Οι Cinepivates αποβιβάζονται στο 18ο ΦΝΘ

Από την Τρίτη οι Cinepivates βρίσκονται και αυτοί κοντά στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, που για άλλη μια χρονιά με το πλούσιο πρόγραμμα του αποτελεί μέρος συνάντησης του κοινού και των δημιουργών, μιας σχέσης αγάπης που έχει χτιστεί χρόνια με μεράκι και διάθεση να ανοίξουμε όλοι τους ορίζοντες μας και να δούμε τον κόσμο με άλλα μάτια.

Πραγματικά, αυτές τις πρώτες μέρες του φεστιβάλ, προβλήθηκαν πολλά και ενδιαφέροντα ντοκιμαντέρ, ευρέους φάσματος, με το μεταναστευτικό και την οικονομικοπολιτική κατάσταση της χώρας μας, όπως ήταν αναμενόμενο, στο επίκεντρο. Απάντησε επίσης, ανάμεσα σε άλλα, σε ερωτήματα όπως αν ζει ο Καντονά στη Θάσο, γιατί εξαφανίζονται οι νανοχήνες στο Δέλτα του Έβρου, αν ο Κωνσταντίνος Ακρίβος μπορεί να βρει φιλοσοφική απάντηση για το θάνατο, αν η Ικαρία κρύβει το μυστικό της μακροζωίας, ποιός είναι ο εκκεντρικός αναρχικός Πάολο που ζει στα Εξάρχεια, ή αν τρεις φιλόδοξοι αμερικάνοι έφηβοι βρήκαν στον Αμαζόνιο ίχνη που άφησε η ταινία του Χέρτσογκ, «Φιτζκαρράλντο».

Παράλληλα, είχαμε τη χαρά να πάρουμε την πρώτη μας συνέντευξη από το φεστιβάλ, μιλώντας με το δανό σκηνοθέτη Μίκαελ Γκράβερσεν για την εξαιρετική νέα δουλειά του «Ονειρεύομαι τη Δανία», συνέχεια ουσιαστικά του «No Man’s Land» που μας είχε προσφέρει λίγα χρόνια νωρίτερα. Η ταινία προβάλλεται αύριο Τετάρτη 16/3 (αιθ: Τζον Κασσαβέτη, 19.30) και Παρασκευή 18/3 (αιθ: Φρίντα Λιάπα, 18.00).
>> Διαβάστε τη συνέντευξη για το «Ονειρεύομαι τη Δανία»
>> Διαβάστε τη συνέντευξη για το «No Man’s Land»

Ας δούμε αναλυτικά τις ταινίες που τράβηξαν την προσοχή μας:

Ανεμοδαρμένες Πτήσεις (Feathering Heights)

To εξαιρετικό αυτό ντοκιμαντέρ της Δάφνης Τόλη, μας μεταφέρει στο Δέλτα του Έβρου, για να μας μιλήσει για τις νανοχήνες, προστατευόμενο είδος υπο εξαφάνιση, αλλά και τους πελεκάνους και τους γυπαετούς της περιοχής που κινδυνεύουν από ασυνείδητους κυνηγούς. Διαθέτει εξαιρετική φωτογραφία, ενώ οφείλουμε να δώσουμε τα εύσημα και για τη δύσκολη, ως και ριψοκίνδυνη έρευνα, παρακολουθώντας λαθροκυνηγούς ακόμα και στο σκοτάδι. Ξεκινάμε από τη λίμνη Κερκίνη και το Δέλτα του Έβρου και φτάνουμε ως την Ανταρκτική, όπως και το ταξίδι των αποδημητικών νανόχηνων, ενώ παράλληλα μιλάμε με δασοφύλακες, περιβαντολόγους, περιηγητές ορνιθολόγους, κυνηγούς και ψαράδες της περιοχής. Το ντοκιμαντέρ της Τόλη, έχει έναν διπλό εκπαιδευτικό ρόλο για εμάς. Από τη μια προωθεί τον οικοτουρισμό, που δεν τον έχουμε εκμεταλλευτεί όσο θα έπρεπε. Από την άλλη, καταδεικνύει την ασυδοσία της λαθροθηρίας, άλλα και το απάνθρωπο και απολίτιστο «σπορ» του κυνηγιού, που δεν γίνεται από τον εκάστοτε κυνηγό για να τραφεί αυτός και η οικογένεια του, παρά ως αρρώστια για την επίδειξη ή πάθος για το παράνομο. Οι εικόνες μπορεί να είναι συγκλονιστικές και να κάνουν αρκετούς φιλόζωους να νιώσουν ντροπή για τους συμπολίτες μας. Άραγε άλλαξε κάτι από την επιβολή του νόμου του 2013 περί απαγόρευσης στα μολύβδινα σκάγια; Ένα υπέροχο, εξοργιστικό ντοκιμαντέρ.

Μια οικογενειακή υπόθεση (A Family Affair)

Ο Τομ δέχεται μία πρόσκληση από τη γιαγιά του που βρίσκεται στη Νότιο Αφρική για να την επισκεφθεί. Μέχρι τότε, γνωρίζει ελάχιστα για αυτήν, κυρίως αυτά για τα οποία του έχει μιλήσει ο πατέρας του. Μία γυναίκα με πολυάριθμες σχέσεις με άνδρες, που είχε εγκαταλείψει τα παιδιά της σε ίδρυμα, που δεν ήταν ποτέ εκεί. Ο Τομ θα προσπαθήσει να μάθει περισσότερα για αυτήν, αλλά παράλληλα θα βρεθεί μπροστά σε μία αποκάλυψη που θα του κάνει η γιαγιά του. Το συναρπαστικό ντοκιμαντέρ του Τομ Φασέρτ από τη Δανία αποτελεί μία ακτινογραφία μιας δυσλειτουργικής οικογένειας και των μυστικών και των παραπόνων που επί χρόνια την «πνίγουν». Η ταινία κρατάει το ενδιαφέρον του θεατή και σε κάνει παράλληλα να αναρωτηθείς πώς και γιατί τα λάθη συνεχίζονται από γενιά σε γενιά και εάν υπάρχει ελπίδα να σταματήσουν.

Ευρώπη, αγαπημένη

Τέσσερα ζευγάρια στην Ευρώπη της κρίσης προσπαθούν να τα βγάλουν περα οικονομικά, αλλά και στη σχέση τους. Ο 21χρονος Χουάν και η 23χρονη Κάρο ζουν στη Σεβίλη έναν νεανικό έρωτα. Στο Δουβλίνο βρίσκουμε την 28χρονη Σιβόν και τον 23χρονο Τέρι, ενώ στο Ταλίν ζουν μαζί η 29χρονη χορεύτρια Βερόνικα και ο 31 ετών σύντροφός της μαζί με το παιδί τους και το παιδί της Βερόνικα. Στη Θεσσαλονίκη η 23χρονη Πένυ σχεδιάζει να φύγει από την Ελλάδα και να πάει στην Ιταλία, αφήνοντας πίσω και τον σύντροφό της Νίκο. Ο Γιάν Γκάσμαν σκηνοθετεί με τρόπο άκρως κινηματογραφικό τους τόπους, τα ζευγάρια, τους καυγάδες τους, τις άσχημες στιγμές, τις ερωτικές τους επαφές. Ενίοτε μοιάζει λίγο βεβιασμένος ο τρόπος που η κρίση κάνει την εμφάνισή της, μέσα από ραδιοφωνικές εκπομπές και τηλεοπτικές οθόνες (σαν ο σκηνοθέτης να προσπαθήσει να σε πείσει ότι πραγματικά υφίσταται κρίση), αλλά το ντοκιμαντέρ πρόκειται για μια συναρπαστική καταγραφή τεσσάρων ερωτικών σχέσεων, με άρτια σκηνοθεσία, ήχο και φωτογραφία.

Έρικ (Eric)

To απολαυστικό αυτό ντοκιμαντέρ μικρού μήκους των Φαίδωνα Γκρέτσικου και Πάνου Τράγου, μας μεταφέρει σην Ποταμιά της Θάσου, όπου ζει ένας άλλος Έρικ Καντονά, ο «σωσίας του», Στράτος Παπαφιλίππου. Παρά τη σύντομη διάρκεια του, έχει γίνει προσεγμένη δουλειά σε έρευνα και αρχειακό υλικό, ενώ με μια προσέγγιση απλή και προσιτή μας παρουσιάζει τόσο τον «μύθο» γύρω από τον σωσία, αλλά και τον άνθρωπο πίσω από το μύθο. Διότι, ίσως σε τελική ανάλυση ο «Έρικ» εκπροσωπεί όλο το λαό μας, που παλεύει καθημερινά για τα προς το ζειν του, με την ξενομανία του αλλά και τη πανουργία του, με μοναδικό αντίδοτο το χιούμορ και την απαραίτητη δόση τρέλας, που είναι το οξυγόνο μας. Και πάνω σε αυτό, ο άθλος του δικού μας «Έρικ» ίσως είναι μεγαλύτερος και πιο ουσιώδης και συνεχίζει να διαρκεί, ακόμα κι αν το ποδοσφαιρικό άστρο του Καντονά έχει σβήσει -και πλέον τον συναντάμε αραιά σε κινηματογραφικές εμφανίσεις. Ποιος ξέρει; Μήπως να περιμένουμε και από τον Στράτο να κάνει ένα αντίστοιχο «άνοιγμα»; Το μόνο κρίμα είναι ότι το θέμα θα μπορούσε να είχε αναλυθεί περισσότερο, στη σύντομη διάρκεια του όμως διατηρεί την ουσία και την αξία του.

Ο Φόβος του 13 (The Fear of 13)

Ένα ανατριχιαστικό ντοκιμαντέρ, με τον Νικ, έναν θανατοποινίτη που περίμενε επί 23 χρόνια να εκτελεστεί, να επιχειρεί μια ελεύθερη αφήγηση της ιστορίας του, όπως την έζησε, ή όπως θέλει να τη θυμάται. Υπερβολικά παραστατικός και με τη βοήθεια του σκηνοθέτη, εξελίσσει το μονόλογο του σε ένα εντυπωσιακό περφόρμανς. Άραγε μας αφηγείται όλη την αλήθεια ή μας λέει ψέματα; Σίγουρα ο παρατηρητικός θεατής θα παρατηρήσει νοηματικά ή λογικά κενά σε στοιχεία της εξιστόρησης. Μήπως πάλι, μια ιστορία που επί τόσα χρόνια έχει ειπωθεί τόσες φορές έχει γίνει τόσο βιωματική που και ο ίδιος δύσκολα ξεχωρίζει τι πραγματικά είχε γίνει ή τι αντικατέστησε τις μνήμες; Όσα ελαφρυντικά να του αναγνωρίσετε και όσα αντίστοιχα εις βάρος του στοιχεία να του καταλογίσετε, ο Νικ παραμένει ένας άνθρωπος με μια συγκλονιστική ιστορία, που παρέμενε επί τόσα χρόνια στη φυλακή για ένα έγκλημα το οποίο αργότερα ισχυρίστηκε ότι δεν διέπραξε και για το οποίο τελικά και αθωώθηκε. Και επειδή (όπως συμβαίνει και στα παραμύθια) μια καλή ιστορία χρειάζεται και μια καλή αφήγηση, ο Νικ αποφαίνεται ένας εξαιρετικός αφηγητής.

Το Όνειρο του Πάολο (Paolo’s Dream)

Ποιος είναι αυτός ο περίεργος Ιταλός αναρχικός-φιλόσοφος, που μένει σε μια ημιγκεμισμένη ταράτσα στα εξάρχεια και περνά την ημέρα του φτιάχνοντας αυτοσχέδιες μικρές βόμβες που δεν τις χρησιμοποιεί εναντίον κάποιου και γράφοντας γράμματα τα οποία τελικά δεν στέλνει; Αν κάτι πρόσεξα περισσότερο σε αυτό το ντοκιμαντέρ των Κυρηναίου Παπαδημάτου και Γιάννη Αβραμόπουλου, είναι η εξαιρετική κινηματογράφιση της, καταπληκτική τόσο σκηνοθετικά όσο και σε φωτογραφία. Δημιουργεί υπέροχα κάδρα στο υπο διάλυση, σχεδόν μετα-αποκαλυπτικό κτίριο. Μπορεί να μη συμβαίνει τίποτα, αλλά έχοντας δώσει χώρο και χρόνο, κερδίσει από τον Πάολο μερικές υπέροχες λήψεις, ο οποίος άλλωτε είναι ο εαυτός του, ενώ άλλωτε συμμετέχει ενεργά, προβάλλοντας ερμηνεία μπροστά στο φακό, με τα όρια αλήθειας και φαντασίωσης να μην είναι πλέον ευδιάκριτα. Αν και το τελικό δημιούργημα έχει την αξία του από μόνο του, αξίζει τον κόπο να καθίσετε ως το τέλος, μετά τους τίτλους τέλους να διαβάσετε στα γράμματα και την πραγματική ιστορία που κρύβει αυτός ο άνθρωπος.

Τσάου, Πέρα από τις Γραμμές (Chau, Beneath the Lines)

To Βιετνάμ ως πόλεμο ίσως οι ΗΠΑ να το έχουν ξεχάσει, γιατί έχουν πλέον άλλα πιο πρόσφατα μέτωπα να ασχοληθούν. Στο Βιετνάμ όμως ακόμα δεν μπορούν να το ξεχάσουν. Η΄καλύτερα δεν τους αφήνουν, καθώς σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ και στατιστικές που παρουσιάζουν, τα αμερικάνικα στρατεύματα έριξαν τόσα χημικά (ιδιαίτερα του περιβόητου Πορτοκαλή Παράγοντα – Agent Orange – ή τριχλωροφαινοξυοξεικό οξύ αναμεμειγμένο με 2,4-διχλωροφαινοξυοξεικό οξύ), που ακόμα, πάνω από 40 χρόνια μετά, γεννιούνται συνέχεια παιδιά με γεννετικές ανωμαλίες, συνολικά πάνω από 4,8 εκατομύρια άνθρωποι. Για τον έφηβο Τσάου που παρακολουθούμε, η ζωή στο σπίτι του με τους γονείς του είναι μίζερη και μοναχική, ενώ στο ίδρυμα αυτός και τα άλλα παιδιά είναι καθημερινά «εκθέματα» για τους επισκέπτες που συρρέουν καθημερινά και τους φωτογραφίζουν ακατάπαυστα, θρασσύτατα και μερικές φορές με αποστρέφεια στο βλέμμα τους. Ο Τσάου όμως βρίσκει μέσα του τη δύναμη και τον τρόπο να εκφράσει τη δημιουργικότητα του, μέσα από τη ζωγραφική.

Επέκεινα

Το επέκεινα κρύβει μια ωραία ιδέα για ντοκιμαντέρ, αυτής της φιλοσοφικής αναζήτησης γύρω από το θάνατο. Ξεκινά ανεβάζοντας τον πύχη, βρίσκει άπειρο υλικό, αλλά παρά τη γενικότητα του θέματος οι διάφοροι ομιλητές (συμπεριλαμβανομένου και του κεντρικού αφηγητή), ξεφεύγουν σε στιγμές του θέματος, προς παράπλευρα ζητήματα. Θα μπορούσε να διατηρήσει μια ξεκάθαρη θέση-στάση, είτε περισσότερο ακαδημαϊκό, είτε περισσότερο προσωπικό, κερδίζοντας σε παρουσίαση. Αντίθετα, εμμένει στον παλαιομοδίτικο τρόπο παρουσίασης. Αν κάτι με ενόχλησε περισσότερο είναι η καχυποψία που χαλά το μυστήριο. Περιορίζεται στον ελλαδικό χώρο, ίσως εθελοτυφλώντας σε αντιλήψεις και θεωρίες άλλων μεγάλων πολιτισμών γύρω από το θάνατο (όπως για παράδειγμα της αρχαίας Αιγύπτου), οι οποίες σίγουρα επηρέασαν και εμάς, ενώ κινείται μπρος-πίσω χρονικά στις θεωρίες που αναπτύσσει. Μας μιλά για το Νεκρομαντείο της Πρεβέζης, την ορθόδοξη εκκλησία, τις πύλες του Αχέροντα. Μιλά για τις φιλοσοφικές θέσεις του Επίκουρου και τη θεωρία του «επέκεινα», δηλαδή ότι ο θάνατος όσο είμαστε ζωντανοί είναι κάτι ξένο προς εμάς για να ασχοληθούμε μαζί του, ενώ όταν πεθάνουμε λόγω του ότι είμαστε νεκροί πάλι δεν μπορούμε να το αντιληφθούμε. Βέβαια, παραβλέπει ότι ο φόβος θανάτου επεκτείνεται και στην απώλεια των άλλων, όπως αγαπημένων προσώπων. Με τον Επίκτητο περνά στην αυτοκτονία, ζήτημα που θα απασχολήσει όλο το δεύτερο μέρος του ντοκιμαντέρ, όπου μπλέκονται θεωρίες περί αυτοκτονίας και ευθανασίας είτε μαρτυρίας. Ένα πασπάλισμα, από τον Απόστολο Παύλο ως τον Αλμπέρτ Καμί και τον Σοπενγχάουερ, για να φτάσουμε στον Καρυωτάκη. Σε μια λανθασμένη προσέγγιση, εκφράζονται κάποιες απόψεις, όπως ότι οι Σουλιώτισσες, ο Ιησούς και ο Σωκράτης, ως μάρτυρες είναι κλασικές μορφές αυτοκτονίας, που είναι σίγουρα αμφισβητούμενες από πολλούς, με κίνδυνο να θεωρηθούν αιρετικές και στερώντας το όποιο διδακτικό στοιχείο είχε το ντοκιμαντέρ ως τότε. Πάλι παραβλέπει κάποιες αυτοκτονίες για θέματα τιμής, ήθους, κοινωνικών αντιλήψεων, ή μιας ανυπόφορης κατάστασης, όπως παραδείγματος χάριν το Χαρακίρι της ιαπωνικής παράδοσης ή τους Καμικάζι του πολέμου. Τελικά, το εγχείρημα μοιάζει μια θεραπευτική προσέγγιση του σκηνοθέτη στην προσωπική του κατάθλιψη, ενώ θα μπορούσε να είναι τόσα περισσότερα.

Ανάκτηση των Αχρήστων (Reconquest of the Useless)

Οι σινε-προορισμοί είναι τα τελευταία χρόνια ένα νέο είδος τουρισμού. Στην προκειμένη, μια παρέα τριών εφήβων ξεκινά ένα περιπετειώδες ταξίδι τεσσάρων μηνών, στον Αμαζόνιο αναζητώντας τα ίχνη που άφησε η ταινία του Χέρτσογκ, «Φιτζκαρράλντο», με τον αξέχαστο Κλάους Κίνσκι. Υπάρχει εξαρχής ένα έντονο pretentious intellectual στοιχείο στην προσέγγιση του νεαρού σκηνοθέτη, που ίσως και λόγω του νεαρού της ηλικίας, αναζητά άτεχνα να αναπαραστήσει εικόνες από την αγαπημένη του ταινία, χωρίς το απαραίτητο βάθος  του να γνωρίσει τους ανθρώπους και την ιστορία του μέρους που επισκέπτεται. Η στείρα αναπαράσταση Monkey see – Monkey do, όμως είναι χιουμοριστική, χάριν και στο καλό μοντάζ, σε συνεχές διάλογο, θα λέγαμε, με το αρχικό έργο, ενώ διαθέτει και το καλύτερο soundtrack από όσα ντοκιμαντέρ είδαμε ως τώρα. Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί στην ταινία και ο ίδιος ο Χέρτσογκ, που τους ενέπνευσε με το να τους αποτρέπει συνεχώς. Στη συζήτηση που ακολούθησε οι δυο εκ των τριών νεαρών που μας τίμησαν με την παρουσία τους μας είπαν ότι παραδέχονται ότι είναι ωραίο να κάνεις κάτι γελοίο με τους φίλους σου, αλλά αν το ξαναέκαναν πάλι δεν θα ήταν ίδιο, μιας που πλέον έχουν αλλάξει και οι ίδιοι. Ταλαιπωρήθηκαν, γέμισαν σκουπίδια τον Αμαζόνιο, δεν έμαθαν πολλά για τα μέρη και τους ανθρώπους όσο θα ήθελαν. Επομένως, ίσως τελικά το ταξίδι, έστω και υποσυνείδητα, εκπλήρωσε το σκοπό του.