Το Τετράγωνο

Δικαίως βραβευμένη στις Κάννες με Χρυσό Φοίνικα, η ταινία του Σουηδού Ρούμπεν Έστλουντ είναι ένα σύγχρονο αριστούργημα, με την σατιρική φλέβα που διέθετε και «Η Ανωτέρα Βία», η προηγούμενη ταινία του σκηνοθέτη.

Κεντρικός χαρακτήρας της είναι ο Κρίστιαν, ο καλλιτεχνικός διευθυντής ενός μουσείου μοντέρνας τέχνης, ο οποίος προσπαθεί να ισορροπήσει τη δουλειά του και την προσωπική του ζωή (την ανατροφή των δύο κοριτσιών του, την οποία μοιράζεται με την πρώην σύζυγό του). Όταν ο Κρίστιαν πέσει θύμα κλοπής, θα αναθεωρήσει την έκθεση που ετοιμάζει με αφορμή ένα έργο τέχνης με τίτλο «Το Τετράγωνο», αλλά και τη ζωή του.

Ισοπεδωτικό χιούμορ και ματιά στη σύγχρονη τέχνη και στις σύγχρονες σχέσεις από έναν σκηνοθέτη που δεν αφήνει τίποτα όρθιο στο πέρασμά του. Η ταινία διαθέτει πολυεπίπεδο σενάριο, μπόλικες δόσεις ειρωνίας, εξαιρετικές ερμηνείες από ηθοποιούς που προέρχονται τόσο από τη σκανδιναβική χερσόνησο, όσο και από τις ΗΠΑ (όπως η Ελίζαμπεθ Μος).

Αριστοτεχνικά, ο Έστλουντ να τοποθετεί συχνά τετράγωνα στα κάδρα του (όπως το δάπεδο των γυμναστικών ασκήσεων όπου η κόρη του Κρίστιαν παρουσιάζει το πρόγραμμά της ή οι σκάλες στο κτίριο όπου ζει ο Κρίστιαν). Η ίδια «τετράγωνη λογική» του κεντρικού χαρακτήρα έρχεται να συγκρουστεί με τον παραλογισμό της ίδιας μας της ύπαρξης, τις θεωρίες περί τέχνης, την ηθική και την ανθρώπινη υπόστασή μας.

Σκηνοθετικά, ο Έστλουντ αφήνει κάθε σκηνή να πάρει τον χρόνο της. Δεν βιάζεται να πετύχει το κωμικό timing, ξέρει ότι εκείνο θα έρθει μέσα από την αναμονή του θεατή για το τι μπορεί να βρει απέναντί του. Και μέσα από τη διαδικασία του να τον βάλει να σκεφτεί τι θα έκανε ο θεατής στη θέση των ηρώων ή αν αναγνωρίζει τον εαυτό του στην οθόνη.

Δεν θα συμφωνήσω καθόλου με όσους έσπευσαν να παρομοιάσουν το σινεμά του Έστλουντ με εκείνο του Μίκαελ Χάνεκε. Κι αυτό γιατί μπορεί ο Σουηδός σκηνοθέτης να θέλει να φέρνει τους χαρακτήρες του σε δύσκολη θέση, να τους φέρνει αντιμέτωπους με αμήχανες καταστάσεις και να τους αντιμετωπίζει συχνά με ειρωνική διάθεση, αλλά δείχνει κατανόηση και συμπάθεια για αυτούς. Αυτό είναι και ένα από τα μεγαλύτερα ατού του σινεμά του Έστλουντ. Απαντά με ζεστασιά στον μισανθρωπισμό, ακόμα και όταν σπεύδει να δείξει τα πιο σκοτεινά και υπερβολικά στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης. Και βρίσκει χιούμορ ακόμα και στις πιο αμήχανες καταστάσεις.

Αν την αφήσεις να σε παρασύρει στον ρυθμό της, Το Τετράγωνο είναι μια απόλυτα διασκεδαστική και γοητευτική ταινία, μια σύγχρονη υπαρξιακή κωμωδία.