Το vaudeville και ο κινηματογράφος

Το βοντβίλ –για όσους δεν το έχουν ξανακούσει – είναι ένα θεατρικό είδος δημοφιλές στις ΗΠΑ από το 1890 μέχρι και τις αρχές του 1930 , οπότε και έκανε την εμφάνισή του ο κινηματογράφος. Για την προέλευση της λέξης έχουν γραφτεί πολλά ∙ η επικρατέστερη είναι εκείνη του vau de Vire (=κοιλάδα του Vire που βρίσκεται στη Νορμανδία) όπου εκεί έπαιζαν σατυρικά τραγούδια για τοπικά θέματα. Το βοντβίλ υπήρξε ο πιο κερδοφόρος τρόπος διασκέδασης για τους Αμερικανούς της τότε εποχής και φυσικά αποτέλεσε τη βάση για κινηματογραφικά είδη που απολαμβάνουμε σήμερα. Ας πιάσουμε όμως τα πράγματα από την αρχή για να καταλάβουμε όλοι πως γίνεται ένα θεατρικό είδος έχει σχέση με την έβδομη τέχνη.

Κύριο χαρακτηριστικό του βοντβίλ είναι η μεγάλη ποικιλία των στοιχείων που χρησιμοποιεί : μουσικοί, χορευτές, κωμικοί, εκπαιδευμένα ζώα, ταχυδακτυλουργούς, ζογκλέρ, ακροβάτες κ.α. Όλα αυτά τα στοιχεία, τα σκετσάκια, οι φάρσες, τα τραγούδια, ο χορός βοηθούσαν την παράσταση να αποκτήσει μια λογική διακύμανση στην πλοκή, παρουσιάζοντας ένα άψογο αποτέλεσμα. Μια βοντβίλ παράσταση στηρίζεται αρκετά στο χιούμορ και την σωματική κίνηση, σατιρίζοντας τα ήθη της εποχής. Για το είδος αυτό είχαν δημιουργηθεί αρκετοί χώροι, με τους θιασάρχες να κερδίζουν αρκετά από αυτό, ενώ και η αφίσα ακόμα υποδηλώνει τη δημιουργικότητα που υπήρχε πίσω από το βοντβίλ. Οι εικόνες που χρησιμοποιούσαν, οι γραμματοσειρές και τα χρώματα ήταν αποτέλεσμα προσεγμένης δουλειάς.

Είναι ευνόητο πως μέσα από αυτό το είδος ξεπήδησαν πολλά ονόματα που έχουν παραμείνει στην ιστορία του κινηματογράφου αναλλοίωτα. Οι πιο διάσημοι vaudevillians –όπως έλεγαν τους ηθοποιούς του είδους- ήταν οι αδερφοί Marx, τα τέσσερα αδέρφια που πρωταγωνίστησαν σε πολλές παραστάσεις με πιο γνωστές τις  «Duck Soup» και «A Night at the Opera». Μια άλλη γνωστή φυσιογνωμία ήταν η Sarah Bernhardt, η θεϊκή Sarah όπως την αποκαλούσαν, η οποία είχε την τιμή να ενσαρκώσει αξιόλογες προσωπικότητες όπως την Τόσκα και τη Μαργαρίτα Γκωτιέ. Βέβαια, η Bernhardt αποτελούσε εξαίρεση, αφού ισορροπούσε ανάμεσα στην ελαφρά και τη βαριά κουλτούρα. Αυτό όμως έδωσε μεγάλη φήμη και δόξα στο όνομά της. Γνωστός για το ρόλο του Θείου Henry στο «Μάγο του Οζ», ο Charley Grapewin έδωσε το δικό του στίγμα με το πηγαίο του χιούμορ.

Όπως προανέφερα, το βοντβίλ αποτέλεσε τη βάση για κινηματογραφικά είδη. Οι πρώτες ταινίες ήταν  μικρού μήκους με βοντβίλ παραστάσεις, τις οποίες πρόβαλλαν στα θέατρα. Αργότερα, εμφανίστηκαν άλλα είδη, όπως η σλαπστικ κωμωδία, πατέρας της οποίας θεωρείται ο Mack Sennett .Οι ταινίες των κωμικών αυτών καλλιτεχνών είχαν αρκετά στοιχεία του βοντβίλ, με τη σωματική κίνηση να κυριαρχεί και να αποτυπώνει στο πανί νοήματα που οι λέξεις δύσκολα θα μπορούσαν να περιγράψουν. Οι δημιουργοί ταινιών, βλέποντας την απήχηση του βοντιβίλ, σκέφτηκαν πως κάποια από τα σκετς θα μπορούσαν να «σταθούν» στο πανί. Έτσι και έγινε. Η σλάπστικ κωμωδία των βοντβίλ ηθοποιών γνώρισε μεγάλη επιτυχία με τα αριστουργήματα να ξεπηδούν το ένα μετά το άλλο στις συλλογές των κινηματογραφόφιλων. Τα θέατρα έκλεισαν και στη θέση τους άνοιξαν κινηματογράφοι, όπου το κοινό μπορούσε να απολαύσει το νέο αυτό τρόπο ψυχαγωγίας. Ο κινηματογράφος έκανε τα πρώτα του βήματα στην βιομηχανία του θεάματος, με τους τότε αστέρες του βωβού να αμείβονται με παχυλούς μισθούς και το star system να βρίσκεται στα σκαριά δημιουργίας. Charlie Chaplin, Buster Keaton, Harry Lloyd, Max Linder και Harry Langdon είναι μερικά από τα πιο διάσημα ονόματα του είδους αυτού.

Όμως, με την έλευση του ομιλούντος κινηματογράφου το 1927, οι βωβοί ηθοποιοί δεν μπόρεσαν να αναδειχθούν και έτσι αποσύρθηκαν. Εξαίρεση αποτελούσαν η μοναδική Greta Garbo και ο Charlie Chaplin. Ο βωβός κινηματογράφος τελείωσε όπως και το βοντβίλ αρκετά χρόνια πριν, και έτσι ο ομιλών κινηματογράφος έκανε την εμφάνισή του φέρνοντας καλλιτεχνικές εξελίξεις στην έβδομη τέχνη.

Ρίξτε μια ματιά στα vaudeville posters που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο