Μάθηματα Κινηματογραφικής ιστορίας 3 : Ο Κώδικας Χέηζ

Τρίτο μάθημα κινηματογραφικής ιστορίας και αυτή τη φορά θα ασχοληθούμε με τη λογοκρισία στον κινηματογράφο.

Ο κινηματογράφος, λοιπόν, από την εμφάνισή του, προκάλεσε την αντιπάθεια διάφορων ηθικολόγων και συντηρητικών που έκαναν λόγο για τη διεφθαρμένη του φύση και το πόση επίδραση ασκεί στη νεολαία. Φτάνοντας την εποχή της Ποτοαπαγόρευσης, η σεξουαλική απελευθέρωση, ο υλισμός, η μοιχεία, τα διαζύγια και το αλκοόλ είναι μερικά από τα νέα ήθη της κοινωνίας. Έτσι, οι μεγιστάνες του Hollywood προσλαμβάνουν έναν συντηρητικό Ρεπουμπλικάνο, τον Γουίλιαμ Χέηζ για να βάλει μια “τάξη” στον κινηματογράφο.

Θα αναρωτιέστε,βέβαια, ποιος ήταν αυτός ο Γουίλιαμ Χέηζ και με ποιο τρόπο θα έβαζε τάξη στον κινηματογράφο! Θα εξηγήσουμε παρακάτω: Γουίλιαμ Χάρισον Χέηζ, γενικός διευθυντής ταχυδρομείων που γεννήθηκε στην Αμερική, στο Ιλινόις συγκεκριμένα, το 1879. Παραιτήθηκε από τη δουλειά του το 1922 για να προσληφθεί από τα χολιγουντιανά στούντιο και να γίνει ο πρόεδρος των «Παραγωγών και Διανομέων Κινηματογραφικών Ταινιών της Αμερικής». Το 1930 δημιούργησε ένα είδος κώδικα που, όπως αντιλαμβανόμαστε, δεν ασκούσε ευθέως λογοκρισία.

Ο κώδικας αυτός έγινε γνωστός ως «Don’ts and Be Carefuls» και πρέσβευε 3 βασικές αρχές :

1)      Καμία ταινία δεν πρέπει να υποβιβάζει τα ηθικά κριτήρια αυτών που τη βλέπουν. Δεν πρέπει να προκαλείται η συμπάθεια του κοινού προς την πλευρά των κακών, των εγκληματιών ή των αμαρτωλών.

2)      Οι ταινίες θα πρέπει να υποδεικνύουν τα σωστά πρότυπα ζωής.

3)      Στις ταινίες δεν θα πρέπει να ενθαρρύνεται η γελοιοποίηση των νόμων, καθώς και η παραβίασή τους.

Ειδικότερα, ο κώδικας ήταν χωρισμένος σε δύο υποκατηγορίες : η πρώτη αναφερόταν σε γενικές αρχές που είχαν να κάνουν με την ηθική και η δεύτερη στο πως θα πρέπει να χρησιμοποιούνται κάποια αντικείμενα μέσα στην ταινία, όπως για παράδειγμα η σημαία των ΗΠΑ. Το 1929, τα στούντιο υιοθετούν τον Κώδικα Χέηζ με απότερο στόχο να σταματήσουν την παρέμβαση της τότε κυβέρνησης στη δουλειά τους.
Παρακάτω παραθέτουμε τον πίνακα με τα περίφημα Don’ts και Be Carefuls που είμαι σίγουρη ότι θα σας προκαλέσουν αρκετό ενδιαφέρον.

1)      Απαγορεύονται οι βωμολοχίες –είτε στον τίτλο είτε στο σενάριο-καθώς επίσης και οι λέξεις «Θεός», «Κύριος», «Ιησούς», «Χριστός» (εκτός και αν χρησιμοποιούνται ευλαβικά σε συνδυασμό με θρησκευτικές τελετές) , «Κόλαση», «βλασφημία» και κάθε άλλη βέβηλη και χυδαία έκφραση ανεξάρτητα από το πώς γράφεται.

2)      Απαγορεύεται το γυμνό –είτε απεικονίζεται στην πραγματικότητα είτε φαίνεται μόνο η σιλουέτα.

3)      Απαγορεύεται η διακίνηση και χρήση ναρκωτικών.

4)      Απαγορεύονται οι «σεξουαλικές ανωμαλίες» -όπως τις ανέφερε ο κώδικας- (π.χ ομοφυλοφιλία).

5)      Απαγορεύεται η πορνεία.

6)      Απαγορεύονται οι σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ της λευκής και της μαύρης φυλής.

7)      Απαγορεύονται τα αφροδίσια νοσήματα.

8)      Απαγορεύονται οι σκηνές που δείχνουν τη γέννηση ενός βρέφους.

9)      Απαγορεύεται η προβολή των παιδικών γεννητικών οργάνων.

10)  Απαγορεύεται η γελοιοποίηση της θρησκείας και των εκπροσώπων της.

11)  Η χρήση της σημαίας να χρησιμοποιείται με σεβασμό.

12)  Καλές διεθνείς σχέσεις ( δίχως να θίγονται τα κοινωνικά, θεσμικά, ιστορικά και θρησκευτικά κριτήρια των λαών).

13)  Εμπρησμός

14)  Η χρήση όπλων

15)  Η προβολή και οι μέθοδοι κλοπών, ληστειών, εκρήξεων τραίνων ή ορυχείων ή κτιρίων θα πρέπει να γίνεται με προσοχή προκειμένου να αποφευχθεί η μίμηση τους από το κοινό.

16)  Η βία.

17)  Οι μέθοδοι φόνων και εγκλημάτων δεν πρέπει να παρουσιάζονται.

18)  Το λαθρεμπόριο.

19)  Οι απαγχονισμοί και η ηλεκτρική καρέκλα ως νομική τιμωρία πρέπει να απαγορευτούν.

20)  Δεν πρέπει να προκαλείται η συμπάθεια του κοινού προς τους εγκληματίες.

21)  Η ασέβεια προς τα δημόσια πρόσωπα.

22)  Η ανταρσία.

23)  Η βία κατά παιδιών ή ζώων.

24)  Το μαρκάρισμα ανθρώπων ή ζώων.

25)  Απαγορεύεται ο βιασμός.

26)  Απαγορεύεται η προβολή σεξουαλικών σχέσεων

27)  Απαγορεύεται η απεικόνιση γάμων.

28)  Η προβολή χειρουργικών επεμβάσεων.

29)  Απαγορεύονται τα λάγνα και παθιασμένα φιλιά.

Το Χόλιγουντ προσαρμόστηκε στις επιταγές του Κώδικα μέχρι και τα τέλη του 1950, οπότε και οι παραγωγοί άρχισαν να αντιμετωπίζουν την πρώτη καθίζηση των κερδών τους. Αυτό συνέβη εξαιτίας δύο σημαντικών παραγόντων : πρώτον, η τηλεόραση κάνει το ντεμπούτο της στην αμερικάνικη αγορά, οπότε ο θεατής δεν θα χρειαζόταν να πληρώσει εισιτήριο για να παρακολουθήσει ταινία στον κινηματογράφο και  επιπλέον δεν υπαγόταν στον Κώδικα, άρα οι απαγορεύσεις δεν ίσχυαν. Δεύτερον, στην αμερικάνικη κινηματογραφική αγορά είχαν εισβάλει ταινίες από άλλες χώρες, οι οποίες δεν κρίνονταν από τον Χέηζ. Έτσι, προκειμένου να μη δουν οι μεγιστάνες τις εταιρείες τους να κλείνουν, αποφάσισαν να απαγορεύσουν τον Κώδικα το 1968. Βέβαια, όπως ήδη γνωρίζουμε, οι ταινίες εξακολουθούν να λογοκρίνονται και να κατηγοριοποιούνται, ανάλογα όμως με την ηλικία στην οποία απευθύνονται και το περιεχόμενο.

*Η πρώτη ταινία που κυκλοφόρησε σύμφωνα με την αξιολόγηση του Κώδικα Χέηζ ήταν «Ο Γαλάζιος Άγγελος» του Γιόζεφ φον Στερνμπεργκ.

Για περισσότερα Μαθήματα Κινηματογραφικής Ιστορίας πατήστε εδώ.