Το επίμονο φάντασμα
Η φράση που επαναλαμβάνει ο ιχνηλάτης Χιού Γκλας προς τον μικρό, Ινδιάνο, γιό του είναι: « όσο μπορείς ν’ αναπνέεις, πολέμα» και η θαυμάσια ταινία του Alejandro G.Inarritu THE REVENANT αποτελεί πραγμάτωση αυτής ακριβώς της φράσης-φυλαχτού, όχι όμως απ΄τον αποδέκτη της, αλλά απ΄τον δότη-πατέρα του μικρού Χώουκ. Αδυνατώ να κατανοήσω το λόγο που αυτή η ταινία έχει προκαλέσει τέτοιο κράξιμο και ειρωνικά σχόλια (ιδίως η ερμηνεία του Leonardo DiCaprio) όταν πρόκειται για μιά συγκλονιστική ταινία επιβίωσης, πείσματος κι εκδίκησης. Όχι μόνο η πρωταγωνιστική τριάδα των DiCaprio, Hardy, Gleeson είναι εξαίρετη, όχι μόνο η καταπληκτική φωτογραφία (αποκλειστικά σε γκρι, γκρι-μπλε, λευκό και καφέ) αναδεικνύει θεαματικά την επιβλητική φύση-πλαίσιο των πάνδεινων που τραβάει ο δύστυχος Γκλας, όχι μόνο η ωραιότατη μουσική επένδυση των A.Noto ,R.Sakamoto αποτελεί ιδανική συνοδεία στα χορταστικά πλάνα της, αλλά και μόνο η υπεράνθρωπης προσπάθειας ερμηνεία του DiCaprio είναι επαρκής λόγος για να καρφωθείς στην οθόνη και ν’απελευθερωθείς μετά από 2 ώρες, συγκλονισμένος απ΄το μεγαλείο της φύσης και της αποκτήνωσης του ανθρώπου…
Στα επιχειρήματα που λένε ότι το γρύλλισμα δε σε κάνει ηθοποιό , ούτε το να τρως ωμό κρέας, απαντώ ότι, ναι, προφανώς και το γρύλλισμα, βογγητό κ.λ.π. από μόνο του (κι εδώ ο DiCaprio , ως επί το πλείστον αυτό κάνει) ΔΕΝ σε καθιστά ηθοποιό και δη άξιο βράβευσης, αλλά όταν αυτά τα στοιχεία είναι τμήμα του ρόλου που έχεις αναλάβει να υποδυθείς, όταν ο χαρακτήρας που ενσαρκώνεις έχει γίνει σχεδόν κομμάτια από μιά τεράστια αρκούδα (όπως εδώ), και γενικά τραβάει των παθών του τον τάραχο, ακόμη και το συνεχές γρύλλισμα ή αγκομαχητό, ή βογκητό πόνου είναι ερμηνευτική πρόκληση για τον ηθοποιό διότι τον αναγκάζει να επικοινωνήσει στον θεατή μύρια συναισθήματα χωρίς τη χρήση του λόγου. Οι σκηνές όπου ο Γκλας βαριά τραυματισμένος ,εξαντλημένος, βρώμικος , νήστης και διψαλέος , και πάνω απ’ όλα συντετριμμένος λόγω της δολοφονίας του μονάκριβου γιού του, προσπαθεί να μιλήσει αλλά αδυνατεί, κι έχει μόνο τα βογγητά και τις εκφράσεις του προσώπου του για να μεταδώσει αυτά που καίγεται να πεί, είναι άκρως διδακτικές, όχι μόνο για επίδοξους ηθοποιούς, αλλά και σπαρακτικές στην ουσία τους. Δεν θυμάμαι να υπήρξε ανάλογο κράξιμο για την ερμηνεία της Μάρλιν Μάτλιν φερειπείν, στο θρυλικό Children Of A Lesser God , παρόλο που κι εκείνη υποδυόμενη την κωφάλαλη δεν άρθρωσε λέξη σ’ όλη την ταινία, πόσο μάλλον ο DiCaprio που έχει και καμιά δεκαριά ατάκες.
Η υπέροχη φύση όπου εκτυλίσσεται το δράμα (του), που μπορεί να μετατραπεί σ’εφιάλτη αναλόγως της κατάστασης του παρατηρητή της, λιανίζει κυριολεκτικά όχι μόνο τον άτυχο Γκλας, αλλά και τους υπόλοιπους άνδρες της κυνηγετικής αποστολής, δοκιμάζοντας τις φυσικές αλλά και τις ηθικές αντοχές τους (κορυφαία η σκηνή όπου η ομάδα των κυνηγών με αρχηγό τον Χένρι αποφασίζουν για την τύχη του ανήμπορου σωματικά αλλά έχοντος πλήρη συνείδηση του τι συμβαίνει Γκλας, ο οποίος ακούει με έκπληξη και τρόμο αυτά που διαμείβονται αδυνατώντας ν’αρθρώσει λέξη).
Εδώ ακριβώς έρχεται η σειρά των άλλων δύο πρωταγωνιστών της ταινίας να κερδίσουν τις εντυπώσεις∙ ο Tom Hardy υποδυόμενος τον άρτι αποφυλακισμένο Φιτζέραλντ, ένα κάθαρμα εν πολλοίς που δεν κάνει κάτι παρά μόνο αν αυτό θα του αποφέρει χρήματα, είναι απόλαυση να τον βλέπεις—αυτός ο ακαταμάχητος συνδυασμός πάνω του ζωώδους συμπεριφοράς και πολιτισμού—τον κάνουν αξιοπρόσεκτο και γιατί όχι; βραβεύσιμο γι αυτή την ερμηνεία του. Ο νεαρός (και τόσο ομορφούλης) Domhnall Gleeson απ΄την άλλη, είναι η φωνή της Λογικής, της Ψυχραιμίας και Ανθρωπιάς μέσα σ’ αυτό το απέραντο σφαγείο μεταξύ λευκών και Ινδιάνων. Κάποιος κριτικός κινηματογράφου έγραψε,αν θυμάμαι σωστά, πως αυτή η ταινία πρέπει να ιδωθεί σε μεγάλη οθόνη αποκλειστικά, γιατί το δέος είναι συστατικό του δράματος και μόνο σε τέτοιες διαστάσεις μπορείς να το νιώσεις∙ και έχει απόλυτο δίκιο. Η μεγάλη οθόνη αναδεικνύει μοναδικά αυτά τα χορταστικα ,α λα Malick , πλάνα των απέραντων χιονισμένων εκτάσεων (τα γυρίσματα έγιναν στον Καναδά και είναι προς τιμήν του σκηνοθέτη το ότι δεν κατέφυγε στην εύκολη λύση της πράσινης οθόνης), όπως και την μοναδική, έξοχα αλληγορική σκηνή με το νεκρό άλογο του Γκλας.
« Δεν φοβάμαι να πεθάνω γιατί το έκανα ήδη» λέει αργότερα ο Γκλας στον σοκαρισμένο ‘Αντριου Χένρι, ο Γκλας που κρατήθηκε απ’ την απέραντη μνησικακία του και τη δίψα του να εκδικηθεί τον δολοφόνο του γιού του. Η σεκάνς όπου ο Φιτζέραλντ μαθαίνει γιά την επιστροφή του, όπως νόμιζε νεκρού πέρα γιά πέρα, Γκλας είναι απερίγραπτη και σ’αυτό συμβάλλει πρωτίστως η υποκριτική του Hardy. Επιφυλάσσει όμως άλλες 2 χαρές γιά τον θεατή η ταινία: στην υπέροχη σεκάνς του φινάλε , έχουμε την οπτική απόδοση της ινδιάνικης παροιμίας «κάθισε στις όχθες του ποταμού και περίμενε∙ το πτώμα του εχθρού σου δε θ’ αργήσει να περάσει», και στο έσχατο πλάνο ο ετοιμοθάνατος ( ; ) Γκλας καταργεί τον «τέταρτο τοίχο» (το νοητό διαχωριστικό δηλαδή μεταξύ ηθοποιού-θεατή) μ’ ένα άπαιχτο βλέμμα του. Απίστευτη εμπειρία αμφότερες οι σκηνές στην ταινιάρα, ναι ταινιάρα, που υμνεί την ανθρώπινη αντοχή, θέληση και πείσμα.
Το πολύ ενδιαφέρον σ’αυτό το απέραντο πεδίο συγκρούσεων όπου αποθεώνεται η φράση του Hobbes «ο άνθρωπος είναι για τον άλλο άνθρωπο λύκος» είναι η ατάκα του κυνικού Φιτζέραλντ προς τον Γκλας , όταν ήδη τον έχει πάρει ο διάολος και προσπαθεί να σώσει το τομάρι του: « Έκανες όλο αυτό το δρόμο για να μ’ εκδικηθείς. Εντάξει. Αυτό όμως δεν θα φέρει πίσω το γιό σου», ειπωμένη μ’ έναν επιτονισμό που κάθε άλλο παρά ελαφρύνει τη θέση του.
Αμερικανοί και Γάλλοι (όπως βλέπουμε στην ταινία) λυμαίνονται τη γη των Ινδιάνων και ο Γκλας, με σύζυγο και παιδί Ινδιάνους ( δολοφονημένοι από λευκούς) είναι ένας ιδιότυπος συνδετικός κρίκος μεταξύ τους (το βλέμμα της κόρης του Ινδιάνου προς τον Γκλας είναι εύγλωττο), ένας παράγοντας συμφιλίωσης ή έστω αναίμακτης συνεννόησης μεταξύ των δύο πολιτισμικών ομάδων.
Ο νεκρός Χώουκ δεν ξαναγυρίζει, αλλά ο θεατής είναι νομίζω βέβαιο πως θα ξαναγυρίσει πολλές φορές σ’αυτήν την ταινία ακόμα κι αν η υπερβολική διαφήμιση ήδη πολύ πριν την προβολή της, προκάλεσε ,εύλογη αρνητική προδιάθεση, για την κινηματογραφική της αξία…
