορικά με το πώς φορτίζει τον πόλεμο− με το έξοχο FOR LAND AND FREEDOM του K.Loach, πιστεύω. Όλοι οι πόλεμοι, όπως μας έχει διδάξει η Ιστορία μέχρι τώρα, ακόμα και οι δικαιολογημένοι,έχουν τις ίδιες συνέπειες : καταστροφή και θάνατο σε μαζική κλίμακα, αθεράπευτα ψυχικά, και πολλές φορές σωματικά τραύματα, και μιά αφόρητη αίσθηση ματαιότητας.
Ο Nino Rocher (θυμίζει πολύ τον Raphael Personaz) ως Γκαμπριέλ, έχει αυτό το όμορφο, γωνιώδες πρόσωπο με τα γκριζο-γάλανα μάτια που αντανακλούν τον ουρανό, και μπαίνει στην ιστορία με μία δίψα να γνωρίσει τον πόλεμο αφού «μας είχαν κάνει πλύση εγκεφάλου με το φυλετικό μίσος». «Νομίζαμε πως ο πόλεμος θα ήταν σαν το σινεμά» λέει ο 19χρονος Γκαμπριέλ προκαλώντας ανατριχίλα με την αφέλειά του. Η μουσική επένδυση της ταινίας είναι επίσης υπέροχη, πολλαπλασιάζοντας και υπογραμμίζοντας τη συγκίνηση που προκαλούν τα μοναδικά πλάνα της. Η κάμερα πολλές φορές «κόβει» τα πρόσωπα, εστιάζει στα τρεμάμενα χέρια των στρατιωτών, στο τρελό βλέμμα τους, τρελό απ΄την πολύχρονη στέρηση των αγαθών της ειρήνης.
Η σεκάνς στο νοσοκομείο όπου αναρρώνουν οι βαριά τραυματισμένοι είναι συγκλονιστική. Μπορεί να μην έχει την ωμότητα ταινιών του Β’ Παγκόσμιου αυτή η ταινία (φερειπείν του SAVING PRIVATE RYAN , ή του APOCALYPSE NOW) αλλά είναι σκληρή με τον τρόπο της, και πως θα μπορούσε να μην είναι άλλωστε; Κάθε πλάνο της θυμίζει ελαιογραφία που απεικονίζει την απερίγραπτη φρίκη, τον εξουθενωμένο στρατιώτη που πίνει νερό απ΄το χαντάκι μετακινώντας παραδίπλα το πτώμα του συμπολεμιστή του…τη σειρά των τεράστιων ποντικών (!!!) που κρεμασμένοι ψόφιοι σε σύρμα, περιμένουν το ξεκοίλιασμα για να γίνουν ψητοί και να θρέψουν τους εντελώς σαλταρισμένους στρατιώτες.
Η ταινία προσφέρεται για διδασκαλία υπέρ της ειρήνης ιδωμένης μέσα απ΄τον φακό της αναπαράστασης του μέγιστου δεινού που είναι ο πόλεμος. Όταν ακούς απ΄το στόμα στρατιώτη που πολέμησε, τη φράση : «το τέλος [εννοεί την ειρήνη] είχε έρθει αλλά δεν είχε καμία σημασία», πρέπει να σου ‘χουν κάνει πλήρη πλύση εγκεφάλου για να μην σκιρτήσει κάτι μέσα σου. εκείνος ο κατακόκκινος μυς στ’ αριστερά του σώματός σου, που χτυπάει τρελά σαν παγιδευμένη πεταλούδα όταν παραλύεις από φόβο, και μοιάζει να υψώνεται σαν «αερόστατο από αίμα» όταν αγαπάς.
