Ένα κρινάκι στην έρημο
O πιo πειστικός κι επιδραστικός τρόπος να μιλήσεις για ένα ζήτημα , αν δεν επιθυμείς /μπορείς να το θεωρητικοποιήσεις, είναι να το αφηγηθείς. Και η ταινία του Tommy Lee Jones THE HOMESMAN (βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Glendon Swarthout) κάνει αυτό ακριβώς με έξοχο τρόπο: μιλάει με τα πλάνα της για το status των γυναικών στην Αμερική του 19ου αιώνα, και συγκεκριμένα στην μεσοδυτική Πολιτεία της Νεμπράσκα.
Αγροτιά, ξεραΐλα φτώχεια και κατανομή των εργασιών κατά φύλο: οι άντρες είναι οι κουβαλητές, οι καταπατητές γης ενίοτε, οι κλέφτες, αυτοί που οπλοφορούν και ιππεύουν. Οι γυναίκες είναι ταγμένες στον γάμο και την αναπαραγωγή, κανονικές παιδομηχανές που αντιμετωπίζονται απ΄τους αγροίκους συζύγους τους ως φοράδες στην καλύτερη περίπτωση. Σίγουρα πάντως θεωρούνται αναξιόπιστα όντα, αντικείμενα Δικαίου.
Μια νεαρή γυναίκα όμως, φαίνεται πως διαφέρει. Η 31 ετών, ικανότατη με γνώσεις μουσικής, ιππασίας και χειρισμού της καραμπίνας Μαίρη Μπι Κάντι (πειστικότατη και πλήρως ενσωματωμένη στο κλίμα της ταινίας η Hilary Swank), ανύπαντρη ακόμη (άρα και απόβλητη, για τα κριτήρια των συντοπιτών της), η οποία αναλαμβάνει να μεταφέρει με άμαξα στην Αϊόβα, σε μία εκκλησία Μεθοδιστών, 3 δύστυχες νεότατες γυναίκες, οι οποίες “σαλτάρησαν”, πήδηξαν το φράχτη της Λογικής, κι άντε να τις μαζέψεις τώρα (ή τουλάχιστον, έτσι τις κρίνουν οι φοβισμένοι περίοικοι). Οι έξοχες μέσα στην σχεδόν απόλυτη σιωπή τους, Grace Gummer (η κόρη της Meryl Streep παρακαλώ), Miranda Otto και Sonja Richter υποδυόμενες τις τρεις σαλεμένες , αποτελούν μαζί με την Μαίρη, τα δύο “άκρα” της γυναικείας κατάστασης: απ΄τη μία η “σαν άντρας ικανή” ανύπαντρη γυναίκα με το δικό της εισόδημα, η οποία αποδεικνύει καθημερινά ότι μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνη της, απ’ την άλλη οι τρεις παγιδευμένες στον θεσμό του γάμου κοπέλες, που μόνο ευτυχία δεν τους έφερε -πόσο πιο ειρωνικό να γίνει το επιχείρημα;- Στη μέση αυτής της ιδιότυπης τραμπάλας, βρίσκεται μια πολύ αστεία, και στερεότυπα αρσενική φιγούρα: ο Τζωρτζ Μπριγκς (καταπατητής ακινήτου, ο οποίος χρωστάει τη ζωή του στην Κάντι και σ’ αντάλλαγμα τη συνοδεύει στο επικίνδυνο εγχείρημα).
Αν αξίζει για κάτι αυτή η ταινία και την κάνει ωραιότατο παράδειγμα για διδασκαλία περί του φύλου, είναι αφενός η παρουσίαση της θέσης των γυναικών, μέσω της σύγκρισης αυτών των γυναικών, των θαμμένων -κατ’ ουσίαν, απονεκρωμένων- πλασμάτων, με την μόνη μεν (και βαθιά απελπισμένη) ικανότατη δε Μαίρη Μπι, αφετέρου η παράθεση του ενδεδειγμένου τρόπου -μέσω ακριβώς της συμπεριφοράς της Μαίρης- μεταχείρισης των ψυχικά διαταραγμένων ανθρώπων. Χωράει βέβαια πολλή συζήτηση αν οι τρεις αυτές καταταλαιπωρημένες γυναίκες πρέπει να θεωρηθούν τρελές ή όχι. Τρία πλάσματα, τα οποία υπό άλλες συνθήκες, σε μια άλλη ζωή, θα ήταν τρεις καλλονές .
Ο μίζερος, ασφυκτικός, απαίσιος βίος του θηλυκού, ο οποίος οριοθετείται απ΄την αναπαραγωγική ικανότητα (“θα μου κάνεις γιο, γυναίκα”) και την εξυπηρέτηση του αρσενικού, βίο που η Μαίρη Μπι φαίνεται πως έχει γλυτώσει, και λέω φαίνεται, γιατί στην ουσία ταΐζει και κοιμίζει τ’ αρσενικά της περιοχής, προσδοκώντας κατά βάθος τον γαμπρό. Η παγίδευση γυναικών και ανδρών στο φύλο τους, με συνέπεια την αδυναμία ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ τους (βλ. και τις πιο σύγχρονες αηδίες τύπου “Άνδρες απ’ τον Άρη, γυναίκες απ΄την Αφροδίτη”), η συνεχής μνησικακία και περιφρόνηση όταν αμφότεροι αδυνατούν ν’ αρθούν στο ύψος των φυλετικών προτύπων, δημιουργούν μια τραγελαφική κατάσταση, η οποία απεικονίζεται με πειστικότατο τρόπο σ’ αυτή την ταινία.
Οι άνθρωποι ανθίζουν και προοδεύουν με αγάπη, τρυφερότητα και σεβασμό της προσωπικότητάς τους. Η αμφίθυμη φιγούρα της ευγενικής ψυχής που είναι η Μαίρη Μπι (αμφίθυμη επειδή υπερηφανεύεται για τις ικανότητες και την αυτάρκειά της, αλλά διψάει για την αποδοχή της απ΄τον Μπριγκς), έχει μακροπρόθεσμη επίδραση στον ψυχισμό του μάλλον αδιάφορου Μπριγκς, ο οποίος συνειδητοποιεί εκ των υστέρων πως η αγάπη του πλησίον, είναι το ισχυρότερο εφόδιό μας. Ο απελπισμένος ( ; ) τόνος του όταν κάνει πρόταση γάμου σε μία χαριτωμένη 16χρονη (!) σερβιτόρα, αυτό μου έδειξε. Ο αστειότατος ρόλος του απολαυστικού Jones είναι υποβοηθητικός (κυριολεκτικά και μεταφορικά) του δυναμικότερου γυναικείου ρόλου της Swank. Πολύ καλοί επίσης σε χαρακτηριστικούς τύπους ανθρώπων της εποχής, οι James Spader, Meryl Streep, David Dencik και William Fichtner. Πολύ έξυπνα ο τίτλος της ταινίας παραπέμπει στον ρόλο του Jones, αλλά στην ουσία η ταινία αφορά το “άλλο μισό του ουρανού”, την ευγενική (και θρησκευόμενη) Μαίρη Μπι και τα τρία τσακισμένα πλάσματα που μεταφέρει. Η ανατροφή των ανθρώπων με βάση αυτό που έχουν ανάμεσα στα σκέλια τους , δημιουργεί μία γιγαντιαία φυλακή όπου οι έγκλειστοι παίζουν το ρόλο θύτη ή θύματος εναλλάξ και αδιαλείπτως. Η πανηλίθια ανατροφή του άντρα ως του “ισχυρού φύλου” το μόνο που πετυχαίνει είναι διαρκώς τσιτωμένα αρσενικά, καταδικασμένα διά βίου ν’ αποδεικνύουν πόσο άντρες είναι, και περιφρονημένα θηλυκά, ανθρώπους β’ κατηγορίας, που πεινάνε για αποδοχή και σπαράζονται απ΄την εκδικητικότητα του υπόδουλου.
Λίγο ξεκάρφωτο μου φάνηκε το φινάλε αλλά οι τρεις γυναίκες και η “θεραπαινίδα” τους Μαίρη Μπι, έχουν ήδη βρεί τη θέση τους στην κινηματογραφική πινακοθήκη.
