«Αναφορά στον Καζάν» στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος

«Να με λέτε Ηλία. Ηλία με έλεγε η μάνα μου. Θυμώνω όταν οι Αμερικανοί με λένε Ελία»

Ένα μεγάλο αναδρομικό αφιέρωμα στον Ηλία Καζάν διοργανώνει η Ταινιοθήκη της Ελλάδος από τις 9 έως τις 19 Οκτωβρίου. Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθεί σχεδόν ολόκληρη η φιλμογραφία του σπουδαίου σκηνοθέτη. 

Στην έναρξη του αφιερώματος την Πέμπτη 9 Οκτωβρίου θα προβληθεί η ταινία Βίβα Ζαπάτα (1952).

Το αφιέρωμα περιλαμβάνει δεκαπέντε ταινίες του Ηλία Καζάν, δέκα από τις οποίες θα προβληθούν σε αποκατεστημένες κόπιες. Τις ταινίες θα προλογίσουν σκηνοθέτες, κριτικοί κινηματογράφου, συγγραφείς, ψυχαναλυτές.

Συγκεκριμένα, οι ταινίες του Καζάν που θα προβληθούν είναι οι: Ένα Δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν, Συμφωνία κυρίων, Μπούμερανγκ!, Πανικός στους δρόμους, Λεωφορείον ο Πόθος, Βίβα Ζαπάτα, Άνθρωπος σε τεντωμένο σκοινί (Δραπέτες του κόκκινου τρόμου), Το λιμάνι της αγωνίας, Ανατολικά της Εδέμ, Μια μορφή μέσα στο πλήθος, Λάσπη στ’ αστέρια, Πυρετός στο αίμα, Αμέρικα-Αμέρικα, Ο συμβιβασμός, Ο τελευταίος μεγιστάνας.

Παράλληλα, θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ Γράμμα στον Ηλία (2010) σε σκηνοθεσία Μάρτιν Σκορσέζε – Κεντ Τζόουνς. 

Θα προβληθούν, επίσης, οι ελληνικές ταινίες 1922 του Νίκου Κούνδουρου (1978) και Νύφες του Παντελή Βούλγαρη (2004), ως χαρακτηριστικά παραδείγματα επιρροής του Ηλία Καζάν σε άλλους έλληνες δημιουργούς.

Συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με τίτλο «Ηλίας Καζάν: δημιουργός και επαναστάτης», η οποία θα γίνει στην Ταινιοθήκη την Τετάρτη 15 Οκτωβρίου στις 19:30, με στόχο την ανάλυση του πολύπλευρου έργου του Ηλία Καζάν.

Ο Καζάν υπήρξε σπουδαίος σκηνοθέτης, αλλά αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Η συνεργασία του με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων είχε ως αποτέλεσμα πολλοί συνάδελφοί του να μπουν στη «μαύρη λίστα» και να μην μπορούν να εργαστούν στις ΗΠΑ.

Διαβάστε επίσης: Επιστολές του σκηνοθέτη που δίχασε το Χόλιγουντ

Το πρόγραμμα

Πέμπτη 09/10

19.30 Βίβα Ζαπάτα Viva Zapata (1952, 113’ )

(Είσοδος με προσκλήσεις)

Παρασκευή 10/10

19.30 Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν A Tree Grows To Brooklyn

(1945 129’)

Προλογίζει η Βένια Βέργου κριτικός κινημ/φου

22.00Βίβα Ζαπάτα Viva Zapata (1952, 113’ ) (Ε)

Σάββατο 11/10

20.00 Το λιμάνι της αγωνίας On the Waterfront (1954, 108’)

22.00 Λάσπη στ’ αστέρια Wild River (1960, 109’)

Κυριακή 12/10

19.30 Ανατολικά της Εδέμ East of Eden (1955, 115’ )

Προλογίζει ο Γιάγκος Ανδρεάδης, συγγραφέας, καθηγητής

22.00 Γράμμα στον Ηλία A Letter to Elia (2010, 60’)

Δευτέρα 13/10

19.30 Μαθητεία στον Καζάν: 1922–Νίκος Κούνδουρος (1978, 135’)

22.00 Μπούμερανγκ! Boomerang! (1947, 88’)

Τρίτη 14/10

19.00 Πυρετός στο αίμα Splendor in the Grass (1961, 124’)

Προλογίζει ο Τάσος Γουδέλης, κριτικός κινημ/φου

21.30 Ο τελευταίος μεγιστάνας The Last Tycοon (1976, 123’)

Προλογίζει ο Γιάννης Ζουμπουλάκης, κριτικός κινημ/φου

Τετάρτη 15/10

19.30 Συζήτηση στρογγυλής τραπέζης

21.30 Μαθητεία στον Καζάν: Νύφες –Παντελής Βούλγαρης (2004, 128 ́)

Προλογίζει ο σκηνοθέτης

Πέμπτη 16/10

20.00 Πανικός στους δρόμους Panic in the Streets (1950, 96’)

Προλογίζει ο Γιώργος Κρασσακόπουλος, κριτικός κινημ/φου

22.00 Άνθρωπος σε τεντωμένο σκοινί Man on a Tightrope (1953, 105’)

Παρασκευή 17/10

19.30 Λεωφορείον ο Πόθος A Street Car Named Desire (1951, 122’)

22.00 Συμφωνία Κυρίων Gentleman’s Agreement (1947 , 118 ́)

Προλογίζει η Ελευθερία Δημητρομανωλάκη, συγγραφέας, θεωρητικός κινημ/φου-λογοτεχνίας

Σάββατο 18/10

18.30 Αμέρικα, Αμέρικα America America (1963, 174’)

22.00 Μια μορφή μέσα στο πλήθος A Face in the Crowd (1957, 126’ )

Προλογίζει ο Άρης Χατζηστεφάνου, δημοσιογράφος

Κυριακή 19/10

19.45 Ο συμβιβασμός The Arrangement (1969, 125’)

Προλογίζει o Επαμεινώνδας Θεοδωρίδης, ψυχίατρος-ψυχαναλυτής

22.00 Λάσπη στ’ αστέρια Wild River (1960, 109’) (Ε)

Οι Ταινίες

Διαβάστε περισσότερα για τις ταινίες του αφιερώματος κάνοντας κλικ πάνω στους τίτλους

 

[toggle title=”Ένα Δέντρο Μεγαλώνει στο Μπρούκλιν”]«Ρίχτηκα στη σκηνοθεσία κατευθείαν από τη σκηνή της Νέας Υόρκης», θα πει ο Καζάν για το σκηνοθετικό του ντεμπούτο μετά τη θητεία του στο ριζοσπαστικό Group Theater τη δεκαετία του ’30 και πρώτο του συμβόλαιο με την Φοξ. H κινηματογραφική διασκευή του κορυφαίου σε πωλήσεις ομώνυμου βιβλίου της Μπέττι Σμιθ, θα αποτελέσει μία από τις πέντε εισπρακτικές επιτυχίες της χρονιάς, και θα ανακηρυχθεί σε μια από τις δέκα καλύτερες ταινίες της χρονιάς από το Εθνικό Συμβούλιο Κριτικών. Τα δύσκολα παιδικά χρόνια της Μπέτι Σμιθ στο ιρλανδικό γκέτο του Μπρούκλιν στις αρχές του 1900 αποδίδονται με ιδιαίτερη μαεστρία από τον πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη, με τη βοήθεια του θρυλικού διευθυντή φωτογραφίας Λέον Σαμρόι, σε μια ακριβή παραγωγή των στούντιο. Η εμπειρία του Καζάν στο θέατρο και η εξαιρετική του δουλειά στις ερμηνείες θα χαρίσουν στη νεαρή Πέγκι Αν Γκάρνερ και τον βετεράνο ηθοποιό Τζέιμς Νταν, Όσκαρ ερμηνείας.[/toggle]

[toggle title=”Συμφωνία Κυρίων (κάντε κλικ για περισσότερα)”] O Ντάριλ Ζάνουκ, γνωστός παραγωγός της Φοξ, θα διακυβεύσει την επαγγελματική του φήμη χρησιμοποιώντας ένα καταξιωμένο καστ –Γκρέγκορι Πεκ, Ντόροθι Μακ Γκουάιρ και Τζον Γκάρφιλντ- σ’ ένα θολό ακόμη για την Αμερική θέμα. Ο Καζάν θα ανταποκριθεί στην πρόκληση να διασκευάσει το πρώτο σενάριο του καταξιωμένου θεατρικού συγγραφέα Μος Χαρτ, βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο, αποφεύγοντας τον διδακτισμό και την υπεραπλούστευση στα οποία εύκολα παρασύρει η υπόθεση: ένας δημοσιογράφος προσποιείται ότι είναι Εβραίος προκειμένου να γράψει μια σειρά από άρθρα για τον αντισημιτισμό. Χωρίς να μετριάζει το μήνυμα του μυθιστορήματος, ο Καζάν προσθέτει ψυχολογικό βάθος και αποδίδει με τόνο υπαινικτικό τις διακυμάνσεις μιας συνείδησης που αφυπνίζεται. Η τεράστια επιτυχία της ταινίας και η αποδοχή της από την κριτική σηματοδότησε μια αυξανόμενη κοινωνική ευαισθητοποίηση στο Χόλιγουντ. Η Ακαδημία την αγάπησε προτείνοντάς την για οκτώ βραβεία και δίνοντάς της αυτά της καλύτερης ταινίας, καλύτερου σκηνοθέτη και β’ γυναικείου ρόλου στη Σελέστ Χόλμ. [/toggle]

[toggle title=”Μπούμερανγκ!”] Ο Καζάν συνεργάστηκε στην ταινία αυτή, βασισμένη στην αληθινή ιστορία του ανεξιχνίαστου φόνου ενός ιερέα στο Κονέκτικατ, με τον παραγωγό Λούις ντε Ροσεμόν, που καθιέρωσε το είδος του «ημι-ντοκιμαντέρ (semi-documentary)», εξαιρετικά δημοφιλές στη Φοξ μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο. Δανειζόμενο από τους κεντρικούς άξονες του “ημι-ντοκιμαντέρ” (γυρίσματα σε πραγματικές τοποθεσίες, μη επαγγελματίες κομπάρσοι, αποστασιοποιήμενη voice over αφήγηση), το Μπούμερανγκ! εστιάζει τόσο στην περσόνα του σταυροφόρου εισαγγελέα, τον οποίο υποδύεται με αταραξία ο Ντάντα Άντριους, όσο και στη σχολαστική απεικόνιση των πραγματικών λεπτομερειών. Το αναπόφευκτο της αλήθειας έρχεται αντιμέτωπο με το ρίσκο των αντικειμενικών δεδομένων μέσα από ένα συναρπαστικό επιστημολογικό παζλ με ηθικές διαστάσεις.[/toggle]

[toggle title=”Πανικός στους Δρόμους”] Ο Καζάν συνεισφέρει ένα από τα πιο δυνατά χαρτιά του στο πλέον δημοφιλές είδος του “ημι-ντοκιμαντέρ” (semi-documentary): μια συναρπαστική ρεαλιστική καταγραφή της αστυνομίας και των κυβερνητικών προσπαθειών να ελέγξουν το ξέσπασμα της επιδημίας πνευμονικής πανώλης στη Νέα Ορλεάνη. Αλληγορικό εγκώμιο για τα υψηλά κλιμάκια της κυβέρνησης, το οποίο αποφεύγει ωστόσο την ψυχρή αφαίρεση, χαρακτηριστική του είδους των “ ημι-ντοκιμαντέρ”, δίνοντας ζωντάνια στα εκτός στούντιο γυρίσματα της εργατικής τάξης και των μεταναστών της Νέας Ορλεάνης. Με εμφανή την επιρροή του ιταλικού νεορεαλισμού, είναι περισσότερο ανήσυχο ως προς την ατμόσφαιρα και λιγότερο ως προς τον κοινωνικό προβληματισμό. Αξιομνημόνευτο το κινηματογραφικό ντεμπούτο του Τζακ Πάλανς ως χαιρέκακου αρχηγού του υποκόσμου.[/toggle]

[toggle title=”Λεωφορείον ο Πόθος”] Στην αρχική απροθυμία του Καζάν να αναλάβει την κινηματογραφική διασκευή ενός θεατρικού που είχε ήδη σκηνοθετήσει με επιτυχία στο Μπρόντγουεϊ, καταλυτική θα αποδειχθεί η προτροπή του στενού του φίλου Τενεσή Ουίλιαμς. Το αριστούργημα του τελευταίου, παρείχε ένα πλούσιο δραματικό έδαφος για κινηματογραφική διασκευή, παρότι η ταινία θεωρήθηκε προκλητική και ανήθικη από μερίδα κριτικών. Ο Καζάν θα διατηρήσει τη γενική μορφή του θεατρικού και θα αυξήσει την ένταση και αυστηρότητα των κύριων σκηνών σε κλειστούς χώρους χρησιμοποιώντας μεσαίες κοντινές αλλά και σε πρώτο πλάνο λήψεις. Η μοναδική απόκλιση από τον αρχικό θίασο του θεατρικού έργου είναι η Βίβιαν Λι, την οποία επέβαλε στον Καζάν ο παραγωγός Τσαρλς Φέλντμαν, θέλοντας μια δοκιμασμένη σταρ στο ρόλο της Μπλανς Ντιμπουά με το κρυμμένο παρελθόν. Φιλοξενούμενη στην έγκυο αδερφή της, σύντομα εξελίσσεται σε θήραμα του κτηνώδη κουνιάδου της (Μάρλον Μπράντο). Ο μυώδης Μπράντο επανεφευρίσκει την υποκριτική του αμερικανικού κινηματογράφου στα πρότυπα της «Μεθόδου» του Actors Studio με την ιδρωμένη απεικόνιση του πρωτόγονου Στάνλεϋ Κοβάλσκυ, εξαιρετικά επιδραστική στις επερχόμενες γενιές. Το λαρυγγικό ουρλιαχτό του καθώς λέει το όνομα «Στέλλα» παραμένει ένας από τους πιο γνωστούς θρήνους της ποπ κουλτούρας.[/toggle]

[toggle title=”Βίβα Ζαπάτα”] Γυρισμένο την εποχή της μαρτυρίας του Καζάν στις αναφορές της Επιτροπής Αντί-αμερικανικών Υποθέσεων (HUAC), το Βίβα Ζαπάτα λειτουργεί ως αυτο-απολογία του σκηνοθέτη, ως μια προσπάθεια επιστροφής στις ρίζες του: το ριζοσπαστικό θέατρο και την αριστερή ιδεολογία. Γραμμένο σε στενή συνεργασία με τον κατεξοχήν μεξικόφιλο συγγραφέα Τζον Στάινμπεκ, ο οποίος μοιράστηκε με τον Καζάν τη γοητεία για το όραμα του Ζαπάτα, το σενάριο διακρίνεται από έναν επαναστατικό ιδεαλισμό. Στοχεύει περισσότερο στην κριτική της διαβρωτικής δύναμης της εξουσίας, και λιγότερο στην καταγραφή των περιπλοκών του μεξικανικού εμφυλίου πολέμου. Η ταινία συνάντησε στα πρώτα της βήματα τις απόπειρες λογοκρισίας της μεξικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας αλλά και το δισταγμό των στούντιο μήπως εκληφθεί ως φιλοκομμουνιστική από τους Μακαρθιστές. Αξιοσημείωτη η υποτιμημένη βιρτουόζικη ερμηνεία του Μπράντο αλλά και η βραβευμένη με Όσκαρ καλύτερου Β’ ανδρικού ρόλου ερμηνεία του Άντονι Κουίν.[/toggle]

[toggle title=”Άνθρωπος σε τεντωμένο σκοινί”] Πιθανόν η λιγότερο αναγνωρίσιμη ταινία του Καζάν και τελευταίο συμβόλαιο με τη Φοξ, προσφέρθηκε από τον Ζάνουκ, παραγωγό και σε αυτήν την ταινία, ως ένα πειστήριο για την αποκατάσταση της φήμης του σκηνοθέτη αμέσως μετά την αναστάτωση που δημιουργήθηκε από τη μαρτυρία του στην Επιτροπή Αντι-αμερικανικών Υποθέσεων (HUAC). Βασισμένη στην αληθινή ιστορία του θιάσου ενός τσέχικου τσίρκου, σε σενάριο του βραβευμένου με Πούλιτζερ Ρόμπερτ Σέργουντ, η ταινία διηγείται την απίστευτη ιστορία του Τσέχου επικεφαλής του τσίρκου Τσέρνικ, στο ρόλο του ο Φρέντρικ Μάρτς, που προσπαθεί να οδηγήσει τον θίασό του στην ελευθερία μέσα από το Σιδηρούν Παραπέτασμα δραπετεύοντας στη «Δύση» της αμερικανικής ζώνης της Γερμανίας. Η ταινία ξεχωρίζει για την εκτενή χρήση τοποθεσιών της Ανατολικής Ευρώπης, την παρουσία του πραγματικού τσίρκου Μπρούμπαχ (Brumbach) και τις ερμηνείες του μη-επαγγελματικού καστ. Ο φόβος του Ζάνουκ μήπως εκληφθεί η ταινία από την κριτική ως ιστορική ή πολιτική, προεξοφλώντας την εμπορική αποτυχία της, συνέβαλε στην απουσία οποιασδήποτε αξιόλογης αναφοράς στην πολιτική κατάσταση της υπό Σοβιετική κατοχή Τσεχοσλοβακίας. Η αναφορά του Τσέρνικ τόσο στη ναζιστική όσο και τη σοβιετική κατοχή και τους πολιτικούς Γιαν Μάζαρικ και Έντουαρντ Μπένες, σύμβολα της ξεχασμένης παράδοσης της Τσεχικής δημοκρατίας, αποτελεί τον μοναδικό σχετικό υπαινιγμό.[/toggle]

[toggle title=”Το Λιμάνι της Αγωνίας”] Συγκλονιστικό πορτραίτο της σύγκρουσης της ελεγχόμενης από τη μαφία διαφθοράς, που έχει αναλάβει με τη βία την αρχηγεία του συνδικάτου των εκφορτωτών πλοίων του Νιου Τζέρσεϊ και της κουρασμένης εργατικής τάξης. Η ταινία με το διφορούμενο φινάλε, δεν αποτελεί ορόσημο μόνο για το πολιτικό της μήνυμα, αλλά και για την ανάδειξη της «Μεθόδου» –όπως ενσαρκώνεται κυρίως στον οσκαρικό Μάρλον Μπράντο, σε μια ερμηνεία ενορατική αλλά και προσεκτικά σμιλευμένη. Μετά την απόρριψή του από τα στούντιο υπό το φόβο επερχόμενης διαμάχης, ο Καζάν αναγκάστηκε να αναλάβει ο ίδιος την παραγωγή της ταινίας. Με ένα από τα πιο ολοκληρωμένα σάουντρακ του Λέοναρντ Μπέρνσταϊν και την υπέροχη ασπρόμαυρη φωτογραφία του θρυλικού σοβιετικού Μπόρις Κάουφμαν, Το λιμάνι της αγωνίας, «αιχμαλωτίζει» την σκληρή ποίηση των φτωχικών, παγωμένων διαμερισμάτων, των μοναχικών καφετεριών και των κατεστραμμένων από τη σκληρή εργασία ζωών. Η ταινία τιμήθηκε με οκτώ Όσκαρ, μεταξύ των οποίων εκείνα της καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, ηθοποιού, δεύτερου γυναικείου ρόλου, σεναρίου και διεύθυνσης φωτογραφίας. Το λιμάνι της αγωνίας, συχνά ερμηνεύεται ως ακόμη μία αυτο–απαλλακτική αλληγορική ταινία εκ μέρους των Καζάν και Μπαντ Σούλμπεργκ που ενεργώντας ως «φιλικοί μάρτυρες» κατέδωσαν ονόματα συναδέλφων τους. Ενδεχομένως αποτελεί την πιο ρητή δήλωση του σκηνοθέτη ως προς το θέμα της πίστης και της προδοσίας που αφορά άμεσα στην ταυτότητά του.[/toggle]

[toggle title=”Ανατολικά της Εδέμ”] Το ηλεκτρισμένο ντεμπούτο του Τζέιμς Ντιν στο κλασικό φροϋδικό μελόδραμα του Καζάν, θα σηματοδοτήσει για πάντα το προφίλ του μπερδεμένου, απεγνωσμένου για αγάπη εφήβου, αποξενωμένου και περιθωριακού, αλλά κατά βάθος παρεξηγημένου. Ο Καζάν συνεργάστηκε στενά με τον Τζον Στάινμπεκ στη μεταφορά του επικού ομώνυμου μυθιστορήματός του. Η ιστορία του Κάιν και του Άβελ, ενσαρκωμένη από δυο αδέρφια, που ενηλικιώνονται και συγκρούονται διεκδικώντας την στοργή του αυστηρού «πατριάρχη» της οικογένειας αλλά και την ίδια γυναίκα. Γυρισμένη σε Cinemascope το οποίο εύστοχα αναδεικνύει τα εκρηκτικά συναισθήματα και την ψυχολογική ένταση, τις γωνίες της κάμερας, τα σαν ζωγραφιά αμερικανικά τοπία, η ταινία αποτελεί ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα και οδυνηρά πορτραίτα οικογενειακής ασφυξίας στον κινηματογράφο.[/toggle]

[toggle title=”Μια μορφή μέσα στο πλήθος”] Το προφητικό σενάριο του Μπαντ Σούλμπεργκ για τη χειριστική και δόλια δύναμη των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της διαφήμισης, θα εξελιχθεί σε θεμελιώδη ταινία της μετά-μοντέρνας εποχής. Παρεξηγημένη στον καιρό της και «αδικημένη» στα ταμεία, η ταινία μοιάζει αλλόκοτα προφητική. Η επιτυχημένη και ιδιαίτερα αντισυμβατική επιλογή από την πλευρά του Καζάν αδοκίμαστων κωμικών και δευτεραγωνιστών -Νταν στο Δέντρο και Μοστέλ στον Πανικό- έφτασε στο απόγειό της στην ευφυή επιλογή του stand-up κωμικού Άντι Γκρίφιθ στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του. Υποδύεται τον Λόουνσαμ Ρόουντς, έναν ερασιτέχνη τραγουδιστή, τον οποίο «ανεβάζει» και «κατεβάζει» η υπερδύναμη της βιομηχανίας του θεάματος στο επίκεντρο της προσοχής ενός ολόκληρου έθνους. Ένα καυστικό και επίκαιρο σχόλιο για την κατασκευή της πραγματικότητας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.[/toggle]

[toggle title=”Λάσπη στ’ αστέρια”] Ένα οπτικό αριστούργημα, η πιο αγαπημένη ίσως ταινία του Καζάν και η πιο υποτιμημένη της φιλμογραφίας του, εισάγει έναν στοχαστικό τόνο και μια πολιτική λεπτότητα στο έργο του, εγκαινιάζοντας την περίοδο της λεγόμενης «αμερικανικής κριτικής». O ντροπαλός αλλά αποφασιστικός διοικητής του Τενεσή -τον οποίο υποδύεται ο γοητευτικός Μοντγκόμερι Κλιφτ- πρέπει να πείσει τους κατοίκους ενός χωριού, και ιδιαίτερα την μητριαρχική Έλα Γκαρθ (Τζο Βαν Φλίτ), να πουλήσουν τη γη τους στο όνομα της πολιτικής του Νιου Ντηλ (New Deal) του Ρούσβελτ. Ο Καζάν τιθασεύει τη φύση με απλότητα δίνοντάς της όμως βιβλικές διαστάσεις, χάρη στην καταπληκτική φωτογραφία του Cinemascope. Ο ίδιος λέει για την ταινία του: «[… ] Το Λάσπη στ’ Αστέρια, ήταν η πρώτη ταινία για την οποία είπα στον εαυτό μου: θα είμαι όσο πιο λυρικός γίνεται – θα σταματήσω την δράση. Βλέπετε, πάντα ήμουν διστακτικός.[…] Ξαφνικά το κοιτάς και είναι τόσο απλό και ξεκάθαρο αλλά και τόσο ποιητικό ταυτόχρονα. Έχει υπαινιγμούς, έχει προτάσεις, έχει ποίηση παντού, αλλά είναι ταυτόχρονα κάτι τελείως απλό. Αυτό παθαίνω όταν βλέπω πίνακες του Σεζάν: σου δείχνει ένα μήλο σ’ ένα τραπέζι, αλλά με κάποιο τρόπο είναι ποιητικό. Μ’ αρέσει αυτό.»[/toggle]

[toggle title=”Πυρετός στο Αίμα”] Η χρεοκοπία της Γουόλ Στρήτ το 1929 αποτελεί ιδανικό σκηνικό για τον Καζάν προκειμένου να θέσει φλέγοντα ζητήματα του νεανικού κινήματος στην περίοδο του λεγόμενου depression -επίκαιρα ακόμη το 1960 που γυρίζεται η ταινία- ασκώντας βαθιά κριτική στην αστική ηθική και υποκρισία. Ο Μπαντ Στάμπερ, τον οποίο υποδύεται ο Γουόρεν Μπίτι στο κινηματογραφικό του ντεμπούτο, πλούσιος ποδοσφαιριστής στο οικονομικά εξαθλιωμένο Κάνσας είναι τρελά ερωτευμένος με την «Ντίνι» (Νάταλι Γούντ). Οι κοινωνικές συνθήκες στέκονται ωστόσο εμπόδιο στα όνειρά τους. Δουλεύοντας στενά με τον θεατρικό συγγραφέα Γουίλιαμ Ίνγκε, ο Καζάν απέκρουσε πολλές απόπειρες λογοκρισίας της ταινίας λόγω της κριτικής που ασκεί στον αμερικανικό πουριτανισμό και την καπιταλιστική υπερβολή ως δυο πλευρές του ίδιου κάλπικου νομίσματος. Το κοινό ενδιαφέρον των Ίνγκε και Καζάν για την ψυχανάλυση οδήγησε στην απόδοση της σεξουαλικής αφύπνισης ως νεύρωσης, όπως ενσαρκώνονται στην ακτινοβόλα και εύθραυστη Γουντ και τον εκρηκτικά αμήχανο Μπίτι. Ξεχωρίζει επίσης η ερμηνεία της Μπάρμπαρα Λόουντεν, μετέπειτα συζύγου του Καζάν.[/toggle]

[toggle title=”Αμέρικα-Αμέρικα”] Αφήνοντας για λίγο την αμερικανική θεματολογία, ο Καζάν στρέφεται στα πάτρια εδάφη διασκευάζοντας το ομώνυμο μυθιστόρημά του, την επική οδύσσεια ενός μετανάστη με εμφανείς αναφορές στην οικογένειά του και ιδιαίτερα τον θείο του. Η αφήγηση ξεκινά το 1896 και τοποθετείται στα παράλια της Μικράς Ασίας. Η βιοπάλη ενός φτωχού νέου που από παιδί ονειρεύεται να ταξιδέψει στην υπερατλαντική γη της επαγγελίας, μοιάζει με κάθοδο στην κόλαση. Μετατρέπεται ωστόσο σε ανάσταση κατά την άφιξή του εκεί, τη στιγμή που αρχίζει ουσιαστικά το αληθινό δράμα του μετανάστη. Ο νεαρός τότε Στάθης Γιαλελής ενσαρκώνει, στην προσωπική αυτή εξομολόγηση του καταξιωμένου πια Καζάν και υπό τους μαγικούς ήχους του Χατζιδάκι, το αρχέτυπο του «τραγικού» μετανάστη που εξακολουθεί να ταλανίζει τον ελληνισμό. Τα γυρίσματα έγιναν σε πραγματικές τοποθεσίες στην Ελλάδα και την Τουρκία, ενώ η ταινία απέσπασε το Όσκαρ καλλιτεχνικής διεύθυνσης. Ο ίδιος ο Καζάν έχει πει: «Ούτε στον πατέρα μου, ούτε στη μητέρα μου άρεσε η ιδέα αυτής της ταινίας. Ανείπωτες, δύσκολες αναμνήσεις. […] Προσφέρθηκα να τους πάρω μαζί μου στο πρώτο μου ταξίδι. Ένιωθα ότι ο πατέρας μου έπρεπε να ζήσει τα τελευταία του χρόνια εκεί, κάτω από μια ελιά, κοιτώντας το λιμάνι και πίνοντας ρακή. Δεν είχε όμως την ίδια γνώμη. «Ποιο είναι το πρόβλημα με τη Νέα Ροσέλ;» απαίτησε να μάθει. «Εμείς εδώ θα μείνουμε», πρόσθεσε η μητέρα μου. […] Πήγα εκεί που γεννήθηκε ο πατέρας μου, στη σκιά των χιονισμένων Αργαίων Όρων. Οι μυρωδιές, οι ήχοι, ένας τρόπος ζωής μισοξεχασμένος από τα παιδικά μου χρόνια, φάνταζε ειδυλλιακός. […] Όταν έκανα την ταινία, συνήθιζα να λέω ότι η Αμερική ήταν ένα όνειρο απόλυτης ελευθερίας σε όλες τις περιοχές. Κατέληξα σε δυο συμπεράσματα από αυτό. Το ένα ήταν ότι η Αμερική, είχε μια ευθύνη απέναντι στο όνειρο: το όνειρο είχε ευθύνη απέναντι στον ονειροπόλο.»[/toggle]

[toggle title=”Ο Συμβιβασμός”] Ο Καζάν μεταφέρει στην οθόνη το ομώνυμο μπεστ-σέλερ του, συνθέτοντας το πολυτάραχο πορτραίτο ενός εύπορου διαφημιστή του Λος Άντζελες -στο ρόλο του ο Κερκ Ντάγκλας- ο οποίος ξαφνικά και οριστικά στρέφεται εναντίον της πολυτελούς ζωής του, της όμορφης γυναίκας του και της επιτυχημένης καριέρας του. Το μανιώδες, τεταμένο πορτραίτο του άνδρα, που απεγνωσμένα αναζητά να αποδράσει από το χρυσό κλουβί των «συμβιβασμών» της ζωής του, ακολουθεί τον νευρικό ρυθμό και την πειραματική προσέγγιση της πιο πρωτοποριακής, θα λέγαμε, γραφής του Καζάν που ενσωματώνει μεταξύ άλλων την αργή και γρήγορη κίνηση, τα γραφικά κινουμένων σχεδίων. Ο συμβιβασμός μοιάζει με ασφυκτικό πορτραίτο της δυσφορίας της μέσης ηλικίας στην υλιστική Αμερική και της εκτυφλωτικής εικόνας του Λος Άντζελες σαν καζάνι μέσα στο οποίο βράζουν οι αγωνίες του 20ού αιώνα.[/toggle]

[toggle title=”Ο τελευταίος μεγιστάνας”] Στην τελευταία του ταινία, ένα νοσταλγικό υπαινιγμό για το χαμένο χρυσό Χόλιγουντ της δεκαετίας του ‘30, υπό τους ήχους του Μορίς Ζαρ, ο Καζάν συγκεντρώνει πλήθος καταξιωμένων ηθοποιών: Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Τόνι Κέρτις, Ρόμπερτ Μίτσαμ, Ζαν Μορό, Ρέι Μιλάντ, Τζακ Νίκολσον, Ντάνα Άντριους, Τερέζα Ράσελ. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο ο Ντε Νίρο, ο οποίος υποδύεται με αποστασιοποιημένη ένταση τον Μονρό Σαρ, ήρωα εμπνευσμένο από τον παραγωγό Έρβινγκ Θάλμπεργκ, το «αγόρι ιδιοφυία» της MGM που πέθανε πρόωρα το 1936 στα 37 του χρόνια. Η ταινία όπως και το ομώνυμο ημιτελές μυθιστόρημα του Φ.Σ. Φιτζέραλντ, το οποίο διασκεύασε ο Καζάν για τον κινηματογράφο σε στενή συνεργασία με τον Χάρολντ Πίντερ, σκιαγραφεί το πορτραίτο του αφοσιωμένου παραγωγού ο οποίος διαπραγματεύεται σκληρά με νευρωτικούς σκηνοθέτες και ηθοποιούς και γνωρίζει καλά τη συνταγή της επιτυχίας [/toggle]

[toggle title=”Γράμμα στον Ηλία”] Ένας φόρος τιμής στο μεγάλο σκηνοθέτη μέσα από τα μάτια ενός επίσης μεγάλου σκηνοθέτη. Η γνωριμία του μεγαλωμένου στη Μικρή Ιταλία της Νέας Υόρκης Σκορσέζε, με τις ταινίες Λιμάνι της Αγωνίας και Ανατολικά της Εδέμ θα αποβεί καθοριστική για τον ίδιο στην εφηβεία του. Στην προσωπική αυτή «σπουδή» της μαεστρίας του Καζάν που αποτελείται από σκηνές ταινιών, αποσπάσματα της αυτοβιογραφίας του, βιντεοσκοπημένες συνεντεύξεις, ο Σκορσέζε σχολιάζει εντός και εκτός κάμερας, εκφράζοντας το θαυμασμό του για το μεγάλο σκηνοθέτη, ο οποίος στάθηκε πίσω από την κάμερα ως πραγματικός καλλιτέχνης, κάποιος «που με γνώριζε, ίσως καλύτερα απ’ όσο εγώ ο ίδιος τον εαυτό μου». Σκηνοθετημένο από τον Σκορσέζε και τον σταθερό συνεργάτη του Κεντ Τζόουνς, αποτελεί μια ιδιαίτερα προσωπική ταινία, ένα ειλικρινές πορτραίτο/ αυτοπορτραίτο και μια έντιμη παραδοχή της εγγύτητας αλλά και της απόστασης που ενώνει και χωρίζει τους καλλιτέχνες από την τέχνη τους. Προβλήθηκε με μεγάλη επιτυχία σε πολλά φεστιβάλ μεταξύ των οποίων και τα Φεστιβάλ της Βενετίας και του Ρότερνταμ.[/toggle]

Εισιτήρια / Κάρτες Διαρκείας

Τιμή εισόδου: 5 ευρώ ανά προβολή
Κάρτα διαρκείας για όλο το αφιέρωμα: 35 ευρώ
Κάρτα μειωμένη για όλο το αφιέρωμα: 15 ευρώ. Η κάρτα αυτή ισχύει για φοιτητές, μαθητές, ανέργους, δασκάλους-καθηγητές, ατέλειες, Άτομα με Αναπηρία (ΑμεΑ),  άνω των 65, και νέους 18 έως 26 ετών.