Με ξένα κόλλυβα

 

               ‘Εχετε μπεί ποτέ στον πειρασμό να ιδιοποιηθείτε την πνευματική εργασία κάποιου άλλου; Έχετε διαβάσει  ένα τόσο υπέροχο χειρόγραφο και σας έτρωγε το μυαλό σιγά-σιγά σαν σκουλήκι, η σκέψη πως θα ήταν άραγε αν το παρουσιάζατε ως δικό σας; Πόσο όμορφα θα νιώθατε, μ΄όλους να εκφράζουν τον θαυμασμό τους κι εσείς να γεμίζετε τον τραπεζικό λογαριασμό σας με ευρώ ε;

Η ταινία του Yann Gozlan με τον (ειρωνικό, τελικά) τίτλο UN  HOMME  IDEAL/A  PERFECT  MAN [το perfect δεν αποδίδει το ideal ακριβώς, αλλά τέλος πάντων, έχουμε συνηθίσει] άνετα εντάσσεται στις ταινιάρες, για την ακρίβεια στα θρίλερ ποιότητας με θέμα την κλοπή πνευματ.ιδιοκτησίας,αν όχι με τη νομική έννοια (που σαφώς συντρέχει κι εδώ), σίγουρα και πρωτίστως, με την ηθική έννοια^.   διότι «Το ημερολόγιο ενός στρατιώτη»– απομνημονεύματα κάποιου που πολέμησε στο  Αλγέρι την δεκαετία του 1950, μπορεί εκδοτικώς να μην αποτελούσε σίγουρη επένδυση/επιτυχία κ.λ.π., ήταν όμως η λεπτομερής καταγραφή όσων έζησε σ’ εκείνη την κόλαση ένας άνθρωπος, ήταν προϊόν της δικής του ευφυϊας και ουδείς άλλος δικαιούτο να το παρουσιάζει ως δικό του, σωστά;

Ο Ματιέ Βαζέρ όμως, 26χρονος υπάλληλος σ΄εταιρεία που αναλαμβάνει μετακομίσεις κ.λ.π και κυρίως εργατικός συγγραφέας (τον οποίο προσπερνούν συστηματικά οι εκδότες), έχει άλλη άποψη. Ο ιδιαίτερα αισθαντικός ηθοποιός Pierre Niney στον πρωταγωνιστικό ρόλο, είναι πειστικότατος, και καταφέρνει να μεταδώσει και στον θεατή την απερίγραπτη αγωνία, οργή και απελπισία για όσα  παθαίνει, απ΄τη στιγμή που υποκύπτει στον πειρασμό και διαπράττει  τη ζαβολιά : βρίσκει τυχαία ένα συγκλονιστικό ημερολόγιο στρατιώτη του πολέμου στην Αλγερία, το ιδιοποιείται αλλάζοντας τον τίτλο σε ΜΑΥΡΗ ΑΜΜΟΣ  και δρέπει τον εκδοτικό θρίαμβο. Το βιβλίο εκδίδεται και βραβεύεται, ο Βαζέρ γίνεται διάσημος  και περιζήτητος  εν μία νυκτί και η ζωή του αποκτά το λούστρο του πλούτου : ωραία αμάξια, λεφτά, και μία πανέμορφη ερωμένη (η κούκλα Ana Girardot), η Αλίς Φουρσάκ έρχονται να συμπληρώσουν την πρωτοφανή επιτυχία του.

Όμως το εύκολο χρήμα/δόξα, πληρώνονται ακριβά, κι η ταινία του Gozlan με το εξαίρετο σενάριό της, είναι παράδειγμα τιμώρησης και μάλιστα συνεχούς, του παραβάτη: ο Ματιέ έγινε διάσημος  λέγοντας πως έγραψε κάτι θαυμάσιο, ενώ στην πραγματικότητα δεν είν’ αυτός ο συντάκτης του έργου, θα μείνει ατιμώρητος;

Όπως στο υπέροχο Match Point του W.Allen, ο κεντρικός ήρωας ανέρχεται κοινωνικά διαπράττοντας εγκλήματα και πληρώνει,με πολύ έμμεσο αλλά γι αυτό ακριβώς πιο βασανιστικό τρόπο, για τις πράξεις του, έτσι κι εδώ οι συνεχείς σεναριακές (μικρο)ανατροπές στην φαινομενικά επιτυχημένη πορεία του λογοκλόπου, διαλύουν  τα νεύρα των θεατών αλλά  κυρίως του άτυχου Ματιέ, που βλέπει με τρόμο να κινδυνεύει από στιγμή σε στιγμή να γκρεμιστεί αυτό το αξιοζήλευτο οικοδόμημα επιτυχίας που έχτισε, με «τούβλα» κλεμμένα, μην ξεχνάμε.

Η ταινία του Gozlan αποτελεί μνημείο σαδισμού προς τον παραβάτη : έκανες την κουτσουκέλα και νόμισες ότι θα την γλυτώσεις ε; αμ δε!

Ο Ματιέ ζεί μιά συνεχή κόλαση, γιατί, όπως συμβαίνει με όλα τα εγκλήματα, κάτι παρέβλεψε, ξέχασε κάτι, και να τώρα, που κάποιος άλλος τον απειλεί ότι θ’ αποκαλύψει την αλήθεια. Και ποιος έχει το θάρρος να παραδεχτεί την απάτη που τέλεσε και να υποστεί τις συνέπειες; Ο Ματιέ μπλέκει σε μία δίνη αποκρύψεων, άλλων πράξεων που στόχο έχουν να σκεπάσουν αυτές που τέλεσε για να μη φανερωθεί η απάτη του, και το ευρηματικό σενάριο δεν τον αφήνει ν’απολαύσει την ηρεμία (που έχουν μόνο οι έντιμοι) – όποιο άλλο έγκλημα  τελεί προκειμένου να  διασφαλίσει ότι κανείς δεν θα μάθει ποτέ την αλήθεια, αντί να τον σώζει, τον ρίχνει πιό βαθιά στο πηγάδι της απελπισίας, μ’ αποτέλεσμα την τελική πράξη του, άψογα «σκηνοθετημένη» απ΄τον ίδιο.

Η τιμωρία του Ματιέ Βαζέρ που είπε ψέμματα πως έγραψε ένα συγκλονιστικό χρονικό για τον πόλεμο στο Αλγέρι, είναι διαρκής και δεν σταματάει ούτε με το φινάλε της ταινίας. Ο Ματιέ βλέπει, σε μία αφόρητα σαρκαστική σκηνή, το αληθινά δικό του πόνημα (αυτό που κατάφερε να γράψει υπό την τρομακτική πίεση του εφιάλτη των αποκαλύψεων) στην προθήκη του βιβλιοπωλείου, αλλά πλέον δεν μπορεί να το διεκδικήσει, όπως δεν μπορεί να πλησιάσει την πανέμορφη σύζυγό του και την κορούλα τους, που δρέπουν τις δάφνες για το πόνημα του νεκρού συζύγου και πατέρα… Ο Ματιέ Βαζέρ με την τελική πράξη του δίνει μιά κυκλική μορφή στην ταινία : ξαναβρίσκεται εκεί ακριβώς απ΄όπου ξεκίνησε, ως ασήμαντος μεταφορέας^.   σ’ ένα παράλληλο σύμπαν ο έντιμος εαυτός του απολαμβάνει την, επιτέλους, επιτυχία του ως συγγραφέας και την οικογενειακή ζωή με την γυναίκα που ερωτεύθηκε κεραυνοβόλα.

Ήταν άραγε οι τύψεις ή η αδυναμία του, ν’αντέξει την πίεση  των απειλών, αυτό που τον εξώθησε στην τελική πράξη του δράματος; Ποτέ δεν θα το μάθουμε, ίσως το κατάδικό του  βιβλίο με τίτλο «ΑΠΑΤΗΛΗ ΟΨΗ» περιείχε την απάντηση. Άλλωστε όπως, προφητικά άθελά του, του είχε πεί ο μέλλων πεθερός του-πατέρας της Αλίς : «στο τέλος πάντα, οι γυναίκες ανακαλύπτουν ποιοί πραγματικά είμαστε»…