Λουί Μαλ: O πλέον μοντέρνος, ο πλέον προβοκάτορας

Γράφει ο Γιώργος Παππάς
(το κείμενο πρωτοδημοσιεύθηκε στην κλειστή ομάδα του Facebook «…El Exilio…y…El Viaje…»)

Όταν στο εξώφυλλο είναι ο Μiles Davis και η Ζαν Μορώ, δεν χρειάζεται πολύ να σκεφτούμε ποιός τους ένωσε και είχε γεννηθεί 30 Οκτωβρίου… αναλυτικό αφιέρωμα στον Λουί Μαλ ακολουθεί:

Louis Malle-1: παντα ο πλέον μοντέρνος, (και ίσως γι’αυτό ο πλέον κλασικός πια), ο πλέον προβοκάτορας (με μια σαφέστατη συμπόρευση με τον Μπερτολούτσι για χρόνια), ο πλεον δυτικός, αλλά και ο πλέον εστέτ από τους Γάλλους της γενιας του, τρομερό παιδί, το επίσημο ντεμπούτο του στα 24 του ήταν Χρυσός Φοίνικας και Όσκαρ! το 1956, για τον ντοκυμανταίρ που σκηνοθέτησε με τον Κουστώ- «Ο Κόσμος της Σιωπής». Αμέσως μετά χρημάτισε βοηθός του Μπρεσόν στον «Καταδικασμένο που Απέδρασε», και το 1957, προ νουβέλ βαγκ, κάνει την καταπληκτική, διαχρονικά μοντέρνα, τζαζ, ελέω Μάιλς, αυτοσχεδιαστική νυχτερινή Παριζιάνικη πορεία απατημένων και εξαπατημένων εραστών και λωποδυτών και δολοφόνων, το «Ασανσέρ για Δολοφόνους»: Αξεπέραστο!

Louis Malle-2: 1958, «Οι Εραστές», με την Ζαν Μορώ και πάλι, σε επαναλαμβανόμενες ασκήσεις απιστίας υπό τους ήχους άφθονου Μπράμς, ταινία σκάνδαλο στην εποχή της γιατί προξένησε ολόκληρη δικαστική επανεκτίμηση του όρου Άσεμνο, στο τέλος η πρωτοφεμινίστρια ηρωίδα αποδρά από το μεγαλοαστικό κάδρο της με νεαρό (αφήνοντας πίσω οικογένεια ΚΑΙ εραστή), ξανά ο Μαλ δεν χορταίνει να την καδράρει, και η Μορώ αφήνει πίσω της την μέχρι τότε ασήμαντη καριέρα και γίνεται συμβολο. 1960, «Η Ζαζί στο μετρό»- ενώ οι άλλοι ανακαλύπτουν τη Νουβέλ-Βαγκ που την είχε ανακαλύψει στο Ασανσέρ ο ίδιος, ο Μαλ κάνει την ανεπανάληπτη βόλτα στο Παρίσι-ένα αδιάκοπο παιχνίδι της κάμερας που ανεβοκατεβαίνει στην φαντασία και τον Πύργο του Άιφελ, σκεφτείτε πόσο επιδραστικό υπήρξε π.χ. στο Hugo του Σκορτσέζε, επίσης πόσο όμορφη η Παριζιανικη αυτή βόλτα παραμένει.

Louis Malle-3: 1962, «Vie Privee», Μαστρογιάννι- Μπαρντό, (τα έχουμε ξαναπεί στα γενέθλιά τους), η φωτογενής ταραχώδης ανέλιξη μιας σταρ του σινεμά, προφητική για την Μπαρντό, αλλά απλά φωτογενής ως ταινία. Ακολουθεί όμως νέο αριστούργημα το 1963, το πεσιμιστικό «Η Φλόγα που Τρεμοσβήνει», μια συγκλονιστική κατάβαση στην κόλαση ενός αλκοολικού, με τον Μαλ να ενορχηστρώνει αυτή την κόλαση πάνω στην ερμηνεία ζωής του Μωρίς Ρονέ και φυσικά την μουσική του Satie…Το ότι το υλικό τόλμησε να το ξαναπειράξει ο Γιοακίμ Τρίερ πρόσφατα είναι ενδεικτικό της βλακείας ορισμένων. Σαφώς και είναι αβάσταχτη θέαση η Φλόγα, στα αξιοπερίεργά της η σύντομη εμφάνιση τόσο της Μορώ (με σοφιστικέ γυαλί), όσο και της Τευτονικής γοητείας Αλεξάνδρας Στιούαρτ, μετέπειτα συντρόφου του Μαλ (στις κάτω δεξιά φωτογραφίες οι δυο τους).

Louis Malle-4: 1965, «Viva Maria» όπου ο Μαλ δίνει εντολή στον Ζαν Κλωντ Καριέ να του γράψει το Βέρα Κρουζ από την ανάποδη, κι έτσι η Μπαρντό και η Μορώ κάνουν σέξι επανάσταση στην Kεντρική Αμερική, ανακαλύπτουν και την χαρά του στριπτήζ, μόνο και μόνο το κονσέπτ σε προκαλεί να το δεις, άκρως διασκεδαστικό και εξυπακούεται εκτυφλωτικό όσον αφορά τις πρωταγωνίστριες. Το 1967 o Μπελμοντό ως ξεπεσμένος αριστοκράτης που γίνεται κλέφτης, η πρώτη εμφάνιση της Ζενεβιέβ Μπυζόλντ ως ξαδέλφης του με την οποία είναι ερωτευμένος αλλά δεν του την δίνει ο θείος του που του έφαγε την περιουσία επειδή είναι φτωχός, στο τέλος και χρήμα και το κορίτσι βρίσκει αλλά του αρέσει ακόμη η περιπέτεια, κατάχλωμο πάντως, δεν ταίριαξαν τα χνώτα του Μαλ με τον Μπελμοντό, κατά τα άλλα ο Μαλ συνέλεξε πολύ κόσμο εδώ, και Μαρλεν (μαμά Eva Green) Ζομπερ, και Bernadette Lafont και Φρανσουαζ Φαμπιάν.

Louis Malle-5: 1968, συμμετοχή στην σπονδυλώτή ταινία «Histoires Extraordinaires», μαζί με Φελλίνι και Βαντίμ, σε μικρές ιστορίες του Έντγκαρ Άλαν Πόε, παρά το εκτυφλωτικό του πρωταγωνιστικού ζεύγους Ντελόν-Μπαρντό είναι βαρετο το κομμάτι του, το καλό κομμάτι της ταινίας το είχε ο Φελίνι με τον Τέρενς Σταμπ, και το πιο όμορφο ο Βαντίμ με την Τζέην Φόντα. 1969, o Μαλ πάει Ινδία και γυρίζει ένα πυκνής διείσδυσης στην Ινδική κουλτούρα ντοκιμαντέρ, τόσο διεισδυτικό που η Ινδική κυβέρνηση σήκωσε πόλεμο εναντίον του. Όλα αυτά τα κάνει για να βρει πόρους να γυρίσει το εν μέρει αυτοιογραφικών στοιχείων (πλην των αιμομικτικών) «Φύσημα στην Καρδιά» το 1971, όπου 14χρονο αγόρι με φύσημα στην καρδιά ξυπνά σεξουαλικά αλλά κάπως στραβά, αιμομιξίες με την Lea Massari, μουσική από Gillespie και Parker, πρόκληση πέραν του λογικού (μάλλον τον έκαψε η Ινδία…), αλλά και χαρακτηριστική η συγγένεια με τον Μπερτολούτσι εδώ- Υποψήφιο για όσκαρ σεναρίου- έχασε από το Candidate του Ρέντφορντ, να σημειωθεί ο μικρος ρόλος μιας Gila von Weitershausen (νομίζω η πόρνη της κάτω δεξιά εικόνας ήταν) που έκανε κι ένα γιο στον Μαλ την ίδια εποχή!

Louis Malle-6: 1974 ο Λακόμπ Λυσιέν, ταινία σταθμός καθώς διεξοδικά συζητά για πρώτη φορά το ένοχο παρελθόν της Γαλλίας του Βισύ (ως εκ τούτου συγγενές του Κονφορμίστα), μουσική του Django… σπουδαίο, το έγραψε μαζί με τον Patrick Mondiano τον μετέπειτα Νομπελίστα, υπόψήφιο για ξενόγλωσσο Όσκαρ αλλά έχασε από το Amarcord. 1975, Black Moon, εντελώς χειροποίητη ταινία, γυρισμένη στο εξοχικό του, αλληγορική ανάγνωση της «Αλίκης στην Χώρα των Θαυμάτων», αποτυχημένο, αλλά αξιοπερίεργο, θυμίζει λίγο το Τι του Πολάνσκι, Αλίκη η εγγονή του Ρεξ Χαρισον, στην φωτογραφία ο Σβεν Νυκβιστ, μονόκεροι, θηλάζουσες γριές, η Γκισε του Μπρεχτ, η τότε κυρία Μαλ Αλεξάνδρα Στιούαρτ, ο Ντ’Αλεσάντρο του Γουόρχωλ, εντάξει την θηλάζουσα γρια δεν την ξεπερνάς εύκολα.

Louis Malle-7: 1978, «Pretty Baby», ή αλλιώς είμαι προβοκάτορας αλλά ταλαντούχος, την φωτογραφία μου την κάνει ο Νύκβιστ και τη νεαρά Σούζαν Σαραντον θα την αναδείξω ως ηθοποιό ολκής ενόσω εσείς θα σκανδαλίζεστε με την Λολίτα μου Μπρουκ Σηλντς. Δεν είναι καλή ταινία πάντως, πλην Σαραντον, σκηνικών-κοστουμιών. Εξυπακούεται οτι συνάπτει σχέση με την Σουζαν, κι αυτή του λέει “κάνε μου μια μεγάλη ταινία”, κι αυτός της κάνει το «Atlantic City» το 1980, ποίημα α λα Tom Waits με ερμηνείες ολκής από Burt Lancaster και την Σούζαν, στην οποία προσφέρει και σκηνή ανθολογίας ερωτισμού με τα λεμόνια, η μοναδική υποψηφιότητά του για Όσκαρ σκηνοθεσίας, έχασε από τον Warren Beatty στους Κόκκινους. Κατά τα άλλα χωρίζει την Σούζαν και θα περάσει την υπόλοιπη ζωή του με την Κάντις Μπέργκεν (αν μη τι άλλο ένας εκλεκτικός άνδρας).

Louis Malle-8: 1981, «My Dinner with Andre»- όπου ο Πασκάλ Γκρέγκορυ και ο Γουάλας Σων συζητούν 2 ώρες για το θέατρο, τη ζωή, και άλλα- αυτό μόνο. Κι όμως, πραγματικά έπος. 1984, Crackers, αποτυχημένο ρημέικ του “Ο Κλέψας του Κλέψαντος” του Μονιτσέλι, με τον Ντόναλντ Σάδερλαντ και ξανθό νεαρό ονόματι Sean Penn (στην τρισάθλια φάση του τότε ο Πέν που έπαιζε σαν υστερικό). 1985, Alamo Bay, σχόλιο πάνω στον ρατσισμό και την παράνομη μετανάστευση που το χαλάει λίγο ο νεαρός Ed Harris ως ρατσιστής βετεράνος του Βιετνάμ, αλλά του έχει γράψει φοβερή μουσική ο Ry Cooder, από τις πλέον αδιάφορες κι απρόσωπες στιγμές του όμως. Για την μετανάστευση έκανε το 1987 ένα συγκλονιστικό ντοκυμανταιρ ονόματι «And the Pursuit of Happiness».

Louis Malle-9: η θριαμβευτική επιστροφή με τα δύο όψιμα αριστουργήματα. Το 1987 το «Au Revoir Les Enfants»: προσωπικές μνήμες από την Κατοχή, ποίηση και απέραντη συγκίνηση, το μοναδικό του Cesar, και στο βάθος ένα άγνωστο κορίτσι που το έλεγαν Irene Jacob, υποψήφιο και στα Όσκαρ, έχασε το σενάριο από το Μoonstruck και το ξενογλωσσο από την Γιορτή της Μπαμπετ (ήταν η εποχή που κάθε χρόνο έχαναν άδικα οι Γάλλοι). Και 1990, «Ο Μιλού τον Μάη», ιδιοφυές κοινωνικό σχόλιο, εκθαμβωτικό πράσινο, και η μουσική του Grapelli, γνήσιας συγγένειας με τον Μπερτολούτσι ο Μιλού.

Louis Malle-10: 1992, «Damage»- για να πέσει και κανένας τσακωμός, παρά την φοβερή μουσική του Πράισνερ, παρά το καταπληκτικό τελικό καδράρισμα του Άιρονς από τον Μαλ, το μόνο που αξίζει είναι η Μιράντα Ρίτσαρντσον, διότι η Μπινός με τον Άιρονς είναι επιεικώς γελοίοι- Οk, είναι γνωστή η ατσαλοσύνη της Μπινός σε ό,τι ερωτική σκηνή έχει παίξει, αλλά κι ο Μαλ τι πήγε και γύριζε δηλαδή με τα ακροβατικά…Θα γελούσαμε αν δεν θλιβόμαστε. Το 1994 όμως έρχεται το υπέροχο κύκνειο άσμα, το «Vanya on 42nd Street», με θίασο που κάνει ασκήσεις πάνω στον Τσέχωφ σε ερειπωμένο θέατρο- ιδιοφυές, εκ νέου συνάντηση με το δίδυμο του My Dinner with Andre, εδώ μας χαρίζει ένα τελευταίο δώρο, τον πρώτο μεγάλο ρόλο ως Έλενας μιας κοκκινομάλλας (που όλο και την σημειώναμε τα δυο προηγούμενα χρόνια αλλά ρόλο δεν είχε, ενώ εδώ έλαμψε) ονόματι Julianne Moore ως Έλενας. Αξιοσημείωτο ότι την Σόνια την υποδυόταν η Μπρουκ Σμιθ (αυτή η Δρ Χαν από το Grey’s Anatomy). Πέθανε μόλις στα 63 του, ποιος ξέρει πόσα ακόμη θα μπορούσε να κάνει….