Πρωτομαγιά και εργατική τάξη στο σινεμά

Καλό μήνα σε όλους, πρωτομαγιά σήμερα και παγκόσμια απεργία ή αργία, για τα δικαιώματα της εργατικής τάξης, το δικαίωμα όλων των ανθρώπων στην εργασία, υπό τίμιους και όχι εξευτελιστικούς όρους, υπό ανθρώπινες συνθήκες και ωράρια. Δυστυχώς ένας αγώνας πάντα επίκαιρος, για τον οποίο έχει χυθεί πολύ αίμα και η σκληρή πραγματικότητα πρέπει να μας θυμίζει ότι δεν έχει κερδηθεί. Ακόμα και αυτή τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές άνθρωποι και ανήλικα παιδιά σε όλο τον κόσμο -και στη χώρα μας- γίνονται προϊόν εκμετάλλευσης. Είτε μέσω κυβερνητικών θεσμοθετήσεων, εργατικών ή ανθρωπιστικών οργανώσεων, αλλά και από τον καθένα μας καθημερινά πρέπει τα δικαιώματα αυτά να τα υπερασπιζόμαστε και να τα ξανακερδίζουμε. Η έβδομη τέχνη έχει δύναμη και μπορεί να διαφυλάξει αυτή την κληρονομιά και να μας το θυμίζει με πολλούς τρόπους.

Ο παγκόσμιος κινηματογράφος έχει σταθεί πάμπολλες φορές στο θέμα και το έχει προσεγγίσει ποικιλοτρόπως, από προπαγανδιστικές ταινίες, σε ταινίες που εξυμνούν απλούς, καθημερινούς ήρωες στις δουλειές τους. Πάμπολλες και οι δικές μας ελληνικές ταινίες, από το Αίμα Βάφτηκε Κόκκινο, στον Κούρκουλο να φωνάζει «Όχι άλλο κάρβουνο» στην Κοινωνία Ώρα Μηδέν και τον Κωνσταντίνου να πιάνει δουλειά ως δάσκαλος αγγλικών στην Τρούμπα. Αλλά και ο πιο σύγχρονος κινηματογράφος, ασφυκτιά στον μισό όροφο …στο Μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς και από την κρίση μέσης ηλικίας του Κέβιν Σπέισι στο American Beauty μέχρι των αυτοτραυματισμών του Έντουαρτ Νόρτον στο Fight Club μπροστά στο έκπληκτο αφεντικό του…

Ο Χρυσοθήρας (1925)

Μια από τις πιο εμβληματικές ταινίες του Τσάρλι Τσάπλιν, μαζί με τους Μοντέρνους Καιρούς κάνει ένα πικρό σχόλιο για τις άθλιες συνθήκες και τον αγώνα των ανθρώπων για ένα καλύτερο αύριο, στο κυνήγι του χρυσού. Οι Μοντέρνοι Καιροί είναι ίσως η πιο δόκιμη για την ημέρα, όμως τούτη εδώ έχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου. Ο γνωστός και λατρεμένος μας μικρός παλιάτσος, αποφασίζει να πάει στο Κλόνταϊκ για να κυνηγήσει τη μοίρα του.

H Απεργία (1925)

Ο Αϊζενσταΐν στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του περιγράφει μια απεργία που πνίγηκε στο αίμα. Κατά τη διάρκεια της τσαρικής κυριαρχίας στην Ρωσία, οι εργαζόμενοι ενός εργοστασίου είναι εν βρασμώ, προς κήρυξη μεγάλης απεργίας. Οι εργοδότες τους στέλνουν κατασκόπους δικούς τους και της κυβέρνησης, για να δουν τί μπορεί να κάνουν.

Ο Οργανωτής (1963)

Ένας συγκλονιστικός Μαρτσέλο Μαστρογιάννι στο ρόλο πρώην καθηγητή σχολείου που αναλαμβάνει να συμβουλέψει και να υποκυνήσει τους εργάτες να απαιτήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας, στην ταινία του Μάριο Μονιτσέλι που ήταν και υποψήφια για Όσκαρ σεναρίου παρακαλώ, δυο χρόνια αργότερα, το 1965. Δίπλα του ο Ρενάτο Σαλβατόρι.

Η Κόρη μου η Σοσιαλίστρια (1966)

Υπάρχουν πολλές ελληνικές ταινίες που μιλούν για τα δικαιώματα των εργαζομένων. Αν όμως μια έχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μας, αυτή δε μπορεί παρά να είναι η σπαρταριστή κωμωδία του Αλέκου Σακελάριου, με την Αλίκη Βουγιουκλάκη, Λάμπρο Κωνσταντάρα, Χρόνη Εξαρχάκο και τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ…

Σάκο & Βαντζέτι (1971)

Η συγκλονιστική ιστορία των πρώτων μετανάστων Ιταλών στις ΗΠΑ που επαναστάτησαν και ζήτησαν δικαιώματα εναντίον των εργοδοτών. Με τους Ζαν Μαρία Βολοντέ που ήταν τότε βεντέτα στα φόρτε της. Μια ιστορία που ενέπνευσε μεταξύ άλλων και τον Ζορζ Μουστακί να ερμηνεύσει το υπέροχο Le marche de Sacco et Vanzetti, που ερμήνευσε στην ταινία συγκινητικά η Τζοαν Μπαέζ. Με τον Ένιο Μορικόνε να υπογράφει το soundtrack της ταινίας.

Μια πολυθρόνα για Δυο (1983)

Τα εργατικά παράδοξα και τις ανισότητες έρχεται να σχολιάσει καυστικά η χριστουγεννιάτικη αυτή κωμωδία, με τους Έντι Μέρφι και Νταν Ακρόιντ σε μεγάλα κέφια. Ο πρώτος είναι ένας άστεγος ζητιάνος ενώ ο δεύτερος νεαρό και φιλόδοξο στέλεχος χρηματιστηριακής εταιρείας, βλέπε golden boy της εποχής. Από ένα αστείο στοίχημα των δυο ηλικιωμένων ιδιοκτητών του ομίλου, που θυμίζουν υπερβολικά τους γέρους του Muppet Show, αυτοί οι δυο θα βρεθούν παραμονές Πρωτοχρονιάς να έχουν αλλάξει θέσεις.

Brazil (1985)

Από τις καλύτερες στιγμές του Τέρι Γκίλιαμ, το Brazil με χιούμορ, σουρεαλισμό, αλλά πολύ συναίσθημα και καρδιά, έρχεται να μας μιλήσει για τον καθημερινό ανθρωπάκο που έχει συρρικνωθεί (κανονικά) από το κατεστημένο και παλεύει να χωρέσει στο αυτοκινητάκι του, το ανσανσέρ, τη θεσούλα του. Όμως δεν έχει πάψει να είναι ρομαντικός και να ονειρεύεται και είναι πρόθυμος να πολεμήσει το τέρας της γραφειοκρατίας μέχρι το κόκκαλο. Με τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο σε ένα μικρό ρόλο έκπληξη.

Το Μυστικό της Επιτυχίας μου (1987)

Ο Μάικλ Τζ. Φοξ στα φόρτε του, κάπου ανάμεσα στο πρώτο και τα επόμενα Back to the Future, πρωταγωνιστεί σε αυτή την χαλαρή κωμωδία καταστάσεων, όπου νεαρός υπάλληλος αδυνατεί να αποδεκτεί το σύστημα που τον αναγκάζει να ξεκινήσει από χαμηλά και ουσιαστικά «ανοίγει» μόνος του τη θέση του σε μεγάλο επιχειρηματικό κολοσσό, δουλεύοντας παράλληλα ως ταχυδρόμος αλληλογραφίας στους χαμηλότερους ορόφους και παράνομα ως κουστουμαρισμένο στέλεχος των τελευταίων ορόφων. Walking on Sunshine…

Ο Κύριος Χούλα Χουπ (1994)

Ακολουθώντας παλιότερες κωμωδίες, όπως το The Secret of My Success (1987) με τον Μάικλ Τζ.Φοξ οι αδερφοί Κοέν κάνουν μια κωμωδία για το αμερικάνικο όνειρο και στην εποχή του οικονομικού κραχ, με πρωταγωνιστή τον Τιμ Ρόμπινς και τον Πολ Νιούμαν σε μικρότερο αλλά απολαυστικό ρόλο.

Έριν Μπρόγκοβιτς (2000)

To Όσκαρ της Τζούλια Ρόμπερτς σε αυτή την ταινία του Στίβεν Σόντεμπεργκ, που είναι αρκετά διαφορετική σε ύφος από τις υπόλοιπες του, μας μιλά για τη θέση της γυναίκας στον εργατικό στίβο και τις ίσες ευκαιρίες με τους άντρες. Με απροκάλυπτη ευθύτητα και αποστομοτική ειλικρίνεια ο χαρακτήρας της είναι ένας ογκόλιθος φεμινισμού.

Το Τσεκούρι (2005)

Το μεγαλειώδες και μπροστά από την εποχή του έργο του Κώστα Γαβρά, έρχεται να προβλέψει άτυπα την οικονομική κρίση, να μας μιλήσει για την απεργία, τον αθέμητο ανταγωνισμό στον επαγγελματικό στίβο που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην παράνοια και το έγκλημα. Στο επίκεντρο του, ένα διευθυντικό στέλεχος που χάνει τη δουλειά του και προσπαθεί να διατηρήσει την ισορροπία στην οικογένεια του, ενώ παράλληλα προσπαθώντας να εξασφαλίσει για τον εαυτό του την πολυπόθητη θέση αποφασίζει να εξοντώσει (κυριολεκτικά) τους υπόλοιπους υποψήφιους.

Το κυνήγι της Ευτυχίας (2006)

Ο Γουιλ Σμιθ στον καλύτερο και πιο συγκινητικό του ρόλο. Είναι ένας πατέρας μόνος με τον μικρό γιο του και άνεργος. Κυκλοφορεί με μια βαλίτσα που έχει μέσα όλα τα υπάρχοντα τους και αναγκάζονται να κοιμούνται στο ύπαιθρο ή να κλειδώνονται στις τουαλέτες του μετρό τα βράδια. Ένας ακατάπαυστος αγώνας με την καθημερινότητα, μέχρι να μπορέσει να βρει μια αξιοπρεπή δουλειά για να κερδίσει τα προς το ζειν του, προσπαθώντας παράλληλα να κρατήσει όσο μπορεί ψηλότερα την ψυχολογία του παιδιού του.

Ο Εγωιστής Γίγαντας (2014)

Μια συγκινητική ιστορία μιας παιδικής φιλίας και των άσχημων συνθηκών εργασίας και εκμετάλλευσης. Η Κλιό Μπαρνάρντ με δημιουργική εσωστρέφεια αναλύει εξαιρετικά το κοινωνικό φαινόμενο της Αγγλίας που «τρώει» τα παιδιά της (το λεγόμενο ‘teenage wasteland’) με τους δυο νεαρούς πρωταγωνιστές της να δίνουν εξαιρετικές ερμηνείες.

Εγώ, Ο Ντάνιελ Μπλέικ (2016)

Η ευαισθησία του Κεν Λόουτς και ο αγώνας του για τα εργατικά συνδυκάτα και τα δικαιώματα της μέσης και κατώτερης τάξη είναι δεδομένη και διάχυτη σε όλα τα έργα του. Τούτη εδώ όμως η τελευταία του έχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μας, καθώς με απλό αλλά ταυτόχρονα σπουδαίο τρόπο καταφέρνει να κινηματογραφήσει τον μεσήλικα πρωταγωνιστή του, που μετά από τόσα χρόνια εργασίας, κρατήσεων και φόρων που πλήρωνε, από σοβαρό πρόβλημα υγείας του είναι αδύνατο να εργαστεί. Πέφτει όμως μέσα στο σαθρό σύστημα, βρίσκεται αντιμέτωπος με το τέρας της γραφειοκρατίας και ξεκινά αγώνα εναντίον του.