Σαν παγιδευμένα κατσικάκια
Μπορεί μία ταινία που απεικονίζει χωρίς ωραιοποιήσεις την (ασφυκτική) καθημερινότητα να μην προκαλέσει (μόνο) κατάθλιψη στον θεατή, αλλά να τον στρέψει προς την κατεύθυνση της ελευθερίας; Νομίζω ναί− και η ταινία NAHID της Ιρανής Ida Panahandeh, είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. το ότι η δημιουργός της είναι και Ιρανή και γυναίκα, αποτελεί από μόνο του κατόρθωμα…
Η αγριεμένη θάλασσα που παρατηρούν αχόρταγα η Ναχίντ−δακτυλογράφος και νεότατη μητέρα ήδη− και ο νέος σύντροφός της Μασούντ− ιδιοκτήτης ξενοδοχείου− μπορεί να θεωρηθεί σύμβολο της ελευθερίας που ποθούν. Η ταινία της Panahandeh, όπως όλες όσες έχουμε απολαύσει απ΄το Ιράν τα τελευταία χρόνια, διαθέτει εξαιρετικές, φυσικές ερμηνείες, πανέμορφη πρωταγωνίστρια, και πιστότατη αναβίωση της γελοίας/παράλογης και βαθιά σεξιστικής (σε βάρος των γυναικών περισσότερο) καθημερινότητας που βιώνουν οι σύγχρονοι Ιρανοί. Η πρόσληψη/αφομοιωση του υλικού πολιτισμού, δεν συνεπάγεται κι αντίστοιχη πρόοδο στον τομέα των διαφυλετικών σχέσεων, το Οικογεν.Δίκαιο και τη θέση/αντιμετώπιση της γυναίκας. Μία άκρως εκνευριστική αντίφαση διατρέχει την ταινία : βλέπουμε τις νεότερες γυναίκες να οδηγούν, συνάπτουν δικαιοπραξίες,εργάζονται, αλλά σ’ ό,τι αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις τους, η Charia καλά κρατεί. Η Sareh Bayat είναι η ταλαίπωρη Ναχίντ, όπως και το υπόλοιπο καστ, είναι οι χαρακτήρες που υποδύονται. δεν υφίσταται η διάκριση μεταξύ του ΕΓΩ του ηθοποιού και του ρόλου, κάτι το οποίο, με όρους αληθοφάνειας, είναι αξιέπαινο. Να πούμε εδώ ότι η ταινία έλαβε το Ειδικό Βραβείο για Πρωτοεμφανιζόμενο Σκηνοθέτη στο Φεστιβάλ Καννών του 2015.
Καθολική χρήση της μαντίλας και παντελής απουσία σωματ.οικειότητας μεταξύ ανδρών-γυναικών παρατηρείται και σ’αυτήν την ταινία ( η καταπιεστική επίδραση της Charia στις Ιρανικές ταινίες,κατά ειρωνικό τρόπο, έχει αποτέλεσμα εντελώς διαφορετικό στους αποδέκτες, απ΄αυτό που ενδεχομένως επιδιώκουν οι θιασώτες της : το να επιβάλλεις απαγορεύσεις στον δημιουργό αφήνοντάς τον παράλληλα να δημιουργήσει έτσι, κολοβά, έχει ως αποτέλεσμα οι θεατές να πάρουν το μέρος του δημιουργού και όχι του «Προκρούστη» που για τους δικούς του λόγους, του επιτρέπει να δημιουργήσει).
Μπορεί η ταινία της Panahandeh να φαίνεται πιό «ήπια» αναφορικά με την υστερία-συνέπεια της ασφυξίας (και ενδυματολογικώς) που βιώνουν οι γυναίκες ιδίως, συγκρινόμενη με τις ταινίες του Farahdi φερειπείν ή το έξοχο MELBOURNE , αλλά δεν πιστεύω πως υπολείπεται σε υπαινικτικότητα σ’ ό,τι αφορά την τραγελαφική καθημερινότητά τους και το ένα βήμα μπρος και ταυτόχρονα πέντε πίσω που κάνει η Ιρανική κοινωνία (ατάκα ανθολογίας είναι αυτή που λέει ο ληξίαρχος στον Μασούντ, όταν ο τελευταίος του ζητάει να συντάξει προσωρινό πιστοποιητικό γάμου [με προθεσμία δηλαδή]: «γυναίκα θέλεις να πάρεις ή συνδρομή;» ).
Το σκαμπίλι που «τρώει» η Ναχίντ απ΄τον «ντροπιασμένο» αδελφό της, λέει πολλά, όπως και η επιμονή του νέου συντρόφου της να ΜΗΝ συνεχίσει αυτή να εργάζεται μόλις παντρευτούν («να βρείς κι εσύ τέτοιο καλό άντρα» λέει ενθουσιασμένη η Ναχίντ στη φίλη και εργοδοτριά της). Εκεί βρίσκεται και το πολύ ενδιαφέρον σ’ αυτή την ταινία, ότι ανεπαισθήτως, απ ΄την ικανοποίηση που νιώθουμε βλέποντας την ωραία Ναχίντ να ‘χει χωρίσει τον ναρκομανή κι ανεπρόκοπο πρώην της, περνάμε στη δυσφορία συνειδητοποιώντας πως ο καινούργιος της έρωτας μοιάζει ν’ αναπαράγει την καταπίεση, απλώς πιο έμμεσα και «πολιτισμένα».
Το φινάλε της ταινίας βρίσκει, πάλι, το ζευγάρι των Ναχίντ-Μασούντ ν’ ατενίζουν τη θάλασσα, στεκόμενοι ο ένας δίπλα στον άλλο, χωρίς ν’ αγγίζονται καθόλου. Είναι άραγε πέρα ως πέρα αποδεκτό, το να επιλέγεις ο ίδιος τα δεσμά σου− παύουν τότε να είναι δεσμά;
