3D ναι αλλά οχι παντα ψηφιακό

Εχτές παρακολουθήσαμε την διάλεξη με τίτλο “3D αναλογικός και ψηφιακός κόσμος στον κινηματογράφο” που έγινε στο κτήριο της SAE Athens. Η αντίληψη που είχαμε για τα εφέ των ταινιών των τελευταίων χρόνων ήταν ότι όλα εκτός από μικρές εξαιρέσεις γίνονται πια ψηφιακά. Δεν θα μπορούσαμε όμως να είμαστε πιο λάθος.

Ο εισηγητής μας ο Δημήτρης Καλυβιώτης είχε εργαστεί για 16 χρόνια σε παραγωγές του Hollywood  (“The Fountain”, “300”,”A Night At The Museum”, “Taking Lives” και “Mummy III” κλπ) στο κομμάτι των χειροποίητων κατασκευών και σήμερα διδάσκει στην SAE στο 3D & Interactive Animation Diploma κύκλο σπουδών. Η διάλεξη παρουσίαζε τον τρόπο που χρησιμοποιούνται οι κατασκευές (μινιατούρες, props, μοντέλα σύλληψης κλπ) στο σινεμά, με συγκεκριμένα παραδείγματα από ταινίες στις οποίες είχε δουλέψει.

Κάτι που καταλάβαμε από την αρχή και το τόνισε ιδιαίτερα και ο κ. Καλυβιώτης είναι ότι οι κατασκευές στο σινεμά ποτέ δεν έλειψαν, απλά την τελευταία δεκαετία για λόγους διαφήμισης τα στούντιο τόνιζαν ότι όλα γίνονται πια ψηφιακά μην αναφέροντας/προβάλλοντας το αντίστοιχο χειροποίητο κομμάτι. Βέβαια τα τελευταία 2-3 χρόνια οι μόδα έχει αλλάξει και πια όταν γίνεται κάτι με κατασκευή στα εφέ τονίζεται ιδιαίτερα (πχ. στο  oblivion). Η αλήθεια είναι ότι τα ψηφιακά μέσα έχουν πάρει αρκετά μεγάλο κομμάτι της δουλειάς αλλά έχουν βοηθήσει και στην καλύτερη ενσωμάτωση  των κατασκευών στην ταινία.

Εύλογη όμως η ερώτηση “Γιατί πια δεν γίνονται όλα ψηφιακά;” που ακούστηκε εχτές κατα την διάρκεια της διάλεξης από το κοινό. Απαντώντας ο κ. Καλυβιώτης ανάφερε ότι τα μοντέλα/κατασκευές ήταν και είναι αναπόσπαστο κομμάτι μιας ταινίας για πολλούς λόγους:

• Στα κοντινά σκηνικά αλλά και στα πραγματικά αντικείμενα που χρησιμοποιούν οι πρωταγωνιστές (κούκλες, πιστόλια κλπ) η χρήση τους είναι πιο εύκολη, φυσική και αποδοτική.
• Πολλές φορές δεν υπάρχει σχέδιο και μια γρήγορη πρόχειρη κατασκευή ενός μοντέλου είναι ο πιο καλός τρόπος ώστε να αποφασιστεί τι θα γίνει και πως θα φτιαχτεί στο στούντιο. Μην ξεχνάμε ότι τις κατασκευές τις αναλαμβάνουν ικανότατοι καλλιτέχνες και δημιουργοί.
• Είναι πιο εύκολη η άμεση παρουσίαση και διάδραση (collaboration) ανάμεσα στους εμπλεκόμενους (παραγωγό, σκηνοθέτη, καλλιτεχνικό υπεύθυνο κλπ) για εξέταση μιας ιδέας και ενός σκηνικού. Την μινιατούρα ή μακέτα μπορείς να την ψηλαφίσεις, να την περιεργαστείς, μελετήσεις χωρίς ειδικό εξοπλισμό και γνώσεις προγράμματος υπολογιστή.
• Το αποτέλεσμα είναι πιο φυσικό, και τυχαίο αφού και χρησιμοποιούνται πάντα διάφορα υλικά όπως ξύλα, πλαστικά, χώματα, θάμνοι  (ότι μπορείς να φανταστείς δηλαδή) τα οποία μαζί με την καλλιτεχνική δημιουργία αποφέρουν ένα πολύ φυσικό, οργανικό αποτέλεσμα το οποίο θέλει πολύ κόπο ώστε να γίνει ψηφιακά.
• Ειδικά όταν παράγονται πολλά κομμάτια ποτέ ένα κομμάτι δεν μοιάζει με το επόμενο λόγο της χειρωνακτικής δημιουργίας. Ψηφιακά η αντιγραφή παράγει ένα πανομοιότυπο κομμάτι το οποίο μετά πρέπει να μετατραπεί.

Τα μοντέλα πρέπει να φτιάχνονται πάντα υπό κλίμακα και συνήθως η αλυσίδα εξέλιξης είναι το εξής:
->Αρχικό σχέδιο του σκηνοθέτη, καλλιτεχνικού υπεύθυνου σε χαρτί, χαρτοπετσέτα κλπ
—–> Δημιουργία μοντέλου σύλληψης (χειροποίητο)
———–> Δημιουργία γραμμικού σχεδίου
—————-> Μακέτα, Μινιατούρα
———————-> Κατασκευή πραγματικού σκηνικού στο στούντιο
———————-> Ψηφιακή σάρωση για δημιουργία εφέ

Δεν απαραίτητο όμως να ακολουθηθούν όλα τα βήματα, μπορείς για παράδειγμα εάν έχεις το γραμμικό σχέδιο να πας κατευθείαν στην μακέτα, ή να παραλείψεις την  μακέτα και να πας κατευθείαν στην κατασκευή. Γενικά τα μοντέλα μπορούν να χωριστούν χοντρικά σε τρεις κατηγορίες α) Σκηνικά αντικείμενα Props b) Μοντέλα σύλληψης (Concept Design) γ) Μινιατούρες εφέ.

Σκηνικά αντικείμενα, Probs

Είναι τα μικρά ή μεγάλα αντικείμενα τα οποία χειρίζονται οι ηθοποιοί ή απλά εμφανίζονται στην ταινία. Τα αντικείμενα αυτά έχουν συνήθως ιδιαίτερη βαρύτητα μιας και πολλές φορές αποτελούν μέρος της ιστορίας ή αποκαλύπτουν χωρίς πολλά λόγια κάτι για τους χαρακτήρες της ιστορίας. Πολλές φορές σκανάρονται  ή επεξεργάζονται ψηφιακά.

 

Εντύπωση έκανε η αναφορά πως δημιουργήθηκαν οι μικρές φιγούρες από άχυρο στο “Taking Lives”, και πως τελικά αυτό το μικρό αντικείμενο χρησιμοποιήθηκε τόσο για να προσδώσει βάθος στον κακό της ταινίας (που τα έφτιαχνε μικρός)  αλλά και στο όλο ύφος προώθησης της ταινίας σε αφίσες κλπ. Ειδικά για αυτές τις φιγούρες η κ. Jolie (ήταν η πρωταγωνίστρια) φώναξε τον Δημήτρη Καλυβιώτη μια ώρα πριν τα γυρίσματα και του “διέταξε” να αλλάξει κάπως το ύφος τον φιγούρων…  (ποιος είπε ότι είναι εύκολη δουλειά).

Επίσης μάθαμε και διάφορα fun facts όπως ότι τα βαθουλώματα από τις ασπίδες των Σπαρτιατών στους 300 έγιναν όλα από το … αντίχειρες του Δημήτρη και των  συνεργατών του. Αλλά και ότι τα νομίσματα  του Δαρείου έγιναν σε δύο εκδόσεις: μια μικρή για χρήση στους ηθοποιούς και μια μεγάλη για τα εφέ. Εννοείται ότι πολλά από αυτά τα αντικείμενα τα είχε φέρει μαζί του και τα μοίραζε ώστε να τα δούμε – ψηλαφίσουμε από κοντά. Πολύ εντυπωσιακά.

Παραδείγματα Probs απο την δουλειά του κ. Καλυβιώτη μπορείτε να  δείτε εδώ.

Μοντέλα σύλληψης, Concept design

Αυτά είναι το πρώτα μοντέλα που φτιάχνονται συνήθως για ένα σκηνικό. Οι εντολές που λαμβάνουν οι σχεδιαστές είναι προφορικές, σε χαρτί, χαρτοπετσέτες η και σε σχέδιο. Εννοείται ότι μας είχε φέρει και μερικά δείγματα αρχικών σχεδίων χαρτιών-χαρτοπετσετών απο ταινίες (Secret Window, Mummy III, TimeLine, The Fountain etc). Ο καλλιτέχνης λοιπόν έχει μεγάλη ελευθερία να δημιουργήσει και χρησιμοποιεί όποια υλικά (τα πάντα όμως) νομίζει καλύτερα. Το μοντέλο που παράγεται καθορίζει τόσο το πως θα φτιαχτεί το σκηνικό αλλά και το ύφος – πλοκή της σκηνής. Ενώ πολλά από αυτά τα μοντέλα χρησιμοποιούνται ατόφια για τα ειδικά εφέ ή και για διαφημιστικούς σκοπούς.  Στο τέλος μετατρέπονται σε σχέδια για να τα πάρουν οι κατασκευαστές της σκηνής ή απλά χρησιμοποιούνται για αναφορά. Μερικά από το στοιχεία της διάλεξης που έκαναν εντύπωση ήταν.

Στην ταινία Mummy III σε μια σκηνή (αυτή με το σινικό τείχος) είχαν τελειώσει τα λεφτά και για καλή τους τύχη ο Καλυβιώτης είχε κάνει τόσο καλή δουλειά με το μοντέλο, ώστε το χρησιμοποίησαν 100% για αναφορά και να χτίσουν την σκηνή.

Ενώ στη σκηνή του τεράστιου αγάλματος ναι μεν σκαναρανε το πρόσωπο του Jet Li σε εξωτερικό στούντιο αλλά το αποτέλεσμα ήταν τόσο άσχημο που δεν έμοιαζε καθόλου με τον ηθοποιό.

Πάλι ο Δημήτρης έσωσε την κατάσταση τροποποιώντας χειρωνακτικά το αρχικό μοντέλο.  Βέβαια στους παραγωγούς οι σκηνοθέτες έκαναν μόστρα ότι και καλά όλα έγιναν με σκανάρισμα….

Στην ταινία TimeLine τα μοντέλα ήταν τόσο καλά που αποφασίστηκε να τα συμπεριλάβουν στην ταινία και οι ηθοποιοί να τα χρησιμοποιούν πραγματικά. Πιο πολλά σχέδια Concept Design από ταινίες του ίδιου μπορείτε να βρείτε εδώ.

Μινιατούρες εφέ, SFX Miniatoures

Αυτά είναι τα υπέρτατα μοντέλα μιας και είναι συνήθως μεγάλες κατασκευές, πολύ λεπτομερείς τις οποίες χρησιμοποιούν, ως έχει, για λήψη της σκηνής. Οι κατασκευές πολλές φορές είναι τόσο μεγάλες ώστε να χωράνε και τους πραγματικούς ηθοποιούς. Όσο πιο μεγάλη είναι μια κατασκευή τόσο πιο λεπτομερής είναι.  Ουσιαστικά πρόκειται για σκηνικά σε μικρή κλίμακα τα οποία προδιαγράφουν το περιβάλλον της ταινίας.

Εντυπωσιακές ήταν η φωτογραφίες από τα αντίστοιχα σκηνικά της ταινίας (Battlefield Earth). Όλες οι εξωτερικές σκηνές της ταινίας γυριστήκαν μέσα σε αυτά το μοντέλα.

Ενώ για το ντοκιμαντέρ 10.5 Apocalypse χρειάστηκε να κατασκευαστεί σε μικρή κλίμακα το Hoover Dam μόνο και μόνο για να το ανατινάξουν. Το ξέρατε ότι σε τέτοια μοντέλα όπου υπάρχουν καταρράκτες (νερό) χρησιμοποιούν στην πραγματικότητα λευκό αλάτι (δείχνει σαν να είναι νερό που αφρίζει) και το τραβάνε με πιο πολλά καρέ.  Δηλαδή όλες οι σκηνές του Indiana Jones με καταρράκτες κλπ ήταν με απλό αλατάκι του θεού…

Για πιο πολλές μινιατούρες και φωτογραφίες δείτε εδώ.

Στο τέλος της διάλεξης ήμουν πεπεισμένος ότι είχα βιαστεί (όπως ίσως και πολλοί από τους αναγνώστες μας) να ξεγράψω το παραδοσιακό τρόπο δημιουργίας εφέ/σκηνικών που δίδαξε ο μεγάλος Harryhausen (δείτε σχετικό άρθρο).

Όσο και να προχωρήσει η τεχνολογία, η ανθρώπινη έμπνευση και χειροποίητη δημιουργία είναι μοναδική και προσδίδει το κάτι παραπάνω στις κινηματογραφικές παραγωγές.

Ευχαριστούμε τον Δημήτρη Καλυβιώτη για αυτή την έξοχη παρουσίαση που μας έκανε, για όποιον ενδιαφέρεται εδώ είναι η προσωπική του σελίδα με δείγματα της δουλειάς του, όπως επίσης ευχαριστούμε την SAE Athens και το 3D & Interactive Animation Diploma για την φιλοξενία.