Ο νικητής του Χρυσού Φοίνικα, Ρούμπεν Έστλουντ, μιλά στους Cinepivates

Οξυδερκής, σκανταλιάρης, ενθουσιώδης. Αυτά είναι μερικά από τα επίθετα που θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν τον Σουηδό σκηνοθέτη Ρούμπεν Έστλουντ, ο οποίος κέρδισε Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες για την ταινία του «Το Τετράγωνο».

Οι Cinepivates τον συνάντησαν στη Θεσσαλονίκη, όπου το 58ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της πόλης διοργάνωνε ρετροσπεκτίβα στο έργο του και μίλησαν για κοινωνιολογία, την τέχνη του να κάνεις σινεμά, αλλά και το «Τρίγωνο της Θλίψης», επόμενη ταινία του σκηνοθέτη.

Το «Τετράγωνο» πρωτοεμφανίστηκε ως καλλιτεχνική εγκατάσταση στη Σουηδία. Έκανε, μάλιστα, και την εμφάνισή του στην πλατεία Αριστοτέλους λίγο πριν την πρεμιέρα της ταινίας. Τι ελπίζετε ότι θα επιτύχετε με ένα τέτοιο «Τετράγωνο»;

Στη Θεσσαλονίκη το τοποθέτησαν μόνο για μία ημέρα. Όταν μιλάω για το «Τετράγωνο» μιλάω για τους κανόνες του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Και σκέφτομαι μια διάβαση. Η διάβαση μου φαίνεται ως ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα: πρόκειται για μερικές γραμμές που βρίσκονται στον δρόμο που έχει καταφέρει να σχηματίσει μία συμφωνία με τον οδηγό ότι θα πρέπει να είναι προσεκτικός με τους πεζούς. Είναι φανταστικό ότι οι άνθρωποι οδηγούν από τη σωστή πλευρά του δρόμου. Είναι ένα καλό παράδειγμα πολιτισμού και σωστής συμπεριφοράς, ένα παράδειγμα του πώς άλλαξε το κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα στους ανθρώπους. Και πιστεύω ότι αυτή είναι η ιδέα πίσω από το «Τετράγωνο»: ότι καταφέραμε να αλλάξουμε τους κανόνες του κοινωνικού συμβολαίου, ότι μας υπενθυμίζει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά.

Διάβαζα τη συνέντευξή σας στο περιοδικό του Φεστιβάλ, όπου αναφέρατε το παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, «Τα καινούρια ρούχα του βασιλιά». Για μένα αυτό ακριβώς είναι το σινεμά σας. Αναρωτιέμαι πώς τα καταφέρνετε να διατηρείτε αυτή τη «σκανταλιά» ενός παιδιού…

 Πιστεύω πως όλα εξαρτώνται από το πώς βλέπουμε την ιεραρχία. Είναι δύσκολο φυσικά να προσπαθείς να αποκαλύψεις κάτι που σου κρατάει κρυφό κάποιος που είναι πιο ψηλά από σένα στην ιεραρχία. Aν δούμε για παράδειγμα το hashtag #metoo (με την αποκάλυψη των υποθέσεων σεξουαλικής παρενόχλησης στο Χόλιγουντ), πιστεύω ότι αυτό μπόρεσε να γίνει επειδή ζούμε σε μια οικονομική κατάσταση όπου οι άνθρωποι έχουν την «πολυτέλεια» να χάσουν τη δουλειά τους. Για να γίνεις το «βαθύ λαρύγγι» -αν αυτό υποθέσουμε ότι είναι το παιδί στο παραμύθι- πρέπει να έχεις μια οικονομική ασφάλεια. Αν δεν το έχεις αυτό, τότε δεν πιστεύω ότι μπορείς να προχωρήσεις σε αποκαλύψεις.

Στην ταινία υπάρχει μια σκηνή όπου ο Κρίστιαν ξεναγεί τις κόρες του στην έκθεση του μουσείου. Υπάρχει μια επιγραφή που καλεί το κοινό να πάει δεξιά ή αριστερά ανάλογα με το εάν εμπιστεύεται τους ανθρώπους. Εσείς που θα πηγαίνατε και πού;

Σε μία έκθεση μουσείου σίγουρα θα επέλεγα το «Εμπιστεύομαι τους ανθρώπους». Και αυτό γιατί σε ένα μουσείο, το κοινό είναι πλούσιο και δεν χρειάζονται να κλέψουν. Θεωρώ δηλαδή ότι το εάν εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλο ή όχι εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την κοινωνία στην οποία βρισκόμαστε. Αν βάλεις πολύ φτωχούς ανθρώπους δίπλα σε πολύ πλούσιους ανθρώπους, οι πλούσιοι θα θεωρήσουν ότι οι φτωχοί μπορεί να θελήσουν να τους πάρουν κάτι. Για να δείξεις εμπιστοσύνη, πρέπει να εξετάσεις το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεσαι. Ωστόσο, θεωρώ ότι είμαστε παρανοϊκοί. Βλέπουμε απειλές εκεί που δεν υπάρχουν. Μετά πρέπει να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας ότι μπορούμε να εμπιστευτούμε ο ένας τον άλλο. Είμαστε άνθρωποι και συνεχώς επανεξετάζουμε την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε, συνεχώς αναρωτιόμαστε εάν θα πρέπει να εμπιστευτούμε τις καταστάσεις ή να φοβηθούμε. Και γινόμαστε εύκολα πολύ ευαίσθητοι.

Στο masterclass που δώσατε στη Θεσσαλονίκη μάς δείξατε κάποια βιντεάκια στο Youtube. Και είπατε ότι προτιμάτε να μιλάτε για «κινούμενες εικόνες», παρά για ταινίες. Είστε ο τύπος του ανθρώπου που ψάχνει πολλά βίντεο στο Internet, που ζητά από τους φίλους του να τους στείλουν βίντεο;

Ανταλλάσσουμε πολλά βίντεο μεταξύ μας αν βρούμε κάτι που αξίζει να μας τραβήξει το ενδιαφέρον. Σίγουρα σε αυτή την περίπτωση θέλουμε να το μοιραστούμε με κάποιον.

Έχετε πει ότι βάζετε αρκετές ιστορίες που έχουν συμβεί σε εσάς ή φίλους σας στις ταινίες σας. Τις κάνετε υπερβολικές ή τις βάζετε όπως είναι, έχοντας εμπιστοσύνη στην αξία τους;

Όλοι μας έχουν κάποιον που είναι πολύ καλός στο να αφηγείται ιστορίες. Αυτός ο φίλος έχει γίνει τόσο καλός σε αυτό επειδή αφηγείται την ίδια ιστορία ξανά και ξανά. Νομίζω ότι είναι το ίδιο με τις ανεκδοτολογικές ιστορίες. Όταν τη λες, συνειδητοποιείς και τον τρόπο που πρέπει να κινηματογραφηθεί ή να μπει στο σενάριο. Εγώ προσπαθώ να το επικοινωνήσω αυτό, το πώς μπορούμε να αφηγηθούμε αυτή την ιστορία. Το γύρισμα είναι πολύ δύσκολο, το να οπτικοποιήσεις μια ιδέα που έχει γραφτεί στο χαρτί.

 Τι μπορείτε να μας πείτε για την επόμενη ταινία σας το «Τρίγωνο της Θλίψης»; Αστειευτήκατε ότι θα μπορούσατε να κάνετε μια τριλογία σχημάτων κλείνοντας με το «Οκτάγωνο της Σύγχυσης» (γέλια).

Το «Οκτάγωνο της Σύγχυσης» είναι μια φρικτή ιδέα και δεν πρέπει ποτέ να γίνει πραγματικότητα (γέλια). Είναι φρικτή η σκέψη του να κάνω μια γεωμετρική τριλογία. Είναι σύμπτωση που η ταινία που ετοιμάζω τώρα ονομάζεται «Το Τρίγωνο της Θλίψης». «Το Τετράγωνο», «Το Τρίγωνο της Θλίψης» και το «Οκτάγωνο της Σύγχυσης» είναι σίγουρα η τριλογία που δεν θέλω να κάνω (γέλια). Η σύζυγός μου είναι φωτογράφος μόδας και μου αφηγείται πολλές ιστορίες από τον κόσμο της μόδας και της ομορφιάς. «Το Τρίγωνο της Θλίψης» είναι αυτή η μικρή ρυτίδα που σχηματίζεται ανάμεσα στα φρύδια σου. Οι φήμες είναι ότι δημιουργείται επειδή κάποιος έχει πολλές ανησυχίες στη ζωή του. Αλλά μην ανησυχείτε! Μπορείτε να την φτιάξετε μέσα σε 15 λεπτά με ένα Botox. (γέλια) Θεωρώ ότι αποτελεί αστεία σύγκρουση η σκέψη ότι η εξωτερική εμφάνιση μπορεί να βελτιώσει και τη ζωή κάποιου. Ίσως κατά κάποιους τρόπους αυτό να είναι αλήθεια.

Ποια είναι η υπόθεση της ταινίας;

Κεντρικός χαρακτήρας είναι ένας άνδρας μοντέλο, πολύ επιτυχημένος, στην κορυφή της καριέρας του, γύρω στα 28 που είναι το πρόσωπο μιας μεγάλης εταιρείας. Το πρόβλημα που έχει είναι ότι αρχίζει να χάνει τα μαλλιά του. Φυσικά είναι δύσκολο για όλους, αλλά κυρίως για όσους έχουν βασίσει την οικονομική τους ασφάλεια στην εξωτερική τους εμφάνιση. Αυτά τα μοντέλα έχουν σύντομη καριέρα και πρέπει να βρουν μια διέξοδο, έναν τρόπο να επιβιώσουν. Οπότε θα εξετάσω την ομορφιά ως οικονομική αξία.

Σε αυτή την ταινία χρησιμοποιήσατε ένα διεθνές καστ. Πιστεύετε ότι θα μπορούσε η επόμενη ταινία να είναι αγγλόφωνη ή θα χρησιμοποιούσατε τη φόρμουλα που χρησιμοποιήσατε και στο «Τετράγωνο»; 

Νομίζω ότι θα είναι περισσότερο αγγλική, ίσως και αποκλειστικά στα αγγλικά, καθώς λαμβάνει χώρα στον κόσμο της βιομηχανίας της μόδας. Ακόμα και αν ο βασικός ηθοποιός ήταν Έλληνας, θα έπρεπε να μιλά αγγλικά για την ταινία.

Ποιο είναι για εσάς το πιο δύσκολο κομμάτι της διαδικασίας κινηματογράφησης;

Πιστεύω ότι το πιο δύσκολο κομμάτι είναι και αυτό που απολαμβάνεις περισσότερο. Το ότι είναι δύσκολο να γυρίσεις μια ταινία είναι στην πραγματικότητα και αυτό που το κάνει διασκεδαστικό. Εάν δεν ήταν δύσκολο, δεν θα ήταν διασκεδαστικό. Κάθε ταινία είναι το ίδιο δύσκολο να γυριστεί. Η εμπειρία μου δεν νομίζω ότι το κάνει πιο εύκολο για μένα να γυρίσω μια ταινία, αντιθέτως νομίζω ότι γίνεται πιο δύσκολο.

Έχετε επίσης πει ότι θέλετε να βάζετε τον εαυτό σας σε δύσκολη θέση και να προσπαθείτε να διαπιστώσετε εάν θα «προδίδατε» τις αρχές σας. Πώς το κάνετε αυτό;

Είναι θέμα κατάστασης και πάλι. Για παράδειγμα η σκηνή με τη ζητιάνα στην ταινία είναι κάτι που συνέβη στην πρώην σύζυγό μου. Έδινε κάποια χρήματα σε έναν ζητιάνο κάτω από το σπίτι της. Μια μέρα που δεν είχε κέρματα τού πρότεινε να του αγοράσει κάτι να φάει από την καφετέρια απέναντι. Και αυτός της λέει: «Ναι μια τσιαμπάτα κοτόπουλο παρακαλώ». Η σύγκρουση εδώ είναι τρομερά ενδιαφέρουσα γιατί πολλοί πιστεύουν ότι δεν πρέπει αυτός ο άνθρωπος να έχει απαιτήσεις. Όταν μου είπε την ιστορία, συνειδητοποίησα ότι αυτή δεν είναι μια εύκολη κατάσταση. Και τότε μού φάνηκε εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.

Και φυσικά προσθέσατε και την ατάκα με τα κρεμμύδια…

Ακριβώς. Το πήγα λίγο παραπέρα… (γέλια) Η κοινωνιολογία ξέρετε με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Προσπαθεί να δημιουργήσει παγίδες. Η κοινωνιολογία έρχεται να πει ότι σε αυτό το σκηνικό είναι εύκολο να προδώσουμε τις αξίες μας. Οπότε νομίζω ότι τα θέματα που αναζητώ είναι κατά κάποιο τρόπο συγγενή με τα θέματα που μελετά η κοινωνιολογία.

* Η ταινία «Το Τετράγωνο» θα προβάλλεται στις αίθουσες από τις 7 Δεκεμβρίου, σε διανομή Feelgood.