Καθημερινή Ανασκόπηση 27ου Πανοράματος
Κυριακή, 26 Οκτωβρίου
Με την απονομή των βραβείων και την προβολή της ταινίας «Jimmy’s Hall» στον κινηματογράφο Όπερα έπεσε η αυλαία του Πανοράματος.
Τυπικά, το Φεστιβάλ συνεχίζεται μέχρι την Τετάρτη, με επαναληπτικές προβολές στον κινηματογράφο Άστυ. Η ημέρα ήταν αφιερωμένη στον σεναριογράφο του Κεν Λόουτς, Πολ Λάβερτι, ο οποίος βρέθηκε στην Αθήνα για το Φεστιβάλ. Εκτός από το Jimmy’s Hall σε σενάριο του ίδιου και σκηνοθεσία του Κεν Λόουτς, προβλήθηκε σε ειδική προβολή η ταινία Ο Άνεμος Χορεύει το Κριθάρι που κέρδισε Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες.
Jimmy’s Hall
(Σκηνοθεσία: Ken Loach/ Αγγλία, Ιρλανδία, Γαλλία/ 109′)
Βασισμένος σε μία πραγματική -αλλά άγνωστη- ιστορία, ο Πολ Λάβερτι στο σενάριό του αφηγείται ένα τμήμα της ζωής του Τζίμι, ενός Ιρλανδού ακτιβιστή που μετά από δέκα χρόνια εξορίας στη Νέα Υόρκη επιστρέφει στην πατρίδα του, όπου μετά από πιέσεις της νέας γενιάς (που έχει να αντιμετωπίσει την ανεργία και τη φτώχεια), αποφασίζει να ανοίξει μία αίθουσα τέχνης. Εκεί νέοι και μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι μπορούν να τραγουδούν, να παίζουν μποξ, να διαβάζουν, να ζωγραφίζουν και κυρίως να χορεύουν. Η εκκλησία και οι προύχοντες, όμως, δεν επιτρέπουν στον Τζίμι να έχει την ευθύνη για την εκπαίδευση της νέας γενιάς και αποφασίζουν να τον πολεμήσουν με κάθε μέσο που διαθέτουν.
Είναι δύσκολο να κάνεις πολιτικό σινεμά, χωρίς να αποξενώσεις τον θεατή. Εάν κάτι έχει καταφέρει το δίδυμο Λάβερτι-Λόουτς όλα αυτά τα χρόνια, είναι να μας δώσει ταινίες βαθιά κοινωνικές και πολιτικές, οι οποίες διατηρούν το ανθρώπινο στοιχείο στον πυρήνα τους.
Το Jimmy’s Hall δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Ο Τζίμι είναι ένας επαναστάτης. Αλλά ένας επαναστάτης που περισσότερο από το να προσπαθεί να ηγηθεί με τα λόγια, προσπαθεί να ηγηθεί με το χορό. Να δείξει στους ανθρώπους που έχουν ήδη περάσει από έναν εμφύλιο πόλεμο ότι εκτός από τα βάσανα, υπάρχει ο χορός και το τραγούδι, υπάρχει η τζαζ. Υπάρχει ένας άλλος τρόπος να ζεις.
Η ταινία είναι η αλήθεια δεν μας λέει κάτι καινούριο. Είναι πιστή στις αξίες της, όμως και στις αρχές της. Ο πρωταγωνιστής είναι καλός, αν και δεν γίνονται ακριβώς φανερές οι ποιότητες που τον κάνουν να εμπνέει τόσο πολύ κόσμο. Ίσως να φταίει ο ηθοποιός, ίσως κάτι έλλειπε στο σενάριο και δεν μπόρεσε αυτό να γίνει φανερό. Παράλληλα, και οι δεύτεροι ρόλοι περνούν μάλλον αδιάφοροι. Αυτός που πραγματικά ξεχωρίζει είναι ο ιερέας (Τζιμ Νόρτον), ο οποίος δεν είναι ο παραδοσιακός «κακός». Δεν ερμηνεύει τον ρόλο του ως καρικατούρα, αναγνωρίζει τα στοιχεία του χαρακτήρα του Τζίμι, τα σέβεται και παρ’ όλο που δεν φτάνει μέχρι του σημείου να «μετανοήσει» διατηρεί το ρεαλισμό του.
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει, επίσης, να γίνει και στο τεχνικό κομμάτι της ταινίας: Τη φωτογραφία του Ρόμπι Ράιαν (υπέροχα κινηματογραφημένη η ιρλανδική ήπειρος), τον ήχο (μικροί ήχοι που συνδράμουν στην κατασκευή της ατμόσφαιρας), καθώς και τα σκηνικά και τα κοστούμια αποτελούν έναν επιπλέον χαρακτήρα της ταινίας.
Σάββατο, 25 Οκτωβρίου
Το μεγάλο γεγονός του Σαββάτου ήταν το εξαιρετικά ενδιαφέρον masterclass που πρόσφερε ο Paul Laverty, o σεναριογράφος του Ken Loach στην ταινία της αυριανής τελετής λήξης, λάτρης του πολιτικού σινεμά, αλλά και θερμός υποστηρικτής της ανεξαρτησίας της Σκωτίας.
Τελευταία μέρα του διαγωνιστικού σήμερα, προβλήθηκε το Blue Ruin. Σε πρεμιέρα επίσης είδαμε και το El Ardor, ενώ νωρίτερα προβλήθηκε το Όνομα μου είναι Τζο του Κεν Λόουτς, όπου παραβρέθηκε και την προλόγισε ο Γιάννης Σακαρίδης, ενώ μίλησε για αυτήν και ο καλεσμένος του φεστιβάλ σεναριογράφος Paul Laverty.
Blue Ruin
(Σκηνοθεσία: Jeremy Saulnier / ΗΠΑ / 90′)
O Ντουάιτ μένει στον δρόμο. Όταν πληροφορηθεί ότι ένας άνδρας που ευθύνεται για μία μεγάλη τραγωδία, πρόκειται να βγει από τη φυλακή αποφασίζει να πάρει εκδίκηση. Ο ίδιος είναι, όμως, μάλλον ατζαμής, η απειρία του θα έχει ως αποτέλεσμα να ξεκινήσει μία μεγάλη διαμάχη ανάμεσα σε δύο πλευρές.
Η ταινία που έκανε πρεμιέρα στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών στις Κάννες και απέσπασε τελικά το βραβείο FIPRESCI, είναι ένα περίεργο κράμα ταινίας. Άλλοτε ειρωνική, άλλοτε φιλμ νουάρ, άλλοτε θρίλερ, το Blue Ruin παρά τις καλές προθέσεις του, κινείται κάπως αμήχανα ανάμεσα στα είδη.
Κερδίζει, όμως, στην επιλογή του κεντρικού χαρακτήρα του: ο Ντουάιτ είναι ένας ήρωας με τον οποίο μπορείς να ταυτιστείς, όχι ένας υπερ-άνθρωπος, όπως βλέπουμε συνήθως σε αυτές τις ταινίες. Είναι ένας ήρωας που κάνει λάθη, που φοβάται, που οργίζεται, που παλεύει. Ο Μέικον Μπλερ δεν φαντάζει η τυπική επιλογή για ήρωα μιας τέτοιας ταινίας, καταφέρνει όμως να κάνει τον θεατή να τον συμπαθήσει και να στεναχωριέται με τα παθήματα και τα προβλήματά του.
Το πρώτο εξαιρετικό 20λεπτο ανατρέπει τους κανόνες του είδους της εκδίκησης. Οι προσπάθειες του Ντουάιτ να βρει ένα όπλο καταλήγουν σχεδόν σε φιάσκο και η εμμονή του με την εκδίκηση μόνο σε κακό μπορεί να του βγει. Όχι άδικα, πολλοί βρήκαν ομοιότητες με το Μόνο Αίμα των αδελφών Κοέν ή ακόμα και με το Fargo, μόνο που το δεύτερο διέθετε μια πιο χιουμοριστική αντιμετώπιση του θέματος.
Το Blue Ruin διαθέτει ενδιαφέρουσα σκηνοθετική ματιά και ωραία φωτογραφία –πώς θα γινόταν αλλιώς αφού ο σκηνοθέτης Τζέρεμι Σόλνιε είναι και διευθυντής φωτογραφίας- και μπορεί να κινείται ανάμεσα στο σπλάτερ, χωρίς να εγκαταλείπει το χτίσιμο του χαρακτήρα και τις πιο εσωτερικές σκηνές.
Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι η ταινία δημιουργήθηκε με χρήματα που έβαλε ο ίδιος ο Σόλνιε, καθώς και με χρήματα από το Kickstarter, καθώς αρχικά απορρίφθηκε από το Σάντανς.
Όσο για τον τίτλο της ταινίας, το Blue Ruin αναφέρεται στην Πόντιακ, το αμάξι όπου στην έναρξη της ταινίας ζει ο Ντουάιτ, στο αμάξι των γονιών του, το οποίο κουβαλά ως ένα ερείπιο στη ζωή του. Στην Ελλάδα η ταινία θα προβληθεί με τον τίτλο «Τα ερείπια είναι πάντα θλιμμένα».
Tyler
El Ardor
(Σκηνοθεσία: Pablo Fendrik / Αργεντινή-Μεξικό-Βραζιλία-Γαλλία-ΗΠΑ / 110′)
Ένα περίεργο πείραμα που τραβά προς διάφορες κατευθύνσεις είναι αυτή η ταινία, αποτέλεσμα συμπαραγωγής τόσων χωρών.
Κατά μήκους του δάσους της βροχής, πλάι σε έναν παραπόταμο του Αμαζονίου, είναι μια μικρή φάρμα όπου ζει ένας ηλικιωμένος αγρότης κι η κόρη του. Το τελευταίο διάστημα μια αδίστακτη συμμορία καίει και καταστρέφει διώχνοντας τους μόνιμους κατοίκους από την περιοχή και σκοτώνοντας όσους αντιστέκονται. Η κατάσταση μοιάζει δύσκολη και ο γέρος αγρότης σύμφωνα με τις παλιές ιεροτελεστίες καλεί τα πνεύματα του δάσους να τον βοηθήσουν. Την επόμενη μέρα εμφανίζεται στη φάρμα ένας μυστηριώδης άντρας.
Τα μεγάλα ονόματα του φιλμ είναι ο Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ (Θέλω και τη Μαμά σου, The Science of Sleep, Περί Τυφλότητας, Ημερολόγια Μοτοσικλέτας) και η Άλις Μπράγκα (Η Πόλη του Θεού, I am Legend, Elysium, Στο Δρόμο). Ο μεγάλος πρωταγωνιστής όμως είναι το μαγευτικό τοπίο.
Η ταινία είναι ουσιαστικά μια απόπειρα για ένα σύγχρονο «γουέστερν του Αμαζονίου». Έχει όλα τα συστατικά: οικογένεια μόνη αντιμετωπίζει προβλήματα με το αγρόκτημα της, συμμορία προσπαθεί να την πείσει να υπογράψει πωλητήριο, μυστηριώδης ξένος εμφανίζεται να βοηθήσει από το πουθενά, ερωτικό ειδύλλιο με την κόρη, απαγωγή της κόρης, άμυνα στη φάρμα και πιστολίδι, μεγάλη μονομαχία με τον κακό στα έντεκα βήματα. Το γουέστερν κομμάτι έχει αρχικά ενδιαφέρον, αλλά στο τέλος καταντά αστείο.
Πέραν της απλή αυτής ανάγνωσης η ταινία επιχειρεί να εισάγει συμβολικά στοιχεία του τόπου και της ιστορίας του. Μοιάζει σαν το τοπίο να άσκησε τη δική του γοητεία στο συνεργείο γυρισμάτων και τους ηθοποιούς, τους μάγεψε και τους παρέσυρε στο σύμπαν του. Και οι δυο πρωταγωνιστές περπατούν ξυπόλητοι στην άγρια φύση και μοιάζουν σαν να ζουν μόνιμα εκεί. Το μεταφυσικό στοιχείο του Μπερνάλ που αναδύεται από το ποτάμι σαν το πνεύμα ενός άγριου ινδιάνου που απάντησε στο κάλεσμα ξεκινά τον συμβολισμό που δίνει μια διττή υπόσταση σε όλους τους ρόλους. Ο εκδικητής Μπερνάλ ουσιαστικά είναι το ποτάμι. Ο σύγχρονος κόσμος έρχεται να καταπατήσει, να υποτάξει και να καταπιεί τον παλιό επιτιθέμενος και στην ίδια τη φύση. Δείτε πως ο χαρακτήρας στην αρχή αποφεύγει να σκοτώσει παρά τις ευκαιρίες που του δίνονται. Ο κεντρικός ήρωας για να μπορέσει να αντιμετωπίσει την απειλεί θα κληθεί να γίνει ίδιος με αυτόν που τον κυνηγά. Η ταύτιση αυτή φαίνεται ξεκάθαρα με την τελική συμβολική μονομαχία.
Η κόπια που παρουσιάστηκε στο φεστιβάλ ήταν κατά ένα εικοσάλεπτο περίπου μικρότερη της επίσημης διάρκειας που έχει δηλώσει το φιλμ. Το φυσικό τοπίο είναι μαγευτικό και η φωτογραφία είναι εξαιρετική. Παρόλα αυτά, η ταινία είχε αργούς ρυθμούς που την καθιστούσαν κουραστική στη θέαση. Τέλος, δεν μπορώ να μην το αναφέρω, ότι το θεριό της φύσης δεν ήταν τίγρης όπως λέει η ταινία. Η τίγρης έχει ραβδώσεις, ενώ οι λεοπαρδάλεις (στην προκειμένη) τα πούμα και ορισμένοι πάνθηρες έχουν βούλες, όπως το ζώο που παρουσιάζεται στο φακό.
Gimli
Παρασκευή, 24 Οκτωβρίου
Το μεγάλο γεγονός της Παρασκευής ήταν σίγουρα ο ερχομός του τιμώμενου παλαιστίνιου σκηνοθέτη Ελία Σουλεϊμάν, ο οποίος πραγματοποίησε το μεσημέρι διάλεξη Masterclass, απάντησε σε ερωτήσεις του κοινού. Απλός και ήρεμος μίλησε ανάμεσα σε άλλα για τη Θεϊκή Παρέμβαση που προβλήθηκε την Πέμπτη και το Ο Χρόνος που Απομένει που προβλήθηκε σήμερα, αμφότερα και τα δυο έργα με έντονο αυτοβιογραφικό περιεχόμενο και αναφορές από τη ζωή του σκηνοθέτη. Παρόλα αυτά και λόγω των έντονων βροχοπτώσεων ο σκηνοθέτης δυστυχώς δεν ήρθε στην αίθουσα να προλογίσει την ταινία του. Οι υπόλοιπες δυο πρεμιέρες της ημέρας ήταν το πολυαναμενόμενο No One’s Child από τη Σερβία για το διαγωνιστικό τμήμα και το βουλγάρικο the Judgment.
No One’s Child (Nicije dete)
(Σκηνοθεσία: Vuk Rsumovic / Σερβία / 103′)
Μια τρυφερή ταινία από τη Σερβία. Το No One’s Child είναι η ιστορία ενός αγοριού που μεγάλωσε με λύκους και το 1988 το ανακαλύπτουν βαθιά στα δάση της Βοσνίας. Το αγόρι θα μεταφερθεί σε ένα οικοτροφείο στη Σερβία, όπου αρχικά μοιάζει αγρίμι. Δεν μιλάει, δεν περπατάει, δεν μπορεί να φάει παρά μόνο στο πάτωμα. Τα άλλα παιδιά στο οικοτροφείο τον κοροϊδεύουν και μόνο ένα παιδί, ο Ζίκα, προσπαθεί να τον προσεγγίσει. Αυτό που οι ειδικοί δεν καταφέρνουν, το καταφέρνουν με υπομονή ένας από τους υπεύθυνους του οικοτροφείου και αυτό το αγόρι. Να πλησιάσουν και να έρθουν κοντά στο νεαρό παιδί. Μόλις αυτό αρχίζει να μαθαίνει να έχει ανθρώπινη συμπεριφορά, ξεσπά ο πόλεμος και το αγόρι στέλνεται πίσω στη Βοσνία, όπου θα συμμετάσχει στον πόλεμο.
Στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο, ο Βουκ Ρσούμοβιτς στρέφει την κάμερά του πάνω σε αυτό το αγόρι. Το ερμηνεύει μοναδικά ο Ντένις Μούριτς, ο οποίος κουβαλά πάνω του όλο το ειδικό βάρος της ταινίας. Τα βλέμματά του, οι γκριμάτσες του και κυρίως οι σιωπές του στοιχειώνουν τον θεατή. Χωρίς να είναι υπερβολικός, ο νεαρός πρωταγωνιστής κυριαρχεί στην οθόνη και σε κάνει να μην μπορείς να ξεκολλήσεις τα μάτια σου από πάνω του.
Η ιστορία χωρίζεται σε διάφορα «επεισόδια». Στην ανακάλυψη στο δάσος και το πρώτο μέρος της παρακολούθησης της ζωώδους φύσης του αγοριού. Στη φιλία του με τον Ζίκα και στην σταδιακή κοινωνικοποίησή του. Στη ζωή όπως κυλά στο οικοτροφείο μετά τη φυγή του Ζίκα και τέλος στον πόλεμο. Σε κάποια στιγμή η ταινία φαίνεται να χάνει τον προσανατολισμό της και να πλατειάζει (μετά την άρθρωση των πρώτων λέξεων από τον Χάρις), ωστόσο η επιλογή του σκηνοθέτη να μείνει «πιστός» στον κεντρικό πρωταγωνιστή, αποδεικνύεται σωτήρια για το τελικό αποτέλεσμα.
Ο πόλεμος λειτουργεί ως ένα ακόμα σχόλιο για τον παραλογισμό της περιόδου στη Γιουγκοσλαβία και για να εντείνει την απομόνωση του παιδιού: πρόκειται για κάποιον που κανείς δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται πραγματικά για το τι θα του συμβεί.
Αυτό είναι ένα αγόρι ανάμεσα σε δύο φύσεις: την ανθρώπινη και εκείνη του ζώου. Δεν είναι ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Δεν νοιώθει ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Δεν είναι παιδί κανενός –όπως λέει και ο τίτλος.
Η ταινία είναι εμπνευσμένη από πραγματικά γεγονότα. Στην πραγματική ιστορία το αγόρι εξαφανίζεται στη διάρκεια του πολέμου χωρίς να αφήσει πίσω του κανένα ίχνος.
Tyler
The Judgment (Sadilishteto)
(Σκηνοθεσία: Στεφάν Κομαντάρεφ / Βουλγαρία / 107′)
Μια αξιόλογη προσπάθεια από το βουλγαρικό σινεμά με έναν αρκετά καλό ερμηνευτικά Assen Blatechki.
Ο σκηνοθέτης ξανασυνεργάζεται με έναν παλιό γνώριμο από την ταινία του Ο Κόσμος είναι Μεγάλος και η Σωτηρία της Ψυχής Βρίσκεται στη Γωνιά (2008), τον συνήθη πρωταγωνιστή του Κουστουρίτσα, Predrag Manojlovic. Στην υπόθεση βρίσκουμε έναν πατέρα και ένα γιο κατεστραμμένους οικονομικά σε ένα φτωχικό χωριό κοντά στα σύνορα. Ενώ παρακολουθούμε τη σχέση του πατέρα με τον έφηβο γιο που τον κατηγορεί σκληρά για το χαμό της μητέρας του η τράπεζα απειλεί να τους κατάσχει το σπίτι για χρέη από δάνειο. Για να αντεπεξέλθει των δύσκολων συνθηκών ο πατέρας θα αναγκαστεί να περάσει παράνομα μετανάστες από τα σύνορα δουλεύοντας για έναν πρώην διοικητή του στο στρατό την περίοδο του ’88. Αυτό θα ξυπνήσει μνήμες από το παρελθόν και ένα μυστικό καλά κρυμμένο.
Ο τίτλος Η Κρίση, που είναι η περιοχή της κορυφογραμμής στα σύνορα, κάνει λογοπαίγνιο με την κρίση (και ετυμηγορία) του κεντρικού ήρωα που βασανίζεται από τύψεις για το παρελθόν του. Δέχεται στωικά τις επιθέσεις του γιου που βρίσκεται πάνω στην περίοδο αυτή της εφηβείας που έχει από μόνη της έντονη αντιπαράθεση με τους γονείς ιδίως του ίδιου φύλου. Το πρώτο μέρος της ταινίας είναι περισσότερο κοινωνικό και επικεντρώνεται στο χωριό και στις σχέσεις του πατέρα και γιου, ενώ το δεύτερο μέρος έχει περισσότερα στοιχεία περιπέτειας και θρίλερ περνώντας στην περιοχή των συνόρων και στην παράνομη μεταφορά μεταναστών.
Ανάμεσα στα άλλα ακούγεται από το νεαρό μια όμορφη ανάγνωση του λόγου του Θεού, που θα ήθελα να μεταφέρω. Λέει ότι η θλίψη είναι το χειρότερο δεινό, μπορεί να καταπνίξει το πιο χαρούμενο πνεύμα, να καταστρέψει το πιο εύρωστη υγεία και να κρύψει για πάντα την ελπίδα. Το κλάμα (εξωτερίκευση/ξέσπασμα) είναι ο μόνος τρόπος να νικηθεί η θλίψη για αυτό είναι και η μεγαλύτερη ευλογία του Θεού στους ανθρώπους. Το κλάμα εμπεριέχει επίσης μέσα της και τη μετάνοια ως όρο.
Παρόλα αυτά η ταινία αργεί πολύ να μπει στο θέμα της. Το πρώτο μέρος δεν έχει τόσο καλή κινηματογράφιση όσο το δεύτερο μέρος στα βουνά που έχει πολύ καλύτερη εικόνα και χρώματα εκτός από περισσότερο ενδιαφέρον. Υπάρχουν φυσικά μερικά κολακευτικά πλάνα σε γωνίες και διάρκεια. Δυστυχώς δεν εκμεταλλεύεται καθόλου τον Πέντραγκ Μανόλιοβιτς, ο οποίος είναι μάλλον κακός ερμηνευτικά. Αυτός που κρατά ψηλά την ταινία είναι ο κεντρικός ήρωας και η ερμηνεία του. Οι λιγοστές σκηνές περιπέτειας, σαφώς καλύτερα γυρισμένες, δείχνουν ότι η ταινία θα είχε άλλη δυναμική χωρίς την υπερδραματοποίηση.
Gimli
Πέμπτη, 23 Οκτωβρίου
Έφτασε η Πέμπτη και σύμφωνα με τον προγραμματισμό του φεστιβάλ το Ααβόρα συμπλήρωσε τις προβολές του και το 27ο ΠΕΚ σηκώνει από δω και στο εξής μόνο του το Άστυ και όλοι οι σινέφιλ φίλοι του φεστιβάλ πλέον μαζεύτηκαν εκεί.
Η Πέμπτη θα μπορούσε να βαφτιστεί η ημέρα του μεταφυσικού καθώς και οι τρεις ταινίες αντιμετώπισαν με χιούμορ και τρυφερότητα με τη ζωή και το θάνατο, αλλά και τη ζωή μετά από αυτόν. Η ημέρα ξεκίνησε με τη Θεϊκή Παρέμβαση του Elia Suleiman (2002) και συνεχίστηκε με δυο τίμιες και αξιοπρεπείς ταινίες του διαγωνιστικού τμήματος, το Angels και το Afterlife, από Τσεχία και Ουγγαρία αντίστοιχα:
Afterlife (Utóélet)
(Σκηνοθεσία: Βίραγκ Ζόμπορατς / Ουγγαρία / 95′)
Ο Μόουζες είναι ένας νεαρός που πάσχει από νευρική διαταραχή. Ο πατέρας του φαίνεται να μην μπορεί να τον καταλάβει. Όταν ο τελευταίος πεθαίνει ξαφνικά από καρδιακή προσβολή και το φάντασμά του δεν λέει να ξεκολλήσει από το πλευρό του Μόουζες, εκείνος θα κληθεί να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και να γίνει κύριος του εαυτού του. Γύρω του υπάρχει μία σωρεία χαρακτήρων, από τη βοηθό του πατέρα του, μέχρι τη γεμάτη ερωτισμό θεία του που θα του δυσκολέψουν ακόμα περισσότερο τη ζωή.
Η ούγγρικη αυτή κωμωδία μας έφερε στο νου το Θεϊκό Κόλπο από την Κροατία που είχαμε δει πέρυσι και πάλι στο Πανόραμα. Διαφορετικού ύφους, αλλά με έναν πρωταγωνιστή που έφερνε στο νου πολύ τον πρωταγωνιστή ιερέα του Κόλπου, οι δύο ταινίες μοιράζονται την σάτιρα και το καυστικό χιούμορ. Στην περίπτωση της κροάτικης ταινίας αυτά έρχονται με το περιτύλιγμα της κωμωδίας (με στοιχεία δράματος προς το τέλος), ενώ στην περίπτωση του ούγγρικου Afterlife τα πράγματα είναι λίγο πιο σοβαρά. Ή τουλάχιστον πιο μαύρα, καθώς μιλάμε για μία μαύρη κωμωδία που σατιρίζει πρόσωπα και καταστάσεις.
Αυτό φαίνεται ήδη από τη σκηνή της κηδείας: ο παπάς προσπαθεί να «πείσει» ένα περιστέρι να πετάξει ψηλά, μόνο και μόνο για να μείνει αυτό το τζαναμπέτικο καρφωμένο στο έδαφος.
Η ιδέα είναι ιδιαίτερα χαριτωμένη. Πώς αποκτάς μία δεύτερη ευκαιρία να κάνεις κάποιον να κατανοήσει το ποιος είσαι; Τι θα έκανες διαφορετικά στη σχέση σου με έναν άνθρωπο που έχει φύγει; Ο συμβολισμός του φαντάσματος έχει ιδιαίτερη σημασία: ένα ον που αρνείται να δει, να ακούσει και να κατανοήσει το τι πραγματικά συμβαίνει, γίνεται το ιδανικό όχημα για την πορεία του ήρωα προς την αυτοεκτίμηση και αναγκάζεται να αναγνωρίσει την παρουσία του, όπως και ο γιος δεν μπορεί να αρνείται την παρουσία του φαντάσματος στη ζωή του.
Αν και προσωπικά θα προτιμούσα ένα χιούμορ πιο ευθύ, αναγνωρίζω την προσπάθεια του σκηνοθέτη Βίραγκ Ζόμπορατς. Τα πλάνα και τα κάδρα του έχουν ενδιαφέρον, ο τρόπος που σκηνοθετεί δεν είναι καθόλου βαρετός, κρύβει μικρές αναπάντεχες εκπλήξεις και κλείνει έξυπνα με πρωτότυπους τίτλους τέλους.
Όσο για τις ερμηνείες, αν και ο γιος είναι μάλλον διεκπαιρεωτικός, οι υπόλοιποι είναι απολαυστικοί. Κυρίως ο πατέρας, μια στιβαρή παρουσία ακόμα και ως φάντασμα. Αλλά και οι περιφερειακοί χαρακτήρες έχουν την πλάκα τους και στέκονται στο ύψος του ρόλου τους.
Συνολικά, μία από τις καλές πρεμιέρες του Πανοράματος που θα θέλαμε να δούμε και στις αίθουσες.
Tyler
Angels (Andele)
(Σκηνοθεσία: Άλις Νέλις / Τσεχία / 97′)
Μια εναλλακτική ειρωνική ματιά γύρω από τη ζωή και το θάνατο αποτελεί η τσέχικη κωμωδία Andele, που ισορροπεί ανάμεσα στο δράμα και το χιούμορ. Οι ζωές των πρωταγωνιστών της είναι θλιβερές και πρόκειται να γίνουν ακόμα πιο δύσκολες καθώς δυο εξ αυτών πρόκειται να πεθάνουν. Βέβαια, αυτό το ενδεχόμενο μπορεί και να ανατραπεί μιας και υπάρχει μια «ειδική ομάδα κρούσης» αγγέλων, μια ιδιόμορφη αταίριαστη τετράδα που κατεβαίνει στη γη τις τελευταίες ώρες πριν το θάνατο κάποιου και τους επιβλέπει, αυτούς και τα αγαπημένα τους πρόσωπα, χωρίς όμως να μπορούν να επέμβουν άμεσα και να επηρεάσουν τις καταστάσεις.
Ανατρεπτική σε κάθε βασικό συστατικό που θα την έφερνε κοντά σε κάτι που έχει ξαναειπωθεί η ταινία προσπαθεί να πρωτοτυπήσει και εν μέρει το καταφέρνει. Η «αγία τετράδα» των αγγέλων, όλοι τους εντελώς διαφορετικοί εμφανισιακά, ηλικιακά και σε χαρακτήρα, διερωτώνται κι οι ίδιοι για το νόημα των πάντων, χλευάζουν ενίοτε, ενώ δεν ξεχνούν να γκρινιάξουν και για τις συνθήκες εργασίας τους. Για να έχουν πρόσβαση στους ανθρώπους, το παρελθόν και τις μνήμες τους χρησιμοποιούν tablet, ή προβάλλουν εικόνες σε επιφάνειες τοίχων ή ακτινογραφιών. Όταν δε αναζητούν κάτι χρησιμοποιούν και το ίντερνετ.
Η κόντρα της φύσης των αγγέλων με τα γεγονότα στη γη, των απλών ανθρώπων που οι άγγελοι παρακολουθούν από την κλειδαρότρυπα, αποτυπώνουν μια έντονη αντίθεση που συχνά κάνουν το αποτέλεσμα να μοιάζει με δυο ταινίες σε μια. Για αυτό και σε μεγάλο κομμάτι του μέσου της ταινίας δεν εμφανίζονται στην κάμερα οι άγγελοι για να προχωρήσει η πλοκή. Οι άγγελοι δεν μοιάζουν με μια ομάδα ψυχολόγων που παρακολουθούν το «πείραμα» τους και το συζητούν, περισσότερο διακωμωδούν και αποδυναμώνουν το δραματικό στοιχείο για να αποφορτίσουν την ατμόσφαιρα. Μοιάζουν περισσότερο με μια ομάδα τεσσάρων σεναριογράφων που, αόρατοι στα μάτια των χαρακτήρων, συζητούν και διαπληκτίζονται πάνω στην υπόθεση του έργου τους.
Η παρατήρηση της ανθρώπινης υπόστασης εστιάζει στην καλοσύνη, την ευτυχία και τον χρόνο που είναι περιορισμένος. «Η Ευτυχία είναι ο Χρόνος» όπως θα σχολιάσει και η ομάδα. Προσπαθούν να επηρεάσουν έμμεσα τους ανθρώπους να βρουν αυτό που θέλουν μεταφέροντας ορισμένα συναισθήματα στους θνητούς ενώ πραγματοποιούν και ελάχιστες σωματοποιημένες υλικές εμφανίσεις μπροστά τους. Το αποκορύφωμα του μαύρου χιούμορ και της τραγικής ειρωνείας είναι η υπερπροσπάθεια των αγγέλων να εκπληρωθεί μια επιθυμία ενός μελλοθάνατου, ακόμα κι αν αυτή περιλαμβάνει μια πεολειχία.
Η ταινία διαθέτει ορισμένες καλές ερμηνείες, έχει προσεγμένη κίνηση της κάμερας, χιούμορ, ενδιαφέρουσες σεναριακές ιδέες και ωραία μουσική. Νομίζω πως αν είχε αποφύγει την προσπάθεια για εύκολο χιούμορ και τις καρικατουρίστικες κωμικές προσπάθειες των αγγέλων και είχε επικεντρωθεί στο μαύρο χιούμορ και τα εφέ της, που ήταν τα δυνατά της σημεία, θα ήταν πολύ καλύτερη και θα είχε πιο ξεκάθαρη ταυτότητα.
Gimli
Τετάρτη, 22 Οκτωβρίου
Την Τετάρτη πραγματοποιήθηκε από το φεστιβάλ στον Ιανό ανοιχτή συζήτηση με θέμα «Ο Κινηματογράφος της Κρίσης – Ο Κινηματογράφος σε Κρίση», σε συνδιοργάνωση με την Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινημαογράφου και FIPRESCI.
Από ταινίες είχαμε δυνατές επιλογές με την Ανοιχτή Επιστολή του Γιώργου Σταμπουλόπουλου (1967), το Σάλο ή 120 Μέρες στα Σόδομα, επιλογή του σκηνοθέτη Αλέξανδρου Αβρανά, το Σταυροί Στο Μέτωπο (1957) του Στάνλεϊ Κιούμπρικ και φυσικά τη Λευκή Κορδέλα (2009) του Μίκαελ Χάνεκε.
Δυστυχώς αισθητά αδύναμες ήταν οι δυο σημερινές πρεμιέρες του διαγωνιστικού τμήματος, The Smell Of Us και Mange Tes Morts:
The Smell Of Us
(Σκηνοθεσία: Λάρι Κλαρκ / Βέλγιο-Γαλλία / 92’)
Μια ομάδα νεαρών που λατρεύουν να κάνουν σκέιτμπορ και εκδίδουν το σώμα τους για λεφτά από άποψη ή από ψυχολογικά προβλήματα που κουβαλούν. Ο πρωταγωνιστής πνίγεται από όλα και θέλει να ξεσπάσει βίαια αναζητώντας την πραγματική του ταυτότητα.
Ο δημιουργός του Kids (1995) επιστρέφει κοντά μια εικοσαετία μετά και προσπαθεί να μας ξανασοκάρει. Δυστυχώς, αν και περιμέναμε να μας πείσει για το αντίθετο, τελικά τα άσχημες κριτικές που απέσπασε η ταινία στη Βενετία επιβεβαιώθηκαν. Το θέμα του είναι κενά προκλητικό, χωρίς ουσία, όπως και η ψυχολογία της νέας γενιάς, όπως τελικά την περιγράφει. Με ασύνδετους πειραματισμούς και ενίοτε μια προσπάθεια αισθητικής βίντεοκλίπ, που όλα μαζί δείχνουν χιλιοειδωμένα, παρωχημένα και απλά ενοχλητικά. Μια γκέι ονείρωξη, φτηνά γυμνά γυναικεία κορμιά, παρατεταμένη ποδολαγνεία που προκαλεί αηδία ή γέλια, πλάνα που ο Λαρς Φον Τρίερ θα χειροκροτά στην πρώτη σειρά σαν μικρό παιδάκι, ανωμαλίες και αναίσθητα πλάνα, όλα αυτά εκεί που θα έπρεπε να μιλά για θρυμματισμένα όνειρα, σεξουαλική αφύπνιση και εφηβικούς προβληματισμούς.
Έχουμε δει το σκληρά προκλητικό Κουρδιστό Πορτοκάλι, το πρόστυχα απελευθερωμένο Shortbus ή το κρυφορομαντισμό του Dreamers. Αυτή η νέα γενιά τι έχει να επιδείξει;
Ο σκηνοθέτης προσπάθησε να δει τη νέα γενιά αλλά να περάσει και δικούς του εφηβικούς προβληματισμούς. Το Jesus-Look του πρωταγωνιστή υπερφωτισμένο δεν μπορεί να καθαγιάσει τις επιλογές του. Η μουσική της ταυτότητα έχει μπλεχτεί και στα σύγχρονα ακούσματα μπλέκεται μια αταίριαστη παλαιομοδίτικη διαχρονική ροκ, που ήταν και από τα πιο ευχάριστα συστατικά του φιλμ, παρόλα αυτά παραμένει παντελώς εκτός κλίματος.
Μοιάζει σαν το κερασάκι από τη Γαλλία μετά τις πρόσφατες δηλώσεις του Ντεπαρτιέ ότι εκδιδόταν μικρός για λεφτά και σε άντρες και γυναίκες.
Η υποτυπώδης πλοκή, με τη σύγχυση της μάνας που είναι ο πατέρας, μόνη, δεν αποτελεί συνθήκη για να κρατήσει τον κόσμο στην αίθουσα και πολλοί αποχώρησαν μπουχτισμένοι πριν το τέλος της προβολής.
Gimli
Mange Tes Morts (Eat Your Bones)
(Σκηνοθεσία: Ζαν Σάρλ Ουέ / Γαλλία / 94′)
Ένας νεαρός Ρομά της Γαλλίας μια μέρα πριν πάρει το βάπτισμά του ως χριστιανός συναντά το μεγάλο αδερφό του που αποφυλακίζεται μετά από 15 χρόνια και τον παρασέρνει στο βάπτισμα του πυρός (κυριολεκτικά).
Οι επωνομαζόμενοι Γάλλοι τσιγγάνοι φαίνονται να είναι πιο ευγενείς και καθωσπρέπει από όσο θα περιμέναμε από τα μεσογειακά μας βιώματα. Παρόλα αυτά είναι μια κλειστή κοινωνία με τη δική τους παράδοση και κοσμοθεωρία.Δυστυχώς ο σκηνοθέτης αργεί υπερβολικά να μπει στο θέμα του. Οι σχέσεις των ανθρώπων θυμίζουν μια βόλτα στην επαρχία με μακρινούς συγγενείς. Πολλά λέγονται όλα πολύ επιφανειακά και ο σκηνοθέτης δεν εστιάζει ούτε επιλέγει τα πλάνα του αφήνοντας τους χαρακτήρες να τον παρασύρουν σε αδιάφορους πλατειασμούς.
Το δεύτερο μέρος που τα τρία αδέρφια και ο ένας ξάδερφος ξεκινούν για τη ληστεία, είναι σαφώς πιο ενδιαφέρον. Περιλαμβάνει ένα μικρό road trip στα παλιά λημέρια, στο σήμερα και στην πραγματικότητα. Ψάχνοντας να βρούμε κάποια θετικά κρατάμε μερικά ωραία νυχτερινά πλάνα στατικά και από την καταδίωξη που ακολουθεί.
Προσπαθώντας να προβάλλει στοιχεία όπως το οικογενειακό δέσιμο και ξεπερασμένες αντιλήψεις με απλοϊκά διδάγματα το σενάριο και οι ερμηνείες προσβάλλουν τους Ρομά παρουσιάζοντας τους χαμηλότατου νοητικού επιπέδου, όσο τους Γάλλους και εν μέρει και τους θεατές. Μιας που οι περισσότεροι ηθοποιοί είναι στην πραγματικότητα συγγενείς, ίσως έπρεπε να γύριζαν ντοκιμαντέρ που ίσως έμενε περισσότερο στη μνήμη.
Gimli
Τρίτη, 21 Οκτωβρίου
Ζεστάθηκε για τα καλά το φεστιβάλ και άρχισαν οι διπλές πρεμιέρες. Από σήμερα και ως το Σάββατο κάθε μέρα προβάλλονται (όχι μια αλλά) δυο ταινίες σε πρώτη προβολή. Αμφότερες του διαγωνιστικού τμήματος, οι δυο ταινίες ήταν ένα ακατέργαστο διαμάντι από τη Γεωργία και μεγάλο φαβορί για το φετινό βραβείο, το Corn Island του Γκεόργκε Οβασβίλι και το Queen and Country του Τζον Μπούρμαν, που είδαμε στην πρεμιέρα του φεστιβάλ και για το οποίο σας γράφουμε πιο κάτω στο παρόν άρθρο (στην ανασκόπηση της Πέμπτης 16 Οκτωβρίου).
Στις υπόλοιπες προβολές είχαμε το καταπληκτικό Πέρσι στο Μάριενμπαντ (1961) επιλογή του Βασίλη Μαζωμένου, ο οποίος και την προλόγισε, τον Κανόνα του Παιχνιδιού του Ζαν Ρενουάρ (1939), Γιο-γιο (1965) του Πιέρ Ετέξ, και Λάβετε Θέσεις του Θεόδωρου Μαραγκού μαζί το Β’Πρόγραμμα ταινιών μικρού μήκους της Horme.
Corn Island (Simindis Kundzuli)
(Σκηνοθεσία: Γκεόργκε Οβασβίλι / Γεωργία, Γερμανία-Τσεχία-Γαλλία-Καζακσταν / 100′ )
Ολόκληρη η ταινία είναι γυρισμένη στη μέση του ποταμού Inguri που χωρίζει τη Γεωργία από την Αμπχαζία. Το ποτάμι κατεβάζει εύφορο χώμα που σχηματίζει μικρά νησιά. Σε ένα τέτοιο νησί φτάνει και ένας ηλικιωμένος άντρας που ζει μόνος με την εγγονή του. Μεταξύ άνοιξης και φθινοπώρου σε αυτά τα νησάκια υπάρχουν οικογένειες που βγάζουν σοδειά που τους καλύπτει να βγάλουν ολόκληρο το βαρύ χειμώνα… αν η φύση το θελήσει. Η θεοποίηση της μητέρας φύσης και των φυσικών φαινομένων είναι έντονη και η δύναμη της ακαταμάχητη, ενώ οι άνθρωποι είναι απλά περαστικοί, όπως το χώμα και τα μικρά αυτά νησιά που σχηματίζονται και χάνονται κάθε χρόνο.
Η καταπληκτική φωτογραφία και η ποιοτικά άριστη ηχοληψία μας βάζουν στο τοπίο χωρίς να χρειάζεται τίποτα άλλο. Οι ήχοι στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας είναι το φυσικό μουσικό μοτίβο, το υπέροχο soundtrack»της ταινίας. Λιγοστοί και μετρημένοι και οι διάλογοι χωρίς αυτό να γίνεται ενοχλητικά αισθητό. Όπως και στα επίσης εξαιρετικά Άνοιξη, Καλοκαίρι, Φθινόπωρο, Χειμώνας και …Άνοιξη, ή το περσινό Όλα Χάθηκαν (All is Lost) όταν ο σκηνοθέτης ξέρει πως να μας κάνει να ακούσουμε τη φύση που μιλά, οι πρωταγωνιστές δε χρειάζεται να μιλήσουν πολύ.
Όπως δήλωσε ο σκηνοθέτης το νησί είναι κι αυτό ένας από τους κεντρικούς χαρακτήρες του φιλμ. Μια ολόκληρη σεζόν το συνεργείο πάλευε να φροντίζει την μικρή αυτή νησίδα γης και τα καλαμπόκια.
Το μεγαλείο του έργου κρύβεται πίσω από τους συμβολισμούς και τη διαχρονικότητα του. Ο ηλικιωμένος άντρας μοιάζει με τον ήσυχο σύντροφο μας στο έργο κινούμενος με ευλάβεια στο νεοσχηματισμένο έδαφος σε ένα ρόλο σχεδόν τελετουργικό, ενώ ταυτόχρονα η κάμερα πλέει στο τοπίο καταγράφωντας τη μαγεία που κρύβεται πίσω από το δέσιμο του ανθρώπου με τη μητέρα φύση. Ο πρωταγωνιστής φτάνει στον τόπο ως ο πρώτος άνθρωπος και κυριολεκτικά αρχίζει από το μηδέν και δημιουργεί. Για τους περισσότερο «πεζούς» η ταινία φανερώνει απλοϊκές κατασκευές στην καλύβα, τεχνάσματα στο ψάρεμα, τεχνοτροπίες μιας «μαστοριάς» χαμένης στο σύγχρονο κόσμο. Ότι φτιάχνει ο ηλικιωμένος το φτιάχνει με τα χέρια του και ύστερα ξαποσταίνει και το καμαρώνει. Χαρακτηριστική η σκηνή που ο πρωταγωνιστής ακούγοντας τις ιαχές της μάχης και τους πυροβολισμούς σαν απάντηση πιάνει το φτυάρι του και αρχίζει να σκάβει. Παλεύει αυτός να δημιουργήσει εκεί που οι άλλοι καταστρέφουν.
Η νεαρή κοπέλα εκφράζει την ελπίδα του τόπου. Η έλευση της περιόδου, το κρέμασμα της κούκλας είναι το πέρασμα στην ενηλικίωση. Η έλευση των στρατιωτών ή των κυνηγών, όπως και η ερώτηση της εγγονής του σε ποιον ανήκει η γη του νησιού ανάμεσα στη Γεωργία και την Αμπχαζία, όλα έχουν συμβολικά νοήματα. Πολύ δε περισσότερο η ματαιότητα ή το μεγαλείο του πρόσκαιρου. Όπως και στο τέλος του Underground με το χωρισμό του νησιού στα δυο, έτσι κι εδώ η ταινία περιγράφει τον πόνο μιας χώρας που ένιωσε να χάνει βάναυσα ένα κομμάτι από το κορμί της και η πληγή ματώνει ακόμα. Ποιος θα καρπωθεί τελικά τους καρπούς του μόχθου και του νησιού;
Το Corn Island περιλαμβάνει τρυφερότητα και ηθική από την τίμια ματιά ενός έθνους. Πολλά υπονοούνται αλλά θα δοθούν με καλλιτεχνική ματιά. Ο σκηνοθέτης παίρνει θέση χρησιμοποιώντας ένα άλλο είδος ειλικρίνειας, αυτό του συμβολισμού. Πρόκειται για μια διαχρονική ταινία, άλλο ένα εξαιρετικό δείγμα του σινεμά της Γεωργίας, μετά το In Bloom, που είδαμε πέρσι πάλι στο Πανόραμα.
Gimli
Δευτέρα, 20 Οκτωβρίου
Με τα αφιερώματα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Πιέρ Ετέξ, αλλά και με το Πέρυσι στο Μάριενμπαντ, το οποίο επέλεξε και προλόγισε στο κοινό ο Βασίλης Μαζωμένος συνεχίστηκε το Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Πανοράματος, Νίνος Φενέκ Μικελίδης, ήταν στον κινηματογράφο Άστυ με την ομάδα του για να καλωσορίσει το κοινό στην έναρξη του Διαγωνιστικού Τμήματος του Φεστιβάλ.
Το hightlight της βραδιάς ήταν, πάντως, η παρουσία του σπουδαίου σκηνοθέτη Νίκου Κούνδουρου που ήρθε στο Άστυ μετά το Inompressa για να δει (ή πιθανότατα να ξαναδεί) το Σταυροί στα Χαρακώματα του Τζόζεφ Λόουζι.
Incompresa/ Misunderstood
(Σκηνοθεσία: Άζια Αρτζέντο / Ιταλία-Γαλλία/ 103′)
Η μικρή Άρια είναι 9 χρονών. Μεγαλώνει σε ένα σπίτι όπου οι γονείς της τσακώνονται συνεχώς και βρίσκονται στα πρόθυρα διαζυγίου. Ο πατέρας της έχει μια κόρη από άλλη σχέση, το ίδιο και η μητέρα της. Η Άρια νιώθει ότι κανένας δεν την αγαπάει και κανένας δεν την καταλαβαίνει (εξ ου και το παρεξηγημένη του τίτλου).
Η Άζια Αρτζέντο επιμένει ότι αυτή δεν είναι μια αυτοβιογραφική ταινία. Παρά το γεγονός ότι το όνομα της μικρής ηρωίδας είναι πολύ κοντά στο δικό της (Άζια – Άρια), παρά το γεγονός ότι είχε και εκείνη διάσημους γονείς –και κυρίως πατέρα, τον άρχοντα των ιταλικών ταινιών τρόμου, Ντάριο Αρτζέντο- και παρά το γεγονός ότι και οι γονείς της είχαν και άλλα παιδιά. Και φυσικά παρά το γεγονός ότι η ταινία είναι δεκαετίας 80s, εποχή στην οποία μεγάλωνε η ίδια η σκηνοθέτις. Εκείνη σε συνέντευξή της δηλώνει ότι «εμπνεύστηκε από πρόσωπα και πράγματα που είδε γύρω της».
Αλλά η ταινία της είναι περισσότερο αυτο-αναφορική από ότι θα ήθελε να παραδεχθεί και το κακό είναι ότι στην προσπάθεια να ανασυνθέσει την εμπειρία μιας παιδικής ηλικίας, στην προσπάθεια να δείξει την 9χρονη ηρωίδα της μπερδεμένη και παρεξηγημένη, δεν λέει και πολλά.
Φαίνεται ότι θα χρησιμοποιήσει τον ιταλικό σουρεαλισμό και τη γαλλική αυτοαναφορικότητα, αλλά στη συνέχεια είδη και σκηνοθετικά στυλ μπλέκονται και το αποτέλεσμα μοιάζει με μια σειρά από μικρά σκετς, άλλα πιο επιτυχημένα και άλλα όχι. Το σουρεαλιστικό στοιχείο δένει εξαιρετικά καλά με τον προληπτικό πατέρα της μικρής (ίσως ο μοναδικός που κολλάει τόσο πολύ με την ταινία), αλλά όχι και με τους υπόλοιπους. H μητέρα (η Σαρλότ Γκενσμπούρ) αξίζει ιδιαίτερη μνεία για τον ερωτισμό που αποπνέει, αλλά όχι και για την τρέλα που προσπαθεί να περάσει η ταινία.
Στην προσπάθειά του να πει πολλά –από το πώς την παραμελούν οι γονείς της, πώς είναι ερωτευμένη με έναν συμμαθητή της, τη σχέση της με την καλύτερή της φίλη-, το Incopresa λέει ελάχιστα. Μοιάζει με τα λευκώματα που βλέπουμε στην αρχή και στο τέλος της ταινίας: γεμάτη εικόνες και πληροφορίες που μπλέκονται και μας εμποδίζουν να δούμε το συνολικό αποτέλεσμα. Αλλά ούτε νοσταλγικό είναι ιδιαίτερα. Ελάχιστες φορές παραπέμπει σε εικόνες, σε μυρωδιές και αισθήσεις από τα παιδικά μας χρόνια.
Μοιράζεται την αίσθηση του ακόρεστου με ταινίες όπως η Τέλεια Ομορφιά (για παράδειγμα στη σκηνή που η Άρια συναντά μουσικούς και πόρνες στο πάρκο), αλλά υπάρχει κάτι απωθητικό στο να βλέπει κανείς μικρά παιδιά να καπνίζουν αρειμανίως, να βρίζουν και να κάνουν ακόμα και μπάφο. Ίσως η άγρια νιότη να μπορούσε να αποτυπωθεί και κάπως αλλιώς στην οθόνη.
Tyler
Κυριακή, 19 Οκτωβρίου
Με τους αντικομφορμιστές του ελληνικού σινεμά, το αφιέρωμα στον Πιέρ Ετέξ και την ρουμάνικη Οδύσσεια του Κυρίου Λαζαρέσκου -επιλογή του σκηνοθέτη Γιάννη Οικονομίδη, ο οποίος και την προλόγισε- συνεχίστηκε το Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου. Νωρίτερα προβλήθηκε το Α’ Πρόγραμμα ταινιών μικρού μήκους της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας (EFA).
Από πρεμιέρες, είδαμε το Diplomatie του Φόλκερ Σλέντορφ, βασισμένο στο θεατρικό έργο του Σίρλιλ Τζέλι.
Diplomatie/ Diplomacy
(Σκηνοθεσία: Φόλκερ Σλέντορφ / Γαλλία-Γερμανία, 88′)
Αύγουστος του 1944. Παρίσι υπό γερμανική κατοχή. Οι γερμανικές δυνάμεις βρίσκονται σε δύσκολη θέση, καθώς οι Σύμμαχοι πλησιάζουν όλο και πιο κοντά στο Παρίσι. Οι Γερμανοί στρατιώτες βρίσκονται σε θέση μάχης και έχουν αποφασίσει να ανατινάξουν τη γαλλική πρωτεύουσα. Τον Γερμανό στρατηγό Ντίτριχ φον Χόλιτιτς επισκέπτεται ο γενικός πρόξενος της Σουηδίας, Ραούλ Νόρντλινγκ σε μια προσπάθεια να τον πείσει να λυπηθεί το Παρίσι. Η ταινία παρακολουθεί το τι συμβαίνει στην ιστορική συνάντηση της 24ης Αυγούστου 1944.
Η ταινία παρακολουθεί τους μηχανισμούς πίσω από ιστορικές αποφάσεις και δείχνει ότι καμιά φορά αυτά που συμβαίνουν πίσω από τις κλειστές πόρτες δωματίων μπορεί να είναι το ίδιο -ή και πιο- σημαντικά από αυτά που συμβαίνουν στα πεδία των μαχών.
Η ταινία ξεκινάει με πλάνα από κατεστραμμένες και βομβαρδισμένες πόλεις. Δεν περνάει πολύ ώρα και μαθαίνουμε ότι η ίδια μοίρα περιμένει και το Παρίσι. Ο Γάλλος μηχανικός περιγράφει λεπτομερώς την καταστροφή που θα υποστεί η πόλη των 1,5 εκατομμυρίων κατοίκων, εάν το σχέδιο του Χίτλερ προχωρήσει. Το ενδεχόμενο της καταστροφής κρέμεται σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από τη συζήτηση του Σουηδού πρόξενου και του Γερμανού στρατηγού.
Βασισμένο στο εξαιρετικά επιτυχημένο θεατρικό έργο του Σίριλ Γκέλι, η ταινία -παρά το production value και την αναβίωση της εποχής- δεν καταφέρνει να ξεφύγει τελείως από τις θεατρικές καταβολές της. Αποτελεί στην πραγματικότητα μια θεατρική παράσταση με ωραία σκηνικά και κοστούμια, γυρισμένη για το σινεμά.
Οι διάλογοι που κινούνται άλλοτε στο πρακτικό επίπεδο («θα καθυστερήσετε απλά το αναπόφευκτο» λέει ο Νόρντλινγκ με τη μισή Γαλλία στα χέρια των Συμμάχων) και άλλοτε στο ποιητικό (τους θανάτους των αθώων, τις εικόνες που δεν θα καταφέρει κανείς να δει εξαιτίας των βομβαρδισμών). Στα χέρια άλλων ηθοποιών θα μπορούσε να γίνει κιτς, αλλά οι Αντρέ Ντισολιέ και Νιλς Άρεστραπ καταφέρνουν και περνάνε το σκόπελο, δίνοντας εξαιρετικές κριτικές. Η «αναμέτρησή» τους αποτελεί έναν θρίαμβο της λογικής, της επίκλησης στην ανθρωπιά και τελικά της Διπλωματίας του τίτλου.
Ο σκηνοθέτης Φόλκερ Σλέντορφ επιλέγει και εδώ να ασχοληθεί -όπως και στο γνωστότερο έργο του, το Ταμπούρλο του 1979- με θέματα που αφορούν την αντίσταση και τις συνέπειες του πολέμου.
Tyler
Σάββατο, 18 Οκτωβρίου
Το Σάββατο ο καιρός είχε κέφια και αρκετοί Αθηναίοι έτρεξαν στις γύρω ακτές του λεκανοπεδίου για μια ακόμη βουτιά, ανάμεσα σε αυτούς κι εμείς. Αυτό δε σημαίνει ότι το απόγευμα δεν άνηκε αποκλειστικά στο Πανόραμα.
Το πρόγραμμα ξεκινά με το Λόλα του Ζακ Ντεμί (1961) και τον Σαρλώ Στρατιώτη (1918), μια αξιόλογη αντιπολεμική σαράντα-πεντάλεπτη ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν, όχι τόσο γνωστή όσο ο Μεγάλος Δικτάτορας. Ακολούθησαν η Φόνισσα του Κώστα Φέρρη (1974) βασισμένη στο γνωστό διήγημα του Παπαδιαμάντη, Ουδέν Νεότερον από το Δυτικό Μέτωπο (1930), το ατμοσφαιρικό αλλά ολίγον αρρωστημένο Στο Γυάλινο Κλουβί (1986) και φυσικά Η Μεγάλη Χίμαιρα (1937) του Ζαν Ρενουάρ.
Η σημερινή πρεμιέρα, Διπλή Ζωή, είναι μια συμπαραγωγή Γερμανίας και Νορβηγίας, ταινία παραγωγής 2012 που φτάνει τώρα πρώτη φορά στις ελληνικές αίθουσες. H ταινία ήταν να πάρει διανομή στις αίθουσες στις 23 του μήνα, αλλά πήρε πάλι παράταση, επομένως για όσους θέλατε να την δείτε το φεστιβάλ ήταν μια μοναδική ευκαιρία.
Διπλή Ζωή (Zwei Leben)
(Σκηνοθεσία: Γιοργκ Μαας, Γιούντιθ Κάουφμαν / Γερμανία-Νορβηγία / 97′)
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου πόλεμου παιδιά που γεννήθηκαν από Γερμανούς στρατιώτες και Νορβηγίδες μητέρες είχαν αποκοπεί από τις οικογένειες τους από το ναζιστικό καθεστώς. Μετά το τέλος του πολέμου η χώρα είναι χωρισμένη στα δυο από το τείχος του Βερολίνου. Η Στάζι είχε προσπαθήσει να βάλει ανθρώπους – ουσιαστικά μυστικούς πράκτορες να διεισδύσουν ως τέκνα Νορβηγών για να πάρουν την υπηκοότητα και να μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα από Ανατολική σε Δυτική Γερμανία. Κάπου εκεί, ουσιαστικά από τη μέση, ξεκινά η ταινία που μας δείχνει μια γυναίκα, την Κατρίν, που ζει εδώ και χρόνια μια ήρεμη οικογενειακή ζωή στη Νορβηγία μαζί με τη μητέρα της, τον άνδρα της και την νεαρή κόρη της που μόλις γέννησε αλλά και χώρισε. Η ζωή της Κατρίν πρόκειται να χάσει την ηρεμία της όταν ένας νεαρός δικηγόρος αρχίζει να την ρωτά για το σκοτεινό παρελθόν της και της ζητά να εμφανιστεί ως μάρτυρας σε μια δίκη.
Πρόκειται για μια ταινία που απέσπασε διακρίσεις, κυρίως σε Γερμανία και Σκανδιναβία. Έχει αρκετούς γνωστούς ηθοποιούς από τις δυο χώρες, Γιούλιαν Κέχλερ, Ράινερ Μποκ, Κεν Ντούκεν, Σβεν Νόρντιν, Κλάρα Μάνζελ. Στο ρόλο της μοιραίας μάνας της Κατρίν, η για πολλά χρόνια σύντροφος του Μπέργκμαν, Λιβ Ούλμαν.
Η ταινία έχει σίγουρα το δικό της προσωπικό ύφος, με υπερτονισμένα σε σημεία χρώματα και φωτισμούς, σε μια εικόνα όμως περισσότερο τηλεοπτική. Η σκηνοθεσία καταντά κουραστική και αυτό που κρατά το ενδιαφέρον είναι το μυστήριο που έχει να ξετυλίξει η υπόθεση. Εκεί θέλει την απόλυτη προσοχή του κοινού για να μη «χάσει κανείς την μπάλα» και αρχίσει να ρωτά τους διπλανούς (όμως σε αυτή την περίπτωση και λίγο σεβασμός στους δίπλα δεν βλάπτει). Σεναριακά η ταινία έχει ορισμένα μεγάλα πεδία που έχει αποφύγει εσκεμμένα ή μη να αναπτύξει, ενώ έχω και ορισμένες ηθικές ενστάσεις. Μια απλή υπόθεση τελικά περιπλέκεται ανούσια με μια σεναριακή νοοτροπία που θα την χαρακτήριζα «Φωσκολο-Παπακαλιάτικη» αν μου επιτραπεί ο όρος. Υπερέβαλε σαφώς με την υπόθεση της.
Φυσικά, οι βόρειοι λαοί δεν έχουν τις ίδιες αντιδράσεις που θα είχαν αντίστοιχα οι μεσογειακοί. Παρόλα αυτά τα διλήμματα όσο και οι συναισθηματικές αντιδράσεις συχνά αποσιωπούνται και περνούν σε δεύτερη μοίρα μειώνοντας την αληθοφάνεια. Πέραν της κεντρικής ηρωίδας οι υπόλοιποι ηθοποιοί δεν έχουν κάποια αξιομνημόνευτη ερμηνεία. Ιδίως από μια ηθοποιό όπως η Λιβ Ούλμαν που μας έχει αποδώσει εμβηματικές ερμηνείες όπως στο Περσόνα δεν μπορεί παρά να μας εκπλήξει το μόνιμα παγωμένο από την απορία πρόσωπο που παρουσιάζει.
Έχοντας δει παλαιότερα τις Ζωές των Άλλων (Das Leben der Anderen) που σε μια αντίστοιχη θεματολογία παρουσίασε μια τρυφερή και ανθρώπινη ιστορία με τόση αληθοφάνεια, δεν μπορεί να αποφευχθεί η σύγκριση που αφήνει τη Διπλή Ζωή αρκετά πίσω να ωχριά.
Gimli
Παρασκευή, 17 Οκτωβρίου
Η Παρασκευή ξεκίνησε επίσης δυναμικά, με την Ευρυδίκη Β.Α. 2037 (1975) του αξέχαστου Νίκου Νικολαΐδη που δυστυχώς μας έφυγε νωρίς. Παράλληλα προβλήθηκε το A’ Πρόγραμμα ταινιών μικρού μήκους της Horme Pictures και το Ναι μεν, Αλλά… του Παύλου Τάσιου, για να συνεχιστεί με το Αποχαιρετισμός στα Όπλα (1932) και την Κατάσταση των Πραγμάτων (Der Stand der Dinge) του Βιμ Βέντερς.
Η σημερινή πρεμιέρα ήταν το Inbetween Worlds (Zwischen Welten), στις 22.00 στο Άστυ, ενώ ταυτόχρονα στο Ααβόρα προβαλλόταν στις 22.30 το Le Soupirant (Εγώ και οι Γυναίκες) του 1962.
Inbetween Worlds
(Σκηνοθεσία: Φέο Αλαντάγκ / Γερμανία/ 98′)
Τρανή απόδειξη ότι υπάρχει ένα άλλου είδους σινεμά (και το θέλουμε), το Inbetween Worlds (Ανάμεσα σε Δύο Κόσμους) της Φέο Αλαντάνγκ είναι μία ταινία γεμάτη ψυχή, τρυφερά αισθήματα και φρεσκάδα. Ο Τάρεκ ζει με την αδελφή του στο Αφγανιστάν. Ελπίζει να τα καταφέρει να πάνε στη Γερμανία, αλλά η γερμανική πρεσβεία δεν δέχεται το αίτημά του. Ο Τάρεκ θα ξεκινήσει να εργάζεται για μία ομάδα γερμανών στρατιωτών που βρίσκεται στη χώρα για να βοηθήσει την πολιτοφυλακή να προστατεύσει ένα χωριό από τους Ταλιμπάν. Ο Τζέσπερ είναι ο λοχίας των στρατιωτών, ένας άνδρας που έχει ξαναβρεθεί στον πόλεμο, ένας άνδρας που παρά τα προσωπικά του δράματα έχει μάθει να δέχεται απειλές. Όταν ο Τάρεκ του αποκαλύψει ότι ο ίδιος και η αδελφή του δέχονται απειλές, ο Τζέσπερ θα προσπαθήσει να βοηθήσει.
Τα πάντα στην ταινία της Φέο Αλαντάνγκ αποπνέουν απλότητα. Ο τρυφερός τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει τους ήρωές της, η ιστορία, το χτίσιμο των χαρακτήρων. Φαινομενικά μοιάζουν να συμβαίνουν ελάχιστα. Η απόσταση που χωρίζει τους πολιτοφύλακες και τους χωρικούς από τους στρατιώτες, η ανάγκη των στρατιωτών να δώσουν νόημα σε αυτή την τρέλα, να πιστέψουν ότι κάπου βοηθούν, η γραμμή ανάμεσα στο στρατιωτικό και το προσωπικό καθήκον.
Ναι, οι ήρωες της ταινίας είναι υπερβολικά συζητήσιμοι, ίσως και περισσότερο «καλοί» από ότι θα περίμενε κανείς. Και ναι, η ταινία δεν παρουσιάζει σφαιρικά όλες τις πλευρές. Οι Ταλιμπάν δεν κατονομάζονται ποτέ, είναι πάντα «οι άλλοι», «οι εχθροί». Είναι απρόσωπες φιγούρες που χτυπούν και φεύγουν. Νομίζω ότι οι σεναριογράφοι δεν ήθελαν να παρουσιάσουν κάποιον «δαίμονα». Ήθελαν να αφηγηθούν μια απλή ιστορία, μία ιστορία φιλίας, μια ιστορία για δύο ανθρώπους από δύο διαφορετικούς λαούς που καταφέρνουν να προσεγγίσουν ο ένας τον άλλο. Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτή δεν είναι μια ιστορία πολιτικής συνείδησης. «Εσείς έχετε τα ρολόγια, εμείς έχουμε τον χρόνο» λέει ο επικεφαλής της πολιτοφυλακής, αναφερόμενος στους ξένους στρατιώτες που έρχονται και φεύγουν αφήνοντας πάντα πίσω τους τους Αφγανούς.
Η σκηνοθεσία της Φέο Αλαντάνγκ ξεχωρίζει. Επιλέγει τους αργούς ρυθμούς, παίρνει τον χρόνο της χωρίς ποτέ να γίνεται κουραστική. Οι σκηνές έντασης κινηματογραφούνται με ενέργεια και την απαραίτητη απειλή, αλλά αυτό δεν γίνεται αυτοσκοπός. Η νυχτερινή σκηνή με την αγελάδα ξεχωρίζει, το ίδιο και μερικές σκηνές ποιητικής απλότητας προς το τέλος: Η Φέο Αλαντάνγκ μάς δείχνει ό,τι χρειάζεται. Ό,τι δεν χρειάζεται γίνεται εκτός οθόνης, αλλά δεν μένει ανείπωτο.
Μεγάλο ατού της ταινίας και οι δύο πρωταγωνιστές της, o Ρόναλντ Τσέρφελντ (που θυμίζει τις καλές στιγμές του Ράσελ Κρόου) και ο ερασιτέχνης Μοχσίν Αχμάντι. Οι χαρακτήρες που ερμηνεύουν είναι τελείως διαφορετικοί. Καταφέρνουν να κατανοήσουν ο ένας τον άλλο μέσα από τον αμοιβαίο σεβασμό του ενός προς τον άλλο. Γιατί υπάρχουν πολεμικές ταινίες με ήρωες καουμπόιδες (όπως το Zero Dark Thirty) και πολεμικές ταινίες που μένουν μαζί σου για καιρό μετά το τέλος της προβολής. Το Inbetween Worlds είναι μια τέτοια ταινία.
Tyler
Πέμπτη, 16 Οκτωβρίου
Η πρώτη μέρα του φεστιβάλ ήρθε κι έφερε την γνώριμη γλύκα και τρυφερότητα που το χαρακτηρίζει κάθε χρόνο. Το Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, το πιο σινεφίλ φεστιβάλ της Αθήνας, παρόλα τα προβλήματα έδωσε και αυτό το παρόν μετά τις επετειακές 20ες Νύχτες Πρεμιέρας.
Το Πανόραμα μας δίνει την ευκαιρία να δούμε περισσότερο ανεξάρτητες ευρωπαϊκές ταινίες πολλές από τις οποίες δεν έχουν πάρει διανομή και που ίσως δεν έχουμε την ευκαιρία να δούμε ποτέ άλλοτε.
H πρεμιέρα της ημέρας, που πραγματοποιήθηκε στην Τελετή Έναρξης ήταν το Queen and Country του Τζον Μπούρμαν.
>> Διαβάστε τον λόγο του Νίνου Μικελίδη και δείτε πλούσιο φωτογραφικό υλικό από την πρεμιέρα.
Από τις υπόλοιπες ταινίες ξεχώρισε η καταπληκτική ασπρόμαυρη αντιπολεμική ταινία Ο Τζόνι Πήρε το Όπλο του (1971). Επίσης προβλήθηκαν, Αλδεβαράν (1975) του Ανδρέα Θωμόπουλου, Δυτικό Μέτωπο (1930) και 7 Μέρες στην Αβάνα (2012).
Queen and Country
(Σκηνοθεσία: Τζον Μπούρμαν / Μεγάλη Βρετανία / 105′)
Ημι-βιογραφική για το σκηνοθέτη και συνέχεια της προηγούμενης ταινίας Hope and Glory, το Queen and Country (Βασίλισσα και Πατρίδα) έχει ως βασικό θέμα την ανδρική φιλία που αναπτύσσεται στο στρατό και τον έρωτα, που εκφράζεται από τα πρώτα σκιρτήματα μέχρι τα τερτίπια του στις μεγαλύτερες ηλικίες.
Με παρόμοιες στρατιωτικές φορεσιές που είδαμε και στο ’71, το Queen and Country είναι ένα δυνατό αντιπολεμικό ως και αντιβρετανικό σχόλιο του δημιουργού που χλευάζει ουσιαστικά τα δυο συστατικά του τίτλου του, Βασίλισσα και Πατρίδα. Εκφράζει την άλλη άποψη, αυτή των μοντέρνων Άγγλων, ή αυτή που δεν ακούστηκε τότε θαμμένη στον καθωσπρεπισμό και την γενικότερη παγκόσμια προπαγάνδα. Με άλλα λόγια η ταινία είναι το βρετανικό Λούφα και Παραλλαγή και ταυτόχρονα μια μιλιταριστική Γρανίτα από Λεμόνι. Πολλοί λένε ότι ο στρατός είναι ένα μεγάλο θέατρο. Η θεατρικότητα είναι πράγματι διάχυτη όπως και η τάση να φιλτραριστούν οι αναμνήσεις με χιούμορ. Καθημερινό, αλλά και μαύρο χιούμορ συνυπάρχουν σε μικρά τμήματα του έργου σαν μικρά σκετσάκια των Μόντι Πάιθον.
Βλέπουμε τους δυο νεαρούς που επιστρατεύτηκαν για να πολεμήσουν στον πόλεμο της Κορέας, μιας χώρας χωρισμένης στα δυο όπου ουσιαστικά μάχονταν καπιταλισμός με τον κομμουνισμό. Τελικά όμως υπηρετούν στην πατρίδα τους εκπαιδεύοντας νεοσύλλεκτους στις γραφομηχανές. Ο κεντρικός ήρωας, Κάλουμ Τέρνερ, ενσαρκώνει τον τυπικό Άγγλο νέο, ενώ ο φίλος του έχει όλες τις άλλες ενδιαφέρουσες πτυχές. Ερμηνευτικά ο δεύτερος, (Κάλεμπ Λάντρι Τζόουνς) ξεχωρίζει εύκολα από το σύνολο. Είναι ο νεαρός που έπαιζε και στο Antiviral του γιου Κρόνεμπεργκ. Αντίστοιχα ξεχωρίζει η αδερφή του ήρωα, Βανέσα Κίρμπι, που έχει όμως έναν «ρόλο αστροναύτη», εκτός εποχής. Καλή παρουσία είχε και η σύζυγος του Τζέρεμι Άιρονς, Σινέντ Κιούζακ, στο ρόλο της μάνας.
Η ταινία όμως δεν είναι κωμωδία και σίγουρα δεν είναι μια εύκολη ταινία για το ευρύ κοινό. Απλώνεται σε θέματα και μέρη, εισάγει πολλούς χαρακτήρες που τους παρακολουθεί στο στρατόπεδο και εκτός. Αγγίζει μια ευαίσθητη ιστορικά περίοδο και άλλες απαγορευμένες περιοχές, όπως τη βασιλεία. Αποτελεί ένα ψυχροπολεμικό Room with a View, προορισμένο περισσότερο για εσωτερική κατανάλωση (όπως και το επίσης πολύ καλό περσινό Ο Εγωιστής Γίγαντας). Ήταν μια μοναδική ευκαιρία να δούμε αυτή την ταινία που δύσκολο φαίνεται να πάρει διανομή στους κινηματογράφους της χώρας μας.
H ταινία προβάλλεται σε επανάληψη, στα πλαίσια του φεστιβάλ, την Τρίτη 21 Οκτωβρίου στις 22.00 στο Άστυ.
Gimli
