Θανατόφιλοι και ερωτοπαθείς

Πόσο βαθιά πηγαίνει η αγάπη σου;

Αυτή η άκρως συναισθηματική, ρομαντική, ή όπως αλλιώς θέλετε να τη χαρακτηρίσετε, ερώτηση αποκτά ένα φρικτά κυριολεκτικό νόημα, αν τη θέσουμε στα πλαίσια της εξαιρετικής ταινίας του Jean Rollin  LA ROSE DE FER/THE IRON ROSE (1973).

Η ταινία του Γάλλου δημιουργού, αν και η πρώτη που δεν καταγινόταν με βαμπίρ, σ’ εξισορρόπηση αυτής της… έλλειψης, έχει κάτι άλλο – την επίμονη “συνομιλία” του νεαρού πρωταγωνιστικού ζευγαριού, συνομιλία μέχρι τελικής πτώσης (του), με τους νεκρούς ή έστω το “σπίτι” τους.

Ένα κορίτσι κι ένα αγόρι ανταλλάσσουν βλέματα σ’ ένα γαμήλιο γλέντι. Η συνηθισμένη, τιποτολογική, βλακώδης, αστική μάζωξη με όλη τη βαβούρα που συνεπάγεται, διακόπτεται απ’την απαγγελία κάποιων υπέροχων στίχων διά στόματος του νεαρού, που κοιτάζει επίμονα τη νεαρή καστανομάλλα απέναντί του. Εικάζω ότι όλοι οι στίχοι που ακούγονται στην ταινία, προέρχονται από ποίημα του Tristan Corbière (ψευδώνυμο του Γάλλου ποιητή του 19ου αιώνα, Εντουάρ Ζοασίμ ο οποίος πέθανε νεότατος, υποφέροντας σ’όλη του τη ζωή από ρευματική αρθρίτιδα), το οποίο δεν κατονομάζεται μεν, αλλά αναφέρεται στους τίτλους έναρξης. Οι δυό νέοι κανονίζουν ραντεβού για βόλτα με τα ποδήλατα, η κοπέλα που δηλώνει χορεύτρια κι ο νεαρός που δηλώνει ποδηλάτης.

Αυτό που ξεκινάει λοιπόν ως ένα ραντεβουδάκι ερωτικό ανάμεσα σε δυό φρεσκαρούδια, μετατρέπεται βαθμιαία (και είναι έξοχος ο χειρισμός της κλιμάκωσης του φόβου) σε μακάβρια εμπειρία. Ο νεαρός προτείνει ενθουσιωδώς στην κοπέλα να μπούν μέσα σ’ ένα νεκροταφείο που συναντούν στο δρόμο τους, για πικ-νικ. Γιατί που αλλού θα βρούν πιό ήσυχο μέρος; Να πούμε εδώ ότι την ιδέα για την ταινία εμπνεύστηκε ο σκηνοθέτης μετά από μία παρόμοια τρομακτική εμπειρία που είχε σε νεκροταφείο μαζί με τον δ/ντή φωτογραφίας Jean-Jacques Renon.

Η κοπέλα ακολουθεί το νεαρό εραστή της απρόθυμα και ήδη φοβισμένη. Η ταινία του Rοllin είναι έξοχη γιατί κατορθώνει να προκαλέσει απόλυτο τρόμο με τα λιγότερα μέσα : ούτε ξεκοιλιάσματα διαθέτει, ούτε ποταμούς αίματος, ούτε αποκεφαλισμούς. Μόνο ένα απέραντο, κατασκότεινο κι έρημο νεκροταφείο, κι ένα νεαρό ζευγάρι ντυμμένο ελαφρά να ξεπαγιάζει μέσα στη νυχτερινή ψύχρα συνειδητοποιώντας ότι παγιδεύτηκε εκεί, αδυνατώντας να ξαναβρεί το δρόμο προς την έξοδο. Υπόδειγμα λιτότητας και με μία πρωταγωνίστρια καθηλωτικής ομορφιάς- όχι με την κλασσική έννοια του όρου ( έξοχη η Françoise Pascal) καταφέρνει να φυτέψει στην ψυχή του θεατή γνήσιο υπαρξιακό τρόμο.

Η απειλή που κυκλώνει την ταινία, βαθμηδόν αρχίζει να πολιορκεί/μεταλλάσσει το ζευγάρι, απειλή που δεν προκαλείται από καμιά  παρουσία  πρέπει να τονίσουμε αλλά απ’τον ενδόμυχο φόβο (του ζεύγους και του θεατή) ότι ίσως ξυπνήσουν οι νεκροί…

Φόβος που σαφώς έχει ενισχυθεί απ’τη σχετική βιβλιο-φιλμογραφία. Αυτό που κάνει αξιοπρόσεκτη τούτη την ταινία είναι η τρομακτική αντιπαράθεση έρωτα/σεξ και θανάτου/νεκρών. Η εμμονή του νεαρού, αρχικά, με τους τάφους (σε μια εκπληκτική σκηνή, το ζευγάρι κάνει έρωτα μέσα σ’ έναν τέτοιο, περιτριγυρισμένο από κόκκαλα και κρανία) και η σταδιακή ψυχολογική μεταμόρφωση της κοπέλας, που μετατρέπουν αυτό το χαζοχαρούμενο και ανέμελο ραντεβού σε φάρσα με τραγικά και ΜΗ αναστρέψιμα αποτελέσματα.

Βαθμηδόν, ο πανικός,φόβος που έχει καταλάβει αμφότερους (ασχέτως αν ομολογείται) τους μετατρέπει σε δύο τρομοκρατημένα πλάσματα που καταλήγουν να τσακωθούν μεταξύ τους.

Θεωρώ ότι δύο είναι τα πιό σημαντικά στοιχεία αυτής της ταινίας: το ένα είναι η αντιπαράθεση ζωής/φιληδονίας-θανάτου που απεικονίζεται με την εμμονή του ζευγαριού να κάνει έρωτα μέσα σε τάφο, το δεύτερο είναι η ανεξήγητη (;) μεταμόρφωση της κοπέλας σε θανατόφιλο ον, που λέει καθησυχαστικά “μην ανησυχείς. Οι νεκροί είναι φίλοι μας” και μοιάζει σα να προσπαθεί σαδιστικά να τιμωρήσει τον εραστή της για τη βλακεία του που τους παγίδευσε σ’αυτό το τρομακτικό μέρος.

Παρατηρούμε την κοπέλα (κυριευμένη απ’τον τρόμο ή απαλλαγμένη απ’ αυτόν;) να λέει “είστε νεκροί” απευθυνόμενη στον θεατή, στους άλλους, στην κοινωνία ίσως, και να κατεβαίνει οριστικά πλέον στην ταφική κρύπτη.

Σαν ηχώ του Ορφικού “ο θάνατος είναι ζωή”, το τραγικό φινάλε οδηγεί στην ζεύξη θανάτου-έρωτα.

Η ταινία του Rollin, δεν είναι μόνο μία φοβερή σπουδή πάνω στα δύο ζωτικά για την ύπαρξή μας μεγέθη, ανακαλώντας στη μνήμη μας ιστορίες των Ε.Α.Πόε και Θ.Γκωτιέ, αλλά και μιά πολύ ενδιαφέρουσα φαινομενολογία του ζευγαριού. Η σοκαριστική πράξη της κοπέλας που φαίνεται να ενισχύει την υποψία πως ναί, τιμώρησε το βλάκα εραστή της, δεν αποτελεί και το τέλος της ταινίας. Το αμετάκλητο τέλος έρχεται αργότερα και για την παράξενη χορεύτρια που δείχνει παραδομένη πλέον στον κόσμο των νεκρών. Ο Rollin είχε πεί κάτι πάρα πολύ ενδιαφέρον, ότι το νόημα της ταινίας είναι πως το νεκροταφείο είναι ο αληθινός πρωταγωνιστής και καταπίνει τους δυό βλάκες…

Ο θρίαμβος του θανάτου επί της ζωής, ή μία ακραία και μακάβρια αλληγορία για τη ζωή με νόημα και ένταση αντιδιαστελλόμενη μ’ αυτήν της σάχλας και του ορυμαγδού;
Όπως κι αν ερμηνευθεί η δημιουργία του Rollin, είναι  μία  σπουδαία υπενθύμιση  γιατί παράγουμε/καταναλώνουμε Τέχνη:

Eπειδή είναι ο μόνος τρόπος  να διαχειριστούμε το ποιοί είμαστε, και το τί  είμαστε.

Για  τον Μάκη