Δεν έχω εγώ ευτυχία, δε θα έχεις ούτ’ εσύ

Στις 22 Σεπτεμβρίου του 1995 έκανε πρεμιέρα στην Αμερική…
Σήμερα το SEVEN γίνεται 21 ετών κι εμείς το θυμόμαστε:

«Μια λιμασμένη Παρασκευή που έβρεχε από το πρωί

ένα νερό σαν σάλιο γδαρμένων σκύλων κρεμασμένων στα σφαγεία του ουρανού […]».

Π.ΣΤΑΘΟΓΙΑΝΝΗΣ- Η Κιβωτός Με Τις Πρόθυμες Γυναίκες

            

Αν για να κατανοήσουμε μία πορεία προς ένα σημείο Χ, πρέπει να τη μελετήσουμε ανάποδα, απ΄το τέλος προς την αρχή, και βάσει αυτής της ανάστροφης παρατήρησης να την επανερμηνεύσουμε, τότε η καταληκτική, κορυφαία, αριστουργηματική σεκάνς της cult-ταινίας των ‘90s σκηνοθεσίας David Fincher, με τίτλο SE7EN/SEVEN (1995), είναι πιστεύω το ερμηνευτικό κλειδί της, ή τουλάχιστον ένα εξ αυτών για την κατανόηση αυτού του κορυφαίου αστυνομικού θρίλερ που στις 22/9/2016 συμπληρώνει 21 χρόνια σινε-ζωής.

“I wish I could have lived like you” λέει ο αηδιαστικά ήρεμος Τζόναθαν Ντο ( έξοχος Kevin Spacey) στον ντετέκτιβ Μιλς (ο υπέροχος Brad Pitt 32 ετών τότε, στην, πιστεύω, καλύτερη ερμηνεία του μέχρι τώρα^. περιέργως οι 25 βραβεύσεις της ταινίας, και οι 35 υποψηφιότητες για βράβευση, δεν περιλαμβάνουν υποψηφιότητα του Pitt ατομικά για βραβείο καλύτερης ερμηνείας , κάτι το οποίο παρατηρείται επανειλημμένως για τα υπόλοιπα μέλη της πρωταγωνιστικής τετράδας), ο οποίος Μιλς, όπως όλοι οι (αντι) ήρωες που προχωράνε κατά πάνω στην τραγική μοίρα τους, δεν έχει την πνευματική διαύγεια/ψυχραιμία/υπομονή εκείνη τη στιγμή να σκεφτεί και να προσέξει τι του λέει ο «θεόμουρλος» Ντο, με τις ψευδαισθήσεις μεγαλείου, την πεποίθηση ότι επιτελούσε θεάρεστο έργο για το οποίο η ανθρωπότητα (όση θα γλίτωνε απ΄το λεπίδι του προφανώς) θα τον μνημόνευε κι ευχαριστούσε.

Αυτό που κάνει αξέχαστη την τελευταία σεκάνς (αλλά εδώ που τα λέμε, και ολόκληρη την ταινία) είναι η απίστευτη ειρωνεία που την διαποτίζει− ο διάλογος ανάμεσα στην τριάδα Μιλς-Ντο-Σόμερσετ είναι γεμάτος αμφισημία− καθώς και ο ζόφος ενός ανελέητου ντετερμινισμού: ο Τζον Ντο μειδιά, ούτε ξεκαρδίζεται ούτε πανηγυρίζει κραυγαλέα, μειδιά και σαρκάζει τον ανυποψίαστο νεαρό κι ευέξαπτο ντετέκτιβ Μιλς, τον ακόμα αισιόδοξο για το λειτούργημά του, ο οποίος δεν βλέπει ότι η Δυστυχία τον έχει βάλει στο μάτι. Η δυστυχία/μιζέρια της ύπαρξης/ η απόλυτη μοναξιά ενσαρκωμένες σ’ αυτό το παμπόνηρο δίποδο ονόματι Τζον Ντο, και δεν πρόκειται να τον αφήσει, παρά μόνο αφού τον κάνει δικό της.

             Στοχασμός πάνω στον σύγχρονο,εφιαλτικό βίο στις τσιμεντένιες μεγαλουπόλεις/ ζείν παρατηρώντας απ΄τη μια, ανέμελη/αυθόρμητη ζωή χωρίς πολύ «ψείρισμα»/ καταβύθιση σε μία σωτήρια ( ; ) ρουτίνα που ορίζεται απ΄την επιβίωση και την διαχείριση της άσχημης καθημερινότητας απ΄την άλλη, είναι νομίζω , ένα απ΄τα δίπολα που κρύβονται σ’ αυτή την ταινιάρα η οποία χαρακτηρίστηκε απ΄το Entertainment Weekly ως η 8^η τρομακτικότερη όλων των εποχών. Ένα δίπολο που αναπτύσσεται σε κάθε υποφωτισμένο, βρώμικο και φρικτό πλάνο της (το σκοτεινό ύφος της ταινίας επιτεύχθηκε με ειδική χημική επεξεργασία που ονομάζεται bleach bypass), εντείνοντας το αίσθημα βαθιάς απόγνωσης και ασφυξίας, σαν αυτό που νιώθει η πανέμορφη Τρέησι ζώντας στην αφιλόξενη τούτη μεγαλούπολη. Όλα αυτά, με φόντο μία εκνευριστική, συνεχή βροχή που μουλιάζει τα πάντα επί 7 ημέρες (ο αριθμός-τίτλος της ταινίας έχει σημαντική παρουσία εδώ: 7 τα εγκλήματα- απάντηση στα 7 Θανάσιμα Αμαρτήματα. 7 φορές, έχει γραφτεί πως πυροβολεί ο Μιλς τον Τζον Ντο— εγώ μέτρησα έξι πάντως κι έχω δει πάνω από τρεις φορές τη συγκεκριμένη σκηνή— 7 το απόγευμα έπρεπε να παραδοθεί το φρικτό πακέτο στον Μιλς. 7 είναι το πρώτο ψηφίο στην πόρτα του γραφείου των δύο ντετέκτιβ. 7 ημέρες διαρκεί η ιστορία. Απ΄το νούμερο 7 ξεκινάει η αρίθμηση των κτιρίων στην αρχική σκηνή).

Αν υπάρχει ένας πλάγιος τρόπος να μιλήσει κανείς για την τύχη κάποιων ανθρώπων να έχουν στη ζωή τους Αγάπη/έναν άνθρωπο δικό τους κ.λ.π., και την τραγική ατυχία άλλων να μην αξιώνονται ποτέ κάτι τέτοιο, αυτή η ταινία μέσω της τριάδας των Μιλς- Σόμερσετ- Ντο, το αφηγείται/παρουσιάζει με αλησμόνητο τρόπο.

Φανταστείτε έναν άνθρωπο πάμπλουτο, που ανατράφηκε από βαθιά θρησκευόμενους γονείς, ή εν πάσει περιπτώσει έχει αναπτύξει τέτοια νοοτροπία, εξαιρετικά μορφωμένο (όπως ήταν ο Ντο), ο οποίος ποτέ δεν βίωσε όλ’ αυτά που για τους υπόλοιπους ανθρώπους είναι λίγο ως πολύ αυτονόητα και δεδομένα. “ I tried to play husband, to taste the life of a simple man, but it didn’t work out” λέει ο, στα γόνατα, Τζον Ντο στον Μιλς που τον σημαδεύει με όπλο, αγνοώντας τη φρίκη που έρχεται να τον συναντήσει. Φανταστείτε έναν σκεπτόμενο, παρατηρητικό άνθρωπο, ο οποίος ενοχλείται βαθιά απ΄αυτή την τσιμεντένια κόλαση, τον συνωστισμό των ανθρώπων, τον ωχαδερφισμό-σταρχιδισμό τους, που καταγράφει μεθοδικά τη σκέψη του σε 2.000 τετράδια/250 σελίδες έκαστο (τόσα μέτρησε ο Σόμερσετ στο διαμέρισμα-τρώγλη του Ντο), που μπορεί να την έχει δει δημοδιδάσκαλος, ρήτορας της Αποκάλυψης κι εξολοθρευτής άγγελος, και αποφασίζει να εξαγνίσει/καθαρίσει την ανθρωπότητα από κάθε ασχήμια/αμάρτημα και γενικά ελαττωματική συμπεριφορά. Επαναλαμβάνω, είναι εύπορος κι ενώ θα μπορούσε άνετα να ζει σ’ ένα αξιοπρεπέστατο, ευήλιο και μεγάλο σπίτι, ζει και γράφει σ’ ένα τρισάθλιο διαμερισματάκι, προφανώς επειδή η θρησκευτική του κοσμοθεωρία λογοκρίνει οποιαδήποτε ενέργεια «τρυφηλότητας». Θα μπορούσε ο Μιλς ή ο Σόμερσετ (που εξίσου αγανακτούν, οργίζονται και δεν ανέχονται το πώς έχει καταντήσει ο σύγχρονος βίος) να είναι Τζον Ντο;

Ο Μιλς είναι, όπως βλέπουμε στην ταινία, ευέξαπτος, ανυπόμονος και χωρίς μεγάλη διάθεση να συζητήσει με τον εγκληματία^. αν δεν υπήρχαν συνέπειες, ίσως και να σάπιζε στο ξύλο, αυτός ένα όργανο του Νόμου, τον Ντο. Ο Σόμερσετ απ΄την άλλη, ευγενικός, ήρεμος, μεθοδικός ντετέκτιβ, φλερτάρει κι αυτός με τα όρια της νομιμότητας αλλά κρατάει χαμηλό προφίλ. Αμφότεροι, δεν έχουν τη μόρφωση του Ντο, και κυρίως δεν έχουν το γερό πορτοφόλι του^. αμφότεροι επίσης, επιμένουν να ελπίζουν πως κάνουν λειτούργημα, και προσπαθούν ευσυνείδητα να συνδράμουν τη Δικαιοσύνη. Αυτοί όμως ΔΕΝ διέπραξαν τα ειδεχθή εγκλήματα, ο Ντο τα διέπραξε.

To SEVEN θα μπορούσε να είναι άλλη μία ταινιάρα για την μετάλλαξη ενός ευσυνείδητου αστυνομικού, σε κυνικό, απαθή και πεσιμιστή γραφειοκράτη που όταν καλείται να εξιχνιάσει ένα έγκλημα σκέφτεται: «Ωραία, έγκλημα πάθους. Τελειωμένη δουλειά. Χαρτούρα και ξεμπερδέψαμε»… Το SEVEN όμως δεν είναι μόνο αυτό^. η φράση του Τζον Ντο προς τον Μιλς “ I admire you detective”, συνοψίζει το τι μπορεί να πράξει ένας οργισμένος άνθρωπος που τον φτύνει η ευτυχία, εναντίον κάποιου άλλου που βλέπει να του χαμογελάει. Η μόνη ομορφιά σ’ αυτή την κατάμαυρη ταινία, είναι το αναγεννησιακής λάμψης προσωπάκι της Τρέησι (η κουκλίτσα Gwyneth Paltrow), η οποία περιβάλλει με αγάπη τον Μιλς, γοητεύει τον μοναχικό Σόμερσετ (ο έξοχος Morgan Freeman) και θυμίζει σε αμφότερους τη φράση του Χέμινγουεϊ με την οποία κλείνει και η ταινία: «Ο κόσμος είναι ωραίο μέρος». Τι χωρίζει το όμορφο, νεαρό ζευγάρι των Ντέηβιντ-Τρέησι απ΄τον ανίκανο να ζήσει Τζον Ντο; Μα αυτή ακριβώς η ευτυχία που οι μεν φαίνεται να έχουν και να γεύονται μέσα στην ταπεινή ζωούλα τους και που ο μέγας κριτής της ανθρωπότητας Τζον Ντο δε θα γευτεί ποτέ, κι αυτή είναι η δική του ισόβια Κόλαση. Η μέγιστη ειρωνεία βεβαίως με την περίπτωση του Ντο, είναι πως προσπαθώντας να καθάρει την κοινωνία απ΄τα αμαρτήματά της, διαπράττει και ο ίδιος αμάρτημα. Φθονεί την ευτυχία του ντετέκτιβ Μιλς, φθονεί την όμορφη σύζυγό του, φθονεί τη ζωή του. Ο Τζον Ντο είναι δυνητικά το παιδί που πρωτεύει σε όλα, με μία ψυχαναγκαστική εμμονή υπεροχής, αλλά που δεν έχει ούτε έναν κολλητό φίλο. Που δεν ξέρει τι σημαίνει πάρτι, κραιπάλες, σεξ με τον άνθρωπο που λατρεύεις, να κοιμάσαι αγκαλιά με τον άνθρωπό σου, να τρως και να γελάς παρέα με φίλους.

Παρόλο που στην ταινία μαθαίνουμε ελάχιστα για το υπόβαθρο του Ντο, νομίζω πως κάθε θεατής που σκέφτεται και μετά το τέλος της ταινίας, θα κατέληγε σ’ αυτό το συμπέρασμα: κάθε μανία κάθαρσης/εξαγνισμού της ανθρωπότητας, κάθε λύσσα να παραδειγματίσει/διδάξει κάποιος τους άλλους, κρύβουν στο βάθος-βάθος έναν στερημένο συναισθηματικά άνθρωπο, που σαν τα παιδάκια που τους στερούν το παιχνίδι τους, αφηνιάζει και θέλει να καταστρέψει ό,τι ποθεί πιο πολύ^. επειδή το έχουν οι άλλοι κι όχι αυτός. Γιατί όχι αυτός, στο πηγάδι κατούρησε;

Η σχεδόν πατρική (κι ας είναι αρχικά ανταγωνιστική κι αμοιβαία καχύποπτη) σχέση ανάμεσα στους Σόμερσετ-Μιλς αποτελεί οπτική αντιπαραβολή της μονήρους, άρρωστης και αποκρουστικής φιγούρας του Τζον Ντο, ο οποίος τελικά ολοκληρώνει το «αριστούργημά» του βάζοντας και τον εαυτό του στον θανάσιμο κύκλο των 7 αμαρτημάτων.

Η ταινία του Fincher δεν είναι αισιόδοξη ούτε στο ελάχιστο. Εάν ο Ντο με τα ειδεχθέστατα εγκλήματά του προσπάθησε να το παίξει απεσταλμένος του Θεού, κατόρθωσε με την ύστατη πράξη του να πείσει τους δύο ντετέκτιβς και ιδιαίτερα τον Μιλς, πως ο Θεός δεν υπάρχει, μόνο το Κακό που σε πατάει με λύσσα σαν μυρμήγκι, το παράλογο, ακατανόητο Κακό. Ο Μιλς «καταδικάζεται» να ζήσει «το υπόλοιπο της ζωής που σου επέτρεψα» όπως του τονίζει ο Ντο, αδυνατώντας να συλλάβει την τραγωδία που τον χτύπησε, αλλά και ταυτόχρονα ανίκανος να την αρνηθεί− ακριβώς όπως τους έλεγε ο Ντο μέσα στο περιπολικό, άοπλος και ακίνδυνος, τάχα μου.

Θεός δεν υπάρχει^. μόνο όντα σημαδεμένα απ΄τη Νόηση και την Έλλειψη του άλλου, με όσα κωμικοτραγικά αυτό συνεπάγεται.

Fun trivia:

• Υπάρχουν δύο εναλλακτικά φινάλε. Στο ένα απ΄αυτά ο Ντο πυροβολεί θανάσιμα τον Μιλς, και ο Σόμερσετ για να εκδικηθεί τον θάνατο του συνεργάτη του, πυροβολεί τον Ντο στα χέρια και τα πόδια. Ενώ ο Ντο αργοπεθαίνει, ο Σόμερσετ του βάζει φωτιά και τον αφήνει να καεί ζωντανός…

• Ο Kevin Spacey δεν έδωσε καμία συνέντευξη για την ταινία, ούτε έλαβε μέρος στις εκδηλώσεις προώθησής της. Τ’ όνομά του δεν εμφανίζεται πουθενά στους τίτλους έναρξης, αλλά εμφανίζεται πρώτο στους τίτλους τέλους, επειδή έτσι θα επιτυγχάνετο κατά τον ηθοποιό, το πλήρες ξάφνιασμα των θεατών απ΄την αποκάλυψη της ταυτότητας του δράστη των εγκλημάτων.

• Ο σεναριογράφος της ταινίας Andrew Kevin Walker, εμφανίζεται στο ρόλο του θύματος του πρώτου εγκλήματος (ο νεκρός από πυροβόλο όπλο σύζυγος).

• Η ταινία γυρίστηκε στο Λος Άντζελες (δεν μαθαίνουμε ποτέ σε ποια πόλη εκτυλίσσεται η ιστορία), εκτός της τελευταίας σκηνής η οποία γυρίστηκε στο Λάνκαστερ κοντά στην Καλιφόρνια.