Αnime Nere/ Σκοτεινές Ψυχές
Γράφει ο Γιώργος Παππάς
(Το κείμενο είχε πρωτοδημοσιευτεί στην ομάδα του facebook «4K»)
“Μα καλοκαιριάτικα;” θα μου πεις. Ιστορίες βίας και δεσμών αίματος και τοπικών διαλέκτων, τραχιές σαν πέτρα, όμοιες με την αφιλόξενη γη του Ασπρομόντε όπου εκτυλίσσονται; Ακόμη κι ο Γκαριμπάλντι δεν πέρασε από το Ασπρομόντε, όπως αναφέρει νεανίας στην ταινία. Και θες να περάσουμε εμείς; να παρευρεθούμε σε τελετές τιμής και βίας πατρογονικής και σε αναπόφευκτες τραγικές καταλήξεις υπόκωφης έντασης; Χάθηκε κάνα πανηγύρι στα χωριά του Σαλέντο να τραγουδήσουμε και “Καληνύφτα” κι άλλα ωραία Γκρεκάνικα; Και συνεχίζεις να ρωτάς εσύ ανυπόμονε θεατή: “Ωραία όλα αυτά τα τραγικά και παραδοσιακά και η μπέσα και το αίμα, δεν διαβάζω το Γκιακ του Παπαμάρκου καλύτερα που είναι και της μόδας;”. “Εύστοχος ο παραλληλισμός θεατή μου”, θα σου απαντήσω, “κι αν σου άρεσε το Γκιακ τότε σπεύσε να δεις κι ετούτη την ταινία, από τα ίδια υλικά είναι φτιαγμένη, και τα ίδια πράγματα είχε ο μάστορας στο νου του όταν την σχεδίαζε”.
Τρία αδέρφια, διαφορετικές κοσμοθεωρίες που δεν αποδρούν από την προαιώνια αποστολή του τόπου και της καταγωγής τους: η μοίρα τους φέρνει να συγκλίνουν ελέω προϋπάρχουσας και ανανεούμενης βεντέτας σε άνυδρο τοπίο. Να μιλήσουν τα όπλα ή να σωπάσουμε όλοι μια και καλή; αναρωτιέται ο πρεσβύτερος αδερφός. Ό,τι κι αν επιλέξουν, η τραγωδία παραμονεύει, κι αν σε κάποιους το φινάλε μπορεί να φανεί ακραίο, ας θυμόμαστε ότι η τραγωδία από την ακρότητά της ορίζεται.
Το Ασπρομόντε όπου διαδραματίζεται η ταινία δεν δανείζεται από την Ελληνική μόνο το πρώτο συνθετικό του ονόματός του. Δανείζεται και την αγριάδα του τοπίου, αντίστοιχη Ηπειρώτικης, Μανιάτικης, Ελληνικής ορεινής τέλος πάντων, τραχύτητας. Δανείζεται και τους κλειστούς ανθρώπους, που από τον κύκλο μέσα στον οποίο τους έχει παγιδεύσει η τιμή και η παράδοση δεν μπορούν να αποδράσουν. Ανθρώπους που μπορεί να κάνουν λαμπερής παρανομίας μπίζνες στο Άμστερνταμ αλλά παραμένουν κατσικοκλέφτες από συνείδηση. Και εν τέλει δανείζεται η ταινία την τραγωδία: οι της Κλασσικής Φιλολογίας θα βρουν κάποια αναπόφευκτη αντιστοιχία στην Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, εγώ ήμουν 2η δέσμη.
Την υπηρετούν αυτή την τραχύτητα εξαιρετικά τα πρόσωπα. Όχι τόσο ο νταής των αδερφών (ο Μάρκο Λεονάρντι, ο μικρός από το Σινεμά ο Παράδεισος παρακαλώ) όσο ο Peppino Mazzotta, γηγενής της Καλαβρίας της ταινίας, αποδίδει εξαιρετικά την ωμότητα που κρύβεται πίσω από το πολιτισμένο προσωπείο του ήρωά του: όσο κι αν θέλει να σβήσει πίσω από την πολυτελή διαβίωση του καθώς πρέπει μεγαλοαστού όσα κυλούν στις φλέβες του, αισθάνεσαι στην κίνησή του και την εκφορά του λόγου του πως το ξέσπασμα της βίας παραμονεύει. Το ίδιο σπουδαίος, υποβλητικός, κι ο μεγάλος αδερφός, ο άγνωστος σ’εμένα Fabrizio Ferracane (είναι λέει μόνο 41 ο ηθοποιός, εντυπωσιακή η μεταμόρφωσή του). Άσε που έχει και Barbora Bobulova η ταινία, εκ των εκλεκτότερων παρουσιών του Ιταλικού σινεμά την τελευταία 12ετία η Σλοβάκα, ψάξτε το La spettatrice του 2004 και το Cuore Sacro του 2005 να ανταμειφθείτε.
Βαριά κι ασήκωτη ταινία θα δεις, αλλά συγκροτημένο σινεμά θα δεις. Ίσως υπερβολικά συγκροτημένο, κι αυτό του στερεί την όποια μελλοντική κλασσικότητα. Αισθάνεσαι πως ο Munzi τα έχει όλα προσχεδιασμένα, μελέτη κόστους-απόδοσης για το κάθε πλάνο, ένα διαρκές “και τώρα για να εντυπωσιάσουμε θα…”, κι ένα άλλο “και ποιος πολιτικά ορθός κριτής δεν θα υποκύψει αν κάνουμε αυτό;”. Το είχε αυτό το αίσθημα και μια παλιότερη ταινία του Munzi, ένα Il Resto della Notte του 2008. Δεν αφήνει σκόνη Καλαβρίας στην ψυχή του θεατή το φινάλε, αισθάνεσαι πως είναι εισαγωγής η σκόνη. Πως ο σκηνοθέτης, σε αντίθεση με τους δυο εξαίρετους πρωταγωνιστές, δεν αναπνέει αυτή την σκόνη, απλά την χρησιμοποιεί ως πασπάλισμα που φωνάζει, και δεν εκνπνέει, την τραγωδία.
Θα δεις βέβαια και την ταινία που πριν 2 χρόνια σάρωσε στα Donatello (τα Ιταλικά Όσκαρ τρόπον τινά): ναι, ήταν από τις πλέον αδύνατες χρονιές εκείνη (με τον Μορέτι αντίπαλο έπαιζε, κι εκείνο το θλιβερό το Hungry hearts, κι ένα ακαδημαϊκό του-ζεις δάσκαλε;-Ερμάνο Όλμι, βέβαια είχε και το Giovanne Favoloso του Μαρτόνε αντίπαλο, την συναρπαστική βιογραφία του Λεοπάρντι, αλλά ανοίξαμε μεγάλο κεφάλαιο). Πολλά θα δεις και θα ‘χεις να συζητήσεις.
