Με τα μάτια Ανοιχτά
Του Γιώργου Παππά
(Πρωτοδημοσιεύτηκε στην ομάδα του Facebook 4K)
H Patti Smith του Μαγκρέμπ!
«Kαθώς ανοίγω τα μάτια μου, βλέπω ανθρώπους σβησμένους, τα όνειρά τους έχουν ατονήσει κι έχουν χτίσει κάστρα στο μυαλό τους», και η Φάρα είναι 18 και θέλει να ζήσει, να ερωτευτεί, να ξενυχτήσει, να πιει, να τραγουδήσει, να σκεφτεί και να εκφραστεί όπως αυτή νομίζει. Αλλά η Φάρα είναι 18 και ζει στην Τυνησία του 2010, κάτι μήνες πριν την Επανάσταση των Γιασεμιών (την μόνη ίσως που δεν οδήγησε στο χάος). Ζει σε μια χώρα όπου τα πορτραίτα του αιώνιου προέδρου Μπεν Αλί κοιτάζουν αυστηρά από τον τοίχο κάθε δημόσιου κτιρίου. Ζει σε μια χώρα όπου ο πατέρας της πρέπει να προσχωρήσει στο κόμμα για να πάρει μετάθεση της προκοπής. Ζει και σε μια χώρα όπου η γυναίκα δεν μπορεί να μπει στους καφενέδες χωρίς να γυρίσουν επικριτικά πλείστα ανδρικά βλέμματα πάνω της, κι αυτά τα βλέμματα μπορεί να είναι καταχωνιασμένα στη νοοτροπία ακόμη και των νεώτερων, των επαναστατών. Αλλά δεν ζει απλά στην Τυνησία η Φάρα. Ζει και σε μια χώρα του νου που έχει προκαθορίσει την λαμπρή της καριέρα (θα σπουδάσει!, αρίστευσε!, θα γίνει γιατρός!). Αλλά αυτή το μόνο που θέλει είναι να παίξει μουσική.
Είναι κολλημένο στον τοίχο της το εξώφυλλο του Εaster της Patti Smith. Είναι σα ν’ ακούς την φωνή και τα λόγια και την σκέψη της Πάτι στα τραγούδια του συγκροτήματος της Φάρα (ο γνωστός στους world κύκλους Khyam Allami στην μουσική, οι στίχοι ανήκουν στον/στην; Ghassen Amani), τραγούδια που φωνάζουν για νιάτα που ασφυκτιούν για πατρίδα που ασφυκτιά, για όνειρα που υπέκυψαν στην ασφυξία. Και για τα νιάτα αυτά θέλει να μιλήσει η ταινία περισσότερο από κάθε άλλο, δεν είναι μια ταινία για γιασεμιά, ούτε μια πρωτοφεμινιστική πολεμόχαρη ιαχή, είναι μια ταινία για την ορμή (όχι την οργή) των 18 χρόνων. Κι είναι ευτυχισμένη η ταινία που έχει αυτή την ορμή να την εκφράζει η νιόβγαλτη (όπως και η σκηνοθέτις της) Baya Medhaffar, άγουρη ερμηνευτικά μεν, καθηλωτικής ενέργειας δε.
Αυτό που κάνει το Με Τα Μάτια Ανοιχτά διαφορετικό από άλλα γραφικά τουριστικά τριτοκοσμικά πρωτόλεια και το ανυψώνει σε σημαντική ταινία είναι η σίγουρη σκηνοθετική ματιά της Leyla Bouzid, κόρη σκηνοθέτη, Γαλλοθρεμμένη, εδώ στο ντεμπούτο της γυρίζει σα να έχει χρόνια εμπειρίας πίσω της, το βλέπεις αυτό στο πώς κόβει τις σκηνές που θα κινδύνευαν να γίνουν ψευτοεπαναστατικό φολκλόρ (μόνο μία άστοχη στο εργοτάξιο του πατέρα της ξεφεύγει- ασήμαντο παράπτωμα) και στο πως σκιαγραφεί μακριά από στερεότυπα ωραιότατα τον πατέρα, το βλέπεις στο πώς κινηματογραφεί: για παράδειγμα, με μια εστιασμένη λήψη την σκηνή και τον αντίκτυπο και το απρόσωπο της ανάκρισης. Το βλέπεις στο πώς περιγράφει ουσιαστικά τα σκαμπανεβάσματα της σχέσης της Φάρα με την μητέρα της, το βλέπεις και στο πώς καθοδηγεί τις δυο πρωταγωνίστριές της, που από σινεμά πριν δεν ήξεραν (η, εκπληκτική, μητέρα είναι η Ghalia Benali, διάσημη στους world μουσικούς κύκλους, η σχέση της όμως με το σινεμά περιοριζόταν στον γάμο της με τον Βέλγο Fabrice du Welz).
To βλέπεις τέλος στο συγκινητικό φινάλε, που σου ψιθυρίζει (για να μην ακούσει κανείς, για να μην προδώσει κανείς), ν’ανοίξεις το παράθυρο, να βγει δειλά η φωνή σου. Μαζί και η φωνή της Πάτι από τον τοίχο, να επικροτεί με χαμηλωμένο βλέμμα μια γνήσια rock’n’roll nigger που έμαθε πως είναι προτιμότερο να ζει σε Blakean Years, για τους γνωρίζοντες: Embrace all that you fear, for joy will conquer all despair.
