Cretativity- Μανόλης Κριτσωτάκης: ‘Έχουμε υποχρέωση να είμαστε αισιόδοξοι’

Τι κοινό έχουν η Βρετανίδα συγγραφέας Victoria Hislop, ο Ιρλανδός μουσικός Ross Daly, ο Γερμανο-Πολωνός κινηματογραφιστής Walter Lassally, ο Δανός φωτογράφος Jannik Weylandt, ο Αυστραλός ζωγράφος Mathew Halpin και ο Νορβηγός μαέστρος Gunnar Stromsholm; 

Ο δεκάλογος ενός Κρητικού:

Ο νεαρός σκηνοθέτης Μανόλης Κριτσωτάκης (που γράφει το Μανόλης με “ο” από επιλογή) παρουσίασε την δουλειά του Cretativity (δηλαδή ένας συνδυασμός της λέξης Creta και δημιουργικότητας) μιλώντας με ξένους που αγάπησαν τη ‘λεβεντογέννα’ Κρήτη και εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη μεγαλόνησο νιώθοντας πλέον κι οι ίδιοι Κρητικοί. Την ταινία είδαμε στο 16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, όπου συναντήσαμε τον σκηνοθέτη με έναν παράδοξο τρόπο και μιλήσαμε μαζί του για την ταινία του, για την Κρήτη αλλά και το ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα γενικότερα:

1. Μανόλη, σε γνωρίσαμε πρώτη φορά έξω από τα εκδοτήρια να δίνεις τα έξτρα δωρεάν εισιτήρια που δικαιούσαι ως ο σκηνοθέτης στον κόσμο λέγοντας μας ότι έτσι δεν υπάρχει δικαιολογία στην κρίση. Γιατί το έκανες; Πιστεύεις η κρίση πρέπει να φέρει τον κόσμο πιο κοντά στο σινεμά;

Κάθε σκηνοθέτης δικαιούται 20 μηδενικά εισιτήρια για κάθε μία από τις δύο προβολές της ταινίας του. Το να μιλάς στην ταινία σου για τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε στην Ελλάδα και ταυτόχρονα να πετάς τα εισιτήρια στα σκουπίδια θα ήταν για μένα παράλογο. Για αυτό το λόγο προσφέρω την ταινία μου στις περιφερειακές εκδηλώσεις του φεστιβάλ ώστε να μπορούν όσοι θέλουν να τη δουν στην πόλη τους χωρίς εισιτήριο (σ.σ. υπάρχει λίστα ταινιών του φεστιβάλ που είναι διαθέσιμα και διατίθενται για προβολή σε φορείς και κινηματογραφικές λέσχες). Είμαι και εγώ μέλος της Νέας Κινηματογραφικής Λέσχης Ηρακλείου, όπου τα τελευταία χρόνια έχουμε καθιερώσει ελεύθερη είσοδο στις προβολές μας για τους άνεργους. Όταν το κάναμε αυτό, παρατηρήσαμε ότι άνθρωποι που δεν εμφανίζονταν σχεδόν ποτέ, έγιναν τακτικοί θεατές. Οι άνθρωποι θα εκτιμήσουν την τέχνη όταν μάθουν να τη βλέπουν σαν διέξοδο στα προβλήματά τους και το ντοκιμαντέρ ειδικότερα ως μέσο έκφρασης των προβληματισμών τους. 

2. Η Κρήτη έχει ομορφιές όπως όλη η Ελλάδα. Έχει όμως ένα μυστικό συστατικό που κάνει τους κατοίκους να μη θέλουν να την αποχωριστούν με τίποτα. Εσύ πού προσδιορίζεις αυτό το συστατικό του νησιού; Πώς το βιώνεις;

Η Κρήτη πάντα ήταν αυτό που λέμε σταυροδρόμι των λαών. Έτσι οι γηγενείς κάτοικοι έχουν συνηθίσει να περιστοιχίζονται από ανθρώπους που έρχονται από αλλού. Αυτός ο συνδυασμός του καλού κλίματος, της ποικιλομορφίας της φύσης και της φιλοξενίας των ντόπιων έχει προσελκύσει πολλούς ανθρώπους τόσο από το εξωτερικό, όσο και από άλλα μέρη της Ελλάδας.

3. Έκανες ένα φιλόδοξο ντοκιμαντέρ για την Κρήτη μας. Η αντίληψη ότι οι Κρητικοί την λατρεύουν το γνωρίζουμε όλοι, εσύ όμως έκανες κάτι πρωτότυπο, έβαλες τους ξένους της Κρήτης να εξηγήσουν τη μαγεία της. Πώς σου ήρθε αυτή η ιδέα;

Ήθελα να βάλω τους Κρητικούς να κοιτάξουν στον καθρέφτη αλλά έμμεσα. Αυτό που μου κίνησε το ενδιαφέρον ήταν οι άνθρωποι που ενώ έχουν την επιλογή να πάνε σε χώρες που δεν έχουν τα οικονομικά προβλήματα της Ελλάδας, παραμένουν εδώ. Και μάλιστα να προσπαθούν να ζήσουν μέσα από καλλιτεχνικές δραστηριότητες που έχουν πλήρως απαξιωθεί στις μέρες μας. Αυτό μου φάνηκε τόσο ηρωικό που ήθελα να το μοιραστώ με το κοινό. Ήθελα να κάνω μία ταινία που θα παρουσιάζει τα προβλήματά μας αλλά θα είναι και αισιόδοξη.

4. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν μείνει τόσο καιρό που πλέον θεωρούνται ντόπιοι! Eίναι πιο σημαντικό για εσένα να μιλά ένας ξένος για τον τόπο σου με καλά λόγια από ότι ένας ντόπιος;

Δεν λένε μόνο καλά λόγια, αφού αντιμετωπίζουν και αυτοί ανάλογες δυσκολίες με εμάς. Κουβαλώντας παραστάσεις από τις χώρες όπου έχουν ζήσει (είναι όλοι τους πολυταξιδεμένοι άνθρωποι) έχουν ένα σημαντικό μέτρο σύγκρισης. Για να παραμένουν στην Κρήτη, σημαίνει ότι βρίσκουν κάτι εδώ που δεν το βρήκαν αλλού. Όσο για εμάς, δυστυχώς τα τελευταία χρόνια και πολύ πριν την κρίση θα έλεγα, έχει επικρατήσει η άποψη να τα μετράμε όλα με το χρήμα. Η εμμονή με το χρηματιστήριο του 1999 –που είδαμε όλοι που οδήγησε- το αποδεικνύει περίτρανα. Καλό θα ήταν να μάθουμε από αυτούς τους ανθρώπους ότι υπάρχουν και άλλες αξίες στη ζωή.

5. Είπες ότι θα ήθελες να είχες τη δυνατότητα για μια πιο ακριβή παραγωγή, ώστε να συμπεριλάβεις και περισσότερα πλάνα από τις ομορφιές του νησιού. Τι προβλήματα συνάντησες με τα γυρίσματα; Είχες κάποια οικονομική υποστήριξη ή το χρηματοδότησες εντελώς μόνος;

Δεν είχα καμία υποστήριξη και όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, το ντοκιμαντέρ έγινε με ίδια κεφάλαια. Κάνω και δεύτερη δουλειά για να μπορώ να πληρώνω τους συνεργάτες μου. Έτσι δε μπορούσα να αφοσιωθώ στα γυρίσματα όσο θα ήθελα. Ευτυχώς το συνεργείο και η ομάδα παραγωγής είχαν μεγάλη κατανόηση και με τη σωστή τους καθοδήγηση πετύχαμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. 

6. Θα ήθελα ένα σχόλιο για το κλείσιμο της ΕΡΤ και το πάγωμα όλων των προγραμμάτων χρηματοδότησης που έχει απασχολήσει έντονα τους Έλληνες ντοκιμενταρίστες στο φετινό φεστιβάλ. Ποια είναι η θέση σου;

Το κλείσιμο της ΕΡΤ δεν αποτελεί μόνο μία απροκάλυπτη απαξίωση του πολιτισμού από την εκβιαστική οικονομική πολιτική που μας έχει επιβληθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά και μία κίνηση αυταρχισμού από την κυβέρνηση που παρέκαμψε το ίδιο το Σύνταγμα για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των καναλαρχών – εργολάβων φίλων της. Οι ντοκιμαντερίστες είναι μόνο ένας κλάδος που θίγεται. Κοντεύει ένας χρόνος από τότε που έκλεισε η ΕΡΤ και ακόμη τόσοι εργαζόμενοι της ραδιοφωνίας, τόσοι εξέχοντες μουσικοί από τα μουσικά σύνολα, τόσοι τεχνικοί είναι ακόμη άνεργοι. Οι δημιουργοί που περίμεναν από την οικονομική στήριξη της ΕΡΤ αναγκάστηκαν ή να εγκαταλείψουν τα σχέδια που είχαν ξεκινήσει ή να δημιουργήσουν χρέη. Και φυσικά δε μάθαμε ποτέ τίποτα για το περίφημο «όργιο διαφθοράς» που επικρατούσε στην ΕΡΤ, δεν έγιναν ούτε καν μηνύσεις.

 7. Η ταινία σου παρά τις προσδοκίες και τα καλά σχόλια έμεινε χωρίς διανομή. Τι μπορείς να προσμένεις τώρα; Χωρίς την ΕΡΤ υπάρχει ενδιαφέρον από τα ιδιωτικά κανάλια για ένα καλό ντοκιμαντέρ; Που αλλού μπορεί να στραφεί κάποιος;

Δυστυχώς οι κινηματογραφιστές της Ελλάδας θα πρέπει να σκεφτούμε να αρχίσουμε να στρεφόμαστε όλο και περισσότερο σε συμπαραγωγές με το εξωτερικό, κάτι που στον τομέα του ντοκιμαντέρ θα περιόριζε τη θεματολογία σε τομείς πιο διεθνούς ενδιαφέροντος. Η άλλη επιλογή είναι να διαθέσεις όλο το χρόνο σου και να τα κάνεις όλα μόνος σου, θυσιάζοντας την ποιότητα. Για τη δε διανομή, μόνο από ξένα τηλεοπτικά δίκτυα θα μπορούσε να περιμένει κανείς για να αποσβέσει τα χρήματα που δαπάνησε. Και αυτό μόνο αν το θέμα σου είναι τέτοιο που να ενδιαφέρει το κοινό άλλων χωρών. 

8. Eίσαι γενικά αισιόδοξος σαν άνθρωπος: Πιστεύεις το νέο κανάλι ΔΤ θα μπορέσει να αναλάβει το ρόλο που είχε η ΕΡΤ ή ακόμα και καλύτερα με περισσότερη διαφάνεια και κίνητρα για νέους δημιουργούς;

Θα ήθελα να το πιστεύω, αλλά νομίζω ότι είναι ακόμη νωρίς για να κρίνουμε. Έχω την εντύπωση ότι στον τομέα της ενημέρωσης υπάρχει πιο αυστηρός κυβερνητικός έλεγχος. Όσοι ενδιαφερόμαστε για τον πολιτισμό σε αυτή τη χώρα  έχουμε υποχρέωση να είμαστε αισιόδοξοι, …δεν έχουμε άλλη επιλογή! 

9. Eίπες ότι είσαι από τους δημιουργούς που αν δεν πάρει διανομή το ντοκιμαντέρ σου δεν θα το ‘θάψεις σε ένα συρτάρι’ αλλά θα το ανεβάσεις ο ίδιος στο youtube ώστε να μπορεί ο κόσμος να το δει. Γιατί;

Αν υπογράψεις ένα συμβόλαιο με ένα τηλεοπτικό κανάλι που να σε δεσμεύει να μην ανεβάσεις τη δουλειά σου στο ίντερνετ, το σέβεσαι για να πάρεις τα λεφτά σου. Είναι και θέμα επιβίωσης στην τελική. Αν όμως δεν έχεις να περιμένεις κανένα οικονομικό όφελος δε βλέπω γιατί να μην το διαθέσεις δωρεάν σε όσους θέλουν να το δουν. Η τέχνη είναι επικοινωνία πρώτα από όλα. 

10. Τελικά στην περίοδο της κρίσης το μόνο που μένει στους νέους δημιουργούς είναι το μεράκι. Μπορεί από μόνο του αυτό να παράγει τέχνη; Ποια είναι τα σχέδια σου για το μέλλον;

Η παραγωγή της τέχνης θα συνεχίζεται όσο θα υπάρχουν άνθρωποι που αρνούνται να αφομοιωθούν με την απάθεια της μάζας απέναντι στις αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας με όλο και πιο γρήγορο ρυθμό. Η τέχνη είναι ένα όπλο απέναντι στο σκοταδισμό και το δικό μου πεδίο μάχης είναι ο κινηματογράφος. Με μία ομάδα εθελοντών συνεχίζουμε για όγδοη χρονιά την Κινηματογραφική Λέσχη στο Ηράκλειο και εγώ προσωπικά εργάζομαι αυτή την περίοδο με μια ομάδα παιδιών που θέλουν να κάνουν τη δική τους ταινία.  Στα άμεσα μου σχέδια είναι και μία ταινία μυθοπλασίας μικρού μήκους, πάντα με πολιτικό χαρακτήρα.