14ο ΦΝΘ: Ελπίδα στο ντοκιμαντέρ

Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το αγαπώ. Περισσότερο, ίσως, από το Διεθνές, το οποίο έχει περισσότερη ενέργεια, αλλά όχι και τόση συνοχή. Αντίθετα, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ είναι σφιχτοδεμένο, συγκεντρώνει επαγγελματίες του χώρου που τους απασχολούν τα ίδια προβλήματα (κυρίως η διανομή), παρουσιάζει θέματα που εγείρουν συζητήσεις.

Φέτος ειδικά τα πήγε πολύ καλά. Έχοντας καταφέρει να αποκτήσει ένα πιστό κοινό, κατάφερε να γεμίσει τις αίθουσες, να προβάλει ταινίες που συζητήθηκαν, να δημιουργήσει ελπίδες για το μέλλον. 

Γιατί στους καιρούς που ζούμε, το ντοκιμαντέρ είναι ένα είδος που αν καταφέρει να ξεφύγει από τα ακαδημαϊκά του πρότυπα, τότε μπορεί να καταφέρει με σαφήνεια και τρόπο κινηματογραφικό να δώσει μια αλήθεια για τον κόσμο που μας περιβάλλει. Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα από τα ντοκιμαντέρ που είδαμε, θα μπορούσαν να είναι ταινίες.
Εμείς είδαμε:

• Το Μεγαλείο της πόρνης. Η κάμερα του Μίχαελ Γκλάβογκερ ακολουθεί τις πόρνες από το Fish tank της Ταϊλάνδης (όπου οι πελάτες παρακολουθούν τα κορίτσια πίσω από ένα γυάλινο τζάμι, «ψαρεύοντας» κυριολεκτικά αυτή που τους γυάλισε), μέχρι το Μπαγκλαντές, όπου από μικρές οι κοπέλες εργάζονται ως πόρνες, προσπαθώντας να διατηρήσουν την προσωπική τους αξιοπρέπεια, ως τη γεμάτη τύψεις καθολική σκέψη των ιερόδουλων στο Μεξικό. Η ταινία του δεν κρίνει, απλά παρατηρεί. Και γίνεται ένα τρίπτυχο σχεδόν θρησκευτικό.

• Ο πρέσβης. Είναι μια ταινία απολαυστική. Ο Μαντς Μπρίγκερ καταστρατηγεί όλους τους κανόνες του ντοκιμαντέρ, δημιουργώντας μια καυστική διαδρομή στη διπλωματία και τη γραφειοκρατία χωρών της Αφρικής. Ο Δανός δημοσιογράφος καταφέρνει να αποσπάσει διπλωματικά χαρτιά και να επισκεφθεί μια χώρα της κεντρικής Αφρικής, όπου με πρόσχημα ότι θέλει να ανοίξει ένα εργοστάσιο κατασκευής σπίρτων επιχειρεί να βάλει «χέρι» στα διαμάντια. Προσοχή: οι υπέρμαχοι του «καθαρόαιμου» ντοκιμαντέρ δεν θα το λατρέψουν. Εμείς οι υπόλοιποι το καταδιασκεδάσαμε.
  
• Ανεπιθύμητες στην Τεχεράνη. Η δημιουργός ξεκινά να πει μια ιστορία για γυναίκες ανεξάρτητες και δυναμικές που μένουν χωρίς σύζυγο ή οικογένεια μόνες τους. Καταλήγει να μιλά για την απόφασή της να χωρίσει προκειμένου να μείνει μόνη της. Δεν μας έπεισε, πάντως, ότι το θέμα της ήταν η φεμινιστική απελευθέρωση στο σύγχρονο Ιράν. Περισσότερο φάνηκε ότι ήταν η καταγραφή της προσωπικής της ιστορίας.

• Εncardia, η πέτρα που χορεύει. Αν αυτή ήταν μια ταινία για ένα συγκρότημα μπορεί να είχε λιγότερο ενδιαφέρον. Επειδή όμως επιχειρεί ένα ταξίδι στην ελληνόφωνη Κάτω Ιταλία με ξεναγό τη μουσική, καταλήγει σε ένα μεγάλο πάρτι. Μπορεί να υπήρξε λίγο άνισο (το πρώτο μέρος μιλά για τα «γκρίκο» το γλωσσικό ιδίωμα με ελληνικές λέξεις της Κάτω Ιταλίας, ενώ το δεύτερο ασχολείται με τη μουσική των encardia), αλλά ήταν και ιδιαίτερα ευχάριστο.
  
• Ιταλία: Αγάπα την ή παράτα την. Η πιο ενδιαφέρουσα ταινία για την ελληνική κρίση έρχεται από την… Ιταλία. Και αυτό γιατί παρ’ όλο που το Ιταλία: Αγάπα την ή παράτα την δεν ασχολείται με την ελληνική, αλλά με την ιταλική κρίση, τα θέματα που θέτει φαίνονται κάτι παραπάνω από οικεία. Ένα ζευγάρι ομοφυλόφιλων αποφασίζει να εγκαταλείψει τη χώρα, απηυδισμένο από την οικονομική κρίση και τη διαφθορά. Αποφασίζουν όμως να δώσουν μια τελευταία ευκαιρία στην Ιταλία, εξετάζοντας όλα εκείνα που τους κάνουν να τη λατρεύουν και όλα εκείνα που τους κάνουν να τη μισούν. Άλλο ένα απολαυστικό ντοκιμαντέρ που με συνοχή (αν και με αρκετά επιφανειακό και στημένο τρόπο) προσπαθεί να ανακαλύψει τι μας κάνει να θέλουμε να προστατεύσουμε και τι να εγκαταλείψουμε την πατρίδα μας.

• Μέσα στην Άβυσσο: ο Βέρνερ Χέρτσογκ κάνει μια ταινία για τη θανατική ποινή στις ΗΠΑ. Μέσα από μία συγκεκριμένη υπόθεση (προς τιμήν του δεν διάλεξε μια αμφιλεγόμενη υπόθεση, αλλά ένα έγκλημα που οι δράστες έχουν επιβεβαιωθεί) προχωρά σε μια σειρά συνεντεύξεων για τη θανατική ποινή. Παρουσιάζει όλες τις απόψεις χωρίς να κρίνει, καταφέρνει και δίνει χιούμορ σε ένα σκοτεινό θέμα. Μόνη παρασπονδία; Ορισμένες φορές μοιάζει να παρεμβαίνει στα λεγόμενα (αν και από μια περσόνα όπως η δική του δύσκολα θα περιμέναμε κάτι άλλο). Ναι καλή ταινία, αλλά σαν αυτή έχουν γυριστεί αρκετές άλλες.

• Νοσταλγώντας το φως. Η ιδέα του Πατρίσιο Γκουσμάν είναι η πιο πρωτότυπη από όσες είδαμε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ. Παρομοιάζει τον αγώνα γυναικών που αναζητούν τα λείψανα των δολοφονηθέντων από τη δικτατορία του Πινοσέτ αγαπημένων τους προσώπων, με την αγωνιώδη ματιά στα μυστήρια του σύμπαντος και των άστρων από τη μεγάλη έρημο της Χιλής. Εικόνες απίστευτης ομορφιάς συνοδεύουν αυτό το τρυφερό και συγκινητικό ντοκιμαντέρ.

• Τα γλυκά όνειρα του Μουσταφά. Εδώ και αν μιλάμε για ζάχαρη. Το ντοκιμαντέρ του Άγγελου Αμπάζογλου είναι γεμάτο γλυκύτητα. Ο νεαρός Μουσταφά θέλει να γίνει μάστορας μπακλαβατζής στην Κωνσταντινούπολη και ξεκινά ένα ταξίδι να το πετύχει. Τα όνειρα, μοιάζει να λέει ο Αμπάζογλου, μπορούν να είναι όσο γλυκά και άπιαστα θέλουν. Η ταινία του σκηνοθέτη μυρίζει σιρόπι και έχει τυλιχτεί με το νέφος του αλευριού και της ζάχαρης. Ακόμα και αν ακούγεται υπερβολικά αισιόδοξη στο τέλος, ο νεαρός πρωταγωνιστής της είναι μόλις 16 ετών. Του το χρωστά.

• Το φιλί του Πούτιν. Από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ που είδαμε στο Φεστιβάλ. Το Φιλί του Πούτιν ρίχνει μια ματιά στην «πουτινική» δημοκρατία, όπου φιμώνονται οι αντίπαλοι και όπου η νεολαία Νάσι πλάθει συνειδήσεις και παρακολουθεί αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Μια νεαρή κοπέλα που λατρεύει τον Πούτιν αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι δεν είναι όλα τόσο ηλιόλουστα όσο φαίνονται.

• Tα παιδιά του γκουλάγκ. Ενδιαφέρον κομμάτι χαμένης ιστορίας για τα παιδιά που γεννήθηκαν ή συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε γκουλάγκ μαζί με τους γονείς τους. Κακή η κόπια που είδαμε και πολύ παραδοσιακής αντίληψης ντοκιμαντέρ, παρ’ όλα αυτά οι ιστορίες είχαν ενδιαφέρον.
  
  
• O Πολ Γουίλιαμς ζει. Ένας νεαρός σκηνοθέτης που λατρεύει τον Πολ Γουίλιαμς ανακαλύπτει προς μεγάλη του έκπληξη ότι αυτός δεν πέθανε, όπως νόμιζε, αλλά ότι ζει και βασιλεύει (αν και μάλλον δεν κυριεύει τον κόσμο). Αυτό που ακολουθεί είναι μια ανατρεπτική κωμωδία για τα προβλήματα του να γυρίζεις ντοκιμαντέρ, για μια εκκεντρική προσωπικότητα και για το τέλος της διασημότητας.
  
  
• Directing Hell. Eξαιρετικό το ντοκιμαντέρ του Χρήστου Χουλιάρα για τον Νίκο Νικολαΐδη. Ακόμα και αν κάποιος δεν είναι θαυμαστής του ιδιαίτερου αυτού σκηνοθέτη, σίγουρα θα απολαύσει μια ματιά στην εκκεντρική προσωπικότητα του δημιουργού. Τελειώνοντας θα θες να (ξανά)δεις όλες τις ταινίες του Νικολαΐδη.

Τάιλερ Ντέρντεν