The Other Side of the Wind: Το επικό ανολοκλήρωτο φιλμ του Όρσον Γουέλς
Η πολύπαθη πορεία της τελευταίας ανολοκλήρωτης ταινίας του Όρσον Γουέλς φαίνεται πως φτάνει στο τέλος της. Με τη συνδρομή του Netflix, το οποίο στήριξε οικονομικά τις προσπάθειες ολοκλήρωσης του «The Other Side of the Wind», η ταινία φαίνεται ότι θα φτάσει σύντομα στις οθόνες μας -έστω στις μικρές.
Διαβάστε επίσης: Τα ανολοκλήρωτα πρότζεκτ του Όρσον Γουέλς
Ο Φρανκ Μάρσαλ, ο οποίος είχε εργαστεί στο πρότζεκτ από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 ανέλαβε την αποκατάσταση της ταινίας, η οποία παρέμεινε ημιτελής. Μία «επική ιστορία» -όπως την χαρακτήριζε το Vanity Fair πριν από κάποια χρόνια- κρύβεται πίσω από τα γυρίσματα της ταινίας.
Ο Τζος Καρπ σε κείμενό του στο Vanity Fair τον Απρίλιο του 2015 -με αφορμή την κυκλοφορία βιβλίου για την πολυετή προσπάθεια ολοκλήρωσης του φιλμ- αποκάλυπτε τι ήταν αυτό που έκανε την ταινία του Γουελς θρυλική.
Η ταινία αφηγείτο την ιστορία ενός θρυλικού σκηνοθέτη, του Τζέικ Χάναφορντ, ο οποίος επιστρέφει στο Χόλιγουντ μετά από χρόνια ημί-εξορίας στην Ευρώπη με στόχο να ολοκληρώσει την ταινία με τίτλο «The Other Side of the Wind», μια πρωτοποριακή δημιουργία που θα σηματοδοτήσει την επιστροφή του στα κινηματογραφικά δρώμενα. Ο ίδιος ο Γουέλς- ο οποίος επέστρεψε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 στο Χόλιγουντ έπειτα από μία δεκαετία σχεδόν στην Ευρώπη- επέμενε ότι η ταινία δεν είναι αυτοβιογραφική.
Σε όσους τον ρωτούσαν τι ακριβώς είναι το «The Other Side of the Wind» έδινε διαφορετικές απαντήσεις. Στον πρωταγωνιστή της ταινίας Τζον Χιούστον είπε κάποτε: «Είναι μια ταινία για έναν μπάσταρδο σκηνοθέτη. Είναι για εμάς Τζον. Είναι μια ταινία για εμάς», ενώ στον κωμικό Ριτς Λιτλ -επίσης μέλος του καστ- είπε σε άλλη στιγμή: «Δεν έχω ιδέα (τι σημαίνει The Other Side of the Wind)».
Η έμπνευση για την ταινία χρονολογείται τον Μάιο του 1937, περισσότερα από 30 χρόνια πριν ο Γουέλς ξεκινήσει τα γυρίσματα της ταινίας. Σε ηλικία 22 χρονών τότε, ο ηθοποιός – σκηνοθέτης πήγε σε στούντιο ηχογράφησης στο Μανχάταν για να κάνει την αφήγηση σε ντοκιμαντέρ για τον Ισπανικό Εμφύλιο, το σενάριο του οποίου είχε γράψει ο Έρνεστ Χεμινγουέι. Όταν ο Γουέλς (που δεν είχε ακόμα γυρίσει τον Πολίτη Κέιν του) «τόλμησε» να προτείνει αλλαγές στο κείμενο, ο Χεμινγουέι έγινε έξαλλος, λέγοντας τον ηθοποιό «αδελφή». «Κύριε Χεμινγουέι τι δυνατός που είστε! Τι μεγάλος που είστε!» τον κορόιδεψε ο Γουέλς, με αποτέλεσμα ο διάσημος συγγραφέας να αρπάξει μια καρέκλα και να επιτεθεί στον ηθοποιό, ο οποίος κατάφερε να την αποφύγει. Τελικά οι δυο τους τα βρήκαν πάνω από ένα μπουκάλι ουίσκι.
Είκοσι χρόνια αργότερα, ο Γουέλς αρχίζει να γράφει ένα σενάριο για έναν αρρενωπό μεσήλικα συγγραφέα που ζει στην Ισπανία, έχει χάσει την έμπνευσή του και παθαίνει εμμονή με έναν νεαρό ταυρομάχο, στον οποίο βλέπει την υπόσχεση της νεότητας και ίσως και κάτι περισσότερο. Σαν χορός σε ελληνικό αρχαίο δράμα, βιογράφοι, φοιτητές και κριτικοί των ακολουθούν, θυμίζοντάς του το ταλέντο που έχασε.
Μετά, όμως, από την αυτοκτονία του Χεμινγουέι τον Ιούλιο του 1961, ο Γουέλς άλλαξε το επίκεντρο της ιστορίας μετατρέποντας τον λογοτέχνη σε σκληρό κινηματογραφιστή. Η ιστορία θα λάμβανε χώρα στη διάρκεια μίας ημέρας -όχι τυχαία η 2α Ιουλίου, ημερομηνία αυτοκτονίας του Χεμινγουέι-, ημέρα γενεθλίων -και τελευταία ημέρα της ζωής του.
Ο Γουέλς είχε γράψει τόσες πολλές εκδοχές του σεναρίου, ώστε ο ίδιος αργότερα σημείωνε ότι είχε αρκετό υλικό για να γράψει ένα μυθιστόρημα τριών τόμων. Κάποια στιγμή το 1966 εξέφρασε την επιθυμία του να γυρίσει την ταινία χωρίς σενάριο, λέγοντας απλά στους ηθοποιούς τι πρέπει να κάνουν.
Στην πραγματικότητα, στόχος του Γουέλς ήταν να γυρίσει δύο ταινίες: η μία είναι η ταινία του ήρωά του, του Χάναφορντ, μια αποτυχημένη προσπάθεια ενός ηλικιωμένου να κάνει μια συμβολική και «καλλιτεχνική» ταινία, ενώ η δεύτερη είναι η ιστορία των 70ών γενεθλίων του Χάναφορντ και του πάρτι που μία ηθοποιός -βασισμένη στη Μάρλεν Ντίτριχ- επιθυμεί να οργανώσει. Αυτό το κομμάτι ο Γουέλς ήθελε να το γυρίσει με ντοκιμαντερίστικο ύφος, πειραματικά.
Τα γυρίσματα ξεκινούν τον Αύγουστο του 1970 και συνεχίζονται μέχρι τον Δεκέμβριο. Ο Γουέλς δεν είχε ακόμα βρει τον πρωταγωνιστή του και όπου χρειαζόταν αντικαθιστούσε ο ίδιος τον Χάναφορντ. Μάλιστα, όπως αναφέρει ο Τζος Καρπ, ορισμένες φορές γυριζόταν τμήμα σκηνής που θα ολοκληρωνόταν αρκετά χρόνια αργότερα, σε άλλη ήπειρο! Το φθινόπωρο του 1970 ο σκηνοθέτης γύρισε την ταινία του Χάναφορντ.
Ο σκηνοθέτης φαινόταν να ξέρει ακριβώς τι θέλει -οπτικά τουλάχιστον-, αλλά τα γυρίσματα συνοδεύονταν από τις έντονες εκρήξεις του. Πολλοί εκτιμούν ότι αυτό γινόταν επειδή όλο το βάρος της ταινίας είχε πέσει πάνω του -ήταν ο μόνος που ήξερε τι ακριβώς ήθελε να κάνει.
Μεταξύ 1971 και 1973 ο Γουέλς εργαζόταν σε πρότζεκτ αλλονών -λέγεται ότι η αμοιβή του έφτανε τα 10.000 δολάρια την ημέρα- και συνέχιζε το «The Other Side of the Wind» όποτε συγκέντρωνε αρκετά χρήματα.
Το 1973 ο Γουέλς προσλαμβάνει τον Τζον Χιούστον για να ερμηνεύσει τον Χάναφορντ και έναν χρόνο αργότερα βρίσκει επενδυτή: μια γαλλική εταιρεία παραγωγής που του δίνει 150.000 δολάρια για να ολοκληρώσει την ταινία. Μέχρι τον Μάρτιο του 1974 είχε σημειωθεί πρόοδος, αν και ελάχιστοι ήξεραν ποιο ήταν το σενάριο της ταινίας -οι περισσότεροι ηθοποιοί ήξεραν μόνο ποιος είναι ο ρόλος τους.
Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του ίδιου έτους ο Γουέλς πέρασε τον καιρό του στη Γαλλία, μοντάροντας την ταινία -και εμπλεκόμενος σε καβγάδες με την ομάδα των μοντέρ. Μια μέρα, οι παραγωγοί διαπίστωσαν ότι η ταινία είχε εξαφανιστεί: ο σκηνοθέτης την είχε πάρει μαζί του στη Ρώμη για να μοντάρει σκηνές που σκόπευε να δείξει σε εκδήλωση του Αμερικανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου, σε μια προσπάθεια όπως πίστευε να σώσει την ταινία.
Ο Γουέλς στην τελετή προς τιμήν του φαίνεται πως κέρδισε το κοινό -τουλάχιστον στην αρχή- αν και δεν φαίνεται να έλαβε ούτε σεντ από κάποιο παραγωγό -όπως προσδοκούσε ο ίδιος. Φημολογείται ότι μέχρι το 1979, ο σκηνοθέτης είχε μοντάρει περίπου 40 λεπτά. Εκείνη τη χρονιά, νομικές περιπέτειες, ανάγκασαν τον Γουέλς να βάλει το αρνητικό της ταινίας σε ένα χρηματοκιβώτιο στο Παρίσι.
Μέχρι τον θάνατό του, ο σκηνοθέτης προσπαθούσε να πάρει ξανά τον έλεγχο του «The Other Side of the Wind» και να βρει τα χρήματα για να το ολοκληρώσει.
Οι προσπάθειες να ολοκληρωθεί η ταινία συνεχίστηκαν και τα χρόνια μετά τον θάνατό του, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Ο Πίτερ Μπογκντάνοβιτς που είχε συνεργαστεί με τον Γουέλς στην ταινία είχε προσπαθήσει και στο παρελθόν να επιτύχει την προβολή της, πραγματοποιώντας μάλιστα εκστρατεία crowdfunding, την οποία στήριξαν ονόματα όπως ο Κλιντ Ίστγουντ και ο Τζ.Τζ.Άμπραμς. Ωστόσο, το εγχείρημα δεν ολοκληρώθηκε, παρά το γεγονός ότι είχαν συγκεντρωθεί περισσότερα από 400.000 δολάρια. Οι φήμες ήθελαν να υπάρχει διαμάχη σχετικά με το ποιος έχει την ιδιοκτησία των αρνητικών.
Ο υπεύθυνος του πρότζεκτ, Φρανκ Μάρσαλ, ο οποίος είχε εργαστεί στην ταινία στις αρχές της δεκαετίας του 1970, σημείωνε μετά την εμπλοκή του Netflix: «Δεν μπορώ να το πιστέψω, αλλά μετά από 40 χρόνια προσπάθειας, είμαι ευγνώμων για το πάθος και την επιμονή του Netflix που μας επέτρεψε, επιτέλους, να μπούμε στο δωμάτιο του μοντάζ και να ολοκληρώσουμε την τελευταία ταινία του Όρσον».
Τα… προβλήματα, βέβαια, της ταινίας δεν έχουν τελειώσει. Οι φήμες ήθελαν το φιλμ να προβάλλεται στις Κάννες και συγκεκριμένα στο τμήμα Cannes Classics, κάτι που όμως δεν φαίνεται να πραγματοποιείται μετά την απόφαση του επικεφαλής του Netflix Τεντ Σαράντος να αποσύρει όλες τις ταινίες του δικτύου από την Κρουαζέτ. Η κόρη του Γουέλς απηύθυνε έκκληση στο δίκτυο να κάνει μια εξαίρεση για την ταινία του πατέρα της.
Τον Ιανουάριο του 2018 η ταινία έκανε μια προβολή για λίγους και καλούς: ανάμεσα σε αυτούς που είχαν την ευκαιρία να την παρακολουθήσουν ολοκληρωμένοι ήταν οι σκηνοθέτες Κουέντιν Ταραντίνο, Πολ Τόμας Άντερσον, Ράιαν Τζόνσον.
Το σίγουρο είναι ότι σύντομα η ταινία θα δοθεί στο κοινό. Και θα μπορούν όλοι να δουν ολοκληρωμένο -έστω και μία εκδοχή- το φιλμ που είχε φανταστεί ο σπουδαίος σκηνοθέτης.
* Η ταινία «The Other Side of the Wind» αναμένεται να είναι διαθέσιμη μέσα στο 2018.
