Επαγγελματισμός πάνω απ΄ όλα

H ταινία του Claude Sautet,που χρονολογείται από το 1992, με τίτλο  UN COEUR EN HIVER  θα μπορούσε να θεωρηθεί και ίσως να θεωρείται ήδη, η επιτομή  της αυτοσυγκράτησης, του κόσμιου τρόπου και της  ευγένειας, όλων των αρετών  που διαφυλάσσουν  το Εγώ μας  στους δημόσιους χώρους  απ ΄τον απόλυτο εξευτελισμό. Είναι σχεδόν τρομακτική, προσωπικά  δυσφόρησα  πολύ, η αποστασιοποίηση, η ψυχραιμία  και η απόκρυψη  των συναισθημάτων  που διατρέχουν την ταινία, σε σημείο  ν’ αναρωτιέμαι  αν ο τίτλος  της υπονοεί  αποκλειστικά την καρδιά του ικανότατου επισκευαστή  μουσικών οργάνων Στεφάν (πειστικότατη παγοκολώνα ο Daniel Auteuil)  ή και αυτήν του επί χρόνια  συνεργάτη του Μαξίμ (κομψά ψυχρός, ο πολύ καλός Andre Dussolier), ή ακόμα  και αυτήν της πιστής συναργάτιδος-φίλης της Καμίλ, Ρεζίν (επίσης γαλλικά αυστηρή η Brigitte Catillon). ‘Ενας άτυπος κύκλος από συγκρατημένα, αξιοπρεπή πρόσωπα, και στη  μέση ένα αστέρι, ένα πάθος που σιγοκυλάει  σαν ποταμάκι στο κανάλι, μέχρι να γίνει η έκρηξη  και ν’ ανταριάσει- η ΕΞΟΧΗ  Emmanuelle Beart, πανέμορφη μέσα στα νιάτα της, σιωπηλά ερωτευμένη και με την απελπισία να διοχετεύεται (σοφά ή όχι, αυτό το αξιολογούμε πάντα εκ των υστέρων) στο παίξιμο του βιολιού της, η μουσική της  ταινίας είναι σονάτες του M.Ravel.

O Μαξίμ λοιπόν και ο Στεφάν- συνεργάτες  για 20 χρόνια περίπου, με άψογη επαγγελματική σχέση  η οποία  εύλογα και φυσικά διολισθαίνει και προς τη φιλία (τουλάχιστον απ΄την πλευρά του Μαξίμ). Διότι  ο Στεφάν, αυτό το “ύπουλο και  φυσικά  μυστικοπαθές αγόρι” όπως  εξομολογείται ο ίδιος στην  Καμίλ ότι τον αποκαλούσαν τ’αδέλφια του, είναι από άλλο ανέκδοτο. Α- συναισθηματικός, απαθής, αφοσιωμένος  στα βιολιά  που κατασκευάζει/επισκευάζει, μοιάζει καλά προφυλαγμένος  μέσα στον μικρόκοσμό του, και δημιουργεί μια περίεργη αντίστοιξη με το πάθος που υποτίθεται ότι έχει τη δική του θέση μέσα στην Τέχνη (η σεκάνς  με την Καμίλ  να ηχογραφεί  τις σονάτες  του Ραβέλ, και να συνεπαίρνει τους παρευρισκομένους  με το παίξιμό της,  αποτελεί περίτρανη απόδειξη της άποψης του Coleridge- την οποία ασπαζόταν και ο Poe-  ότι “το συναίσθημα  είναι ο τόνος, η ατμόσφαιρα, το ύψος και το βάθος του ίδιου του κόσμου”.

Πότε μας  συγκλονίζει  ένα καλλιτέχνημα;  Όταν έχει ψυχή , όταν  δεν αποτελεί  ένα ξερό, ψυχρό και άνυδρο υπολογιστικό κατασκεύασμα. Ο Στεφάν κι ο Μαξίμ μοιάζουν  με γιατρούς μουσικών οργάνων (άρα, ίσως επιβάλλεται  ο ψυχρός επαγγελματισμός και αποστασιοποίηση).

H Καμίλ ερωτεύεται ήσυχα, αθόρυβα, “απρογραμμάτιστα”, και εκπλήσσοντας  τον γενικά συγκρατημένο εαυτό της, αφήνεται  σ’ ένα  ξέσπασμα έναντι του Στεφάν (και πολύ καλά  του κάνει). Ήταν  άραγε τόσο  τυφλή από ενθουσιασμό η Καμίλ, ώστε  ερωτεύθηκε την εικόνα του Στεφάν που έφτιαξε μέσα στο κεφάλι της; Ο Στεφάν  ήταν ένα  μεγαλοπρεπές τσογλάνι  που ήξερε να ξεστομίζει συγκινητικά τσιτάτα: “η μουσική  είναι το υλικό των ονείρων”; Γενικά αυτή η ταινία, με μοναδική εξαίρεση  τη σεκάνς στο μπιστρό, κινείται μονίμως εντός της  ευπρέπειας. Ακόμη και το σκαμπίλι που τρώει ο Στεφάν, είναι “ήπιο”, αναίμακτο, χωρίς φωνές. Όπως παρατήρησε φίλος πολύ εύστοχα: “το μόνο που πάλλεται σ’ αυτή την ταινία είναι τα μουσικά όργανα”, οι χορδές του βιολιού της Καμίλ, το οποίο ουρλιάζει για λογαριασμό της, στις σκηνές που παίζει ενώπιον φίλων και συνεργατών.

Είναι χαμηλότονη και ψυχρή η ταινία  του  Sautet- σχεδόν ζήλεψα την αυτοσυγκράτηση των προσώπων, το ύφος  “ενήλικες είμαστε, όχι μελοδράματα παρακαλώ, έχουμε και δουλειές”, αλλά τρόμαξα με την ατάκα  του Μαξίμ, ειπωμένη με κλινική αποστασιοποίηση: “πάντα κάποιος υποφέρει”. Ο παρατηρητής των παθών των συνανθρώπων του, ομίλησε.

Το άκρως ενδιαφέρον σ΄ αυτή την ιστορία, είναι ότι επαναλαμβάνεται  η γνωστή τραγωδία :   η  γυναίκα, όσο καπάτσα, λογική, με το έλεγχο της ζωής της κ.λ.π., κι αν έχει, ΠΑΝΤΑ  την πατάει στα ερωτικά. Αυτή χτυπιέται κι ολοφύρεται, ο άνδρας παρακολουθεί σιωπηλός και ίσως  εξοργιστικά αδιάφορος  την “παράσταση”, η οποία  συνήθως έχει προκληθεί  από δική του σκατοσυμπεριφορά…

Μια ερωτική απόρριψη, μια άσκηση κοινωνικότητας με οδυνηρά αποτελέσματα, μια παρεξήγηση, κατά τον Στεφάν, μια συντριβή της καρδιάς πάνω στον τσιμεντένιο τοίχο της Απάθειας , είναι η ταινία του Sautet. Τέτοιον άνθρωπο, εξορισμένο απ ΄το  συναίσθημα, μπορεί άραγε  να τον σώσει η μουσική;