Ida

Η Άννα, ένα ορφανό κορίτσι που μεγάλωσε σε μοναστήρι, προετοιμάζεται να γίνει μοναχή. Λίγο πριν τους όρκους της, η ηγουμένη τής λέει ότι θα πρέπει να επισκεφτεί τον μοναδικό εν ζωή συγγενή της, τη θεία της τη Βάντα. Η Βάντα, μία αριστερή εισαγγελέας με μεγάλη φήμη στην Πολωνία, την πληροφορεί ότι στην πραγματικότητα το όνομά της είναι Ίντα και ότι η οικογένειά της ήταν εβραίοι. Οι δύο γυναίκες θα κάνουν ένα ταξίδι στην περιοχή που ζούσαν οι γονείς της Ίντα πριν πεθάνουν και θα προσπαθήσουν να μάθουν την αλήθεια για τον θάνατό τους.

Οι ανοιχτές πληγές του πολέμου και του μίσους, η πίστη, η οικογένεια και η αναζήτηση της ταυτότητας βρίσκονται στο επίκεντρο της ταινίας του Πάβελ Παβλικόφσκι, ο οποίος στήνει ένα εξαιρετικής ομορφιάς οδοιπορικό στη μεταπολεμική Πολωνία.

Η αλλαγή των ηθών και του τρόπου ζωής είναι φανερή στην ταινία (στοιχείο που φαίνεται στον αστικό τρόπο ζωής της Βάντα, στη μουσική που παίζει ο νεαρός ξένος-ερωτικό ενδιαφέρον της Ίντα), το ίδιο και η αντιπαραβολή της με τη λιτή ύπαρξη και τον τρόπο ζωής της νεαρής κοπέλας στο μοναστήρι. Η Ίντα είναι ένας χαρακτήρας με μία έμφυτη περιέργεια για τη ζωή. Δεν είναι μία ακόρεστη δίψα, είναι απλά ένα ερωτηματικό για το πώς λειτουργούν τα πράγματα, ένα ερωτηματικό που διακρίνεται στα μάτια της. Και ταυτόχρονα υπάρχει μία σοφία και μια συνειδητοποίηση, ότι κάποια πράγματα γίνονται και είναι έτσι.

Στον αντίποδα της Ίντα, η Βάντα είναι μία γυναίκα παθιασμένη, γεμάτη ενοχές και αδυναμίες. Εθισμένη στο αλκοόλ και στο ευκαιριακό σεξ, μονίμως οργισμένη, απογοητευμένη αποτελεί σημάδι του παλιού κόσμου και των πληγών που αυτός κουβαλά μαζί του. Λίγα χρόνια μετά τον πόλεμο, η λήθη δεν είναι εύκολη.

Άλλωστε το Ίντα δεν είναι μία ταινία για τη λήθη αλλά μια ταινία για τη μνήμη. Αυτή δεν επανέρχεται με τρόπο προβλέψιμο, δεν υπάρχουν παρεμβαλόμενες σκηνές από την ζωή της οικογένειας της, αναμνήσεις, μυστήρια χτισμένα με αγωνιώδες τρόπο. Υπάρχει μόνο η συνειδητοποίηση ότι αυτά έτσι συνέβησαν.

Δεν είναι μόνο σε νοηματικό επίπεδο που η ταινία είναι αριστοτεχνικά κατασκευασμένη. Οι εικόνες της είναι πανέμορφες, διαθέτουν έναν πλούτο και μια λυρικότητα σπάνια. Είναι ασπρόμαυρη, αλλά μοιάζει να κρύβει μέσα της δεκάδες χρώματα. Ο Παβλικόφσκι -στην πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα στη γλώσσα του- κινηματογραφεί με δέος τη φύση και με ανθρωπιά τα πλάσματά της. Ακούει τους ήχους τους και κάνει και τον θεατή να τους ακούσει: τον ήχο από το νερό που τρέχει ή εκείνον από τη σούπα που πίνουν οι μοναχές.

Και τα κάδρα του –1.37:1, σχεδόν τετράγωνα- περιλαμβάνουν όλα όσα είναι απαραίτητα να ειπωθούν, αλλά και όσα δεν μπορούν να ειπωθούν. Καθώς ούτε μια ατάκα δεν σπαταλιέται, τα κάδρα αφηγούνται και αυτά μια ιστορία.

Οι δύο ηθοποιοί που ερμηνεύουν τους δύο κεντρικούς ρόλους είναι άψογες: Η αυτοσυγκράτηση και η ηρεμία της Αγκάθα Τρζεμπουκόβσκα έρχεται σε αντίθεση με την ενέργεια και τη δύναμη της Αγκάθα Κουλέσα. Και κάπως έτσι εξηγείται πώς η μία παρουσία επηρεάζει την άλλη, πώς δύο ήρωες αντίθετοι συναντιόνται στην πορεία τους για την αλήθεια.

Πώς αντιμετωπίζεις το τραύμα του πολέμου; Το ερώτημα αυτό βρίσκεται στην καρδιά της ταινίας και το Ida δεν δίνει εύκολες απαντήσεις, αλλά δίνει απόλυτα κινηματογραφικές. Και μοιάζει με ένα καλά κρυμμένο διαμάντι που βγήκε πρόσφατα στο φως και παραμένει λαμπερό.

Τελικά να τη δω;

Από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς, αν αφεθείτε στη μαγεία της θα σας κάνει να θέλετε να την ξαναδείτε αμέσως μόλις τελειώσει η πρώτη προβολή. Πλούσια σε εικόνες και νοήματα, η Ida είναι ένα υπέροχο δείγμα ευρωπαϊκού σινεμά…