Μάθημα Κινηματογραφικής Ιστορίας 13: Ο Ιταλικός Νεορεαλισμός

Σε προηγούμενα μαθήματα αναλύσαμε την Nouvelle Vague και τον Γερμανικό Εξπρεσιονισμό, δύο ρεύματα που άφησαν το στίγμα τους στην κινηματογραφική ιστορία. Στο μάθημα αυτό, το δέκατο τρίτο στη σειρά, θα ασχοληθούμε με τον Ιταλικό Νεορεαλισμό, από τις μεγαλύτερες σχολές της έβδομης τέχνης.

Αρχικά, ο όρος νεορεαλισμός εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’40, με σκοπό να αναδείξει την ανάγκη απελευθέρωσης από τον κλασικό ιταλικό κινηματογράφο. Επί Μουσσολίνι, η κινηματογραφική βιομηχανία της χώρας γνώριζε μεγάλη άνθηση με τις λεγόμενες «ταινίες των άσπρων τηλεφώνων»*. Ωστόσο, πολλοί ήταν οι κινηματογραφιστές που θέλησαν να ξεφύγουν από τα μελοδράματα και τις ιστορικές ταινίες και να προβάλλουν τις πραγματικές κοινωνικές συνθήκες που βίωνε η Ιταλία κατά την μεταπολεμική περίοδο, λειτουργώντας ανεξάρτητα και αυτόνομα στο επίπεδο της παραγωγής.

Ο νεορεαλισμός βοηθήθηκε πολύ τόσο από πολιτικο – οικονομικούς παράγοντες όσο και από πολιτιστικούς. Το κίνημα αυτό δεν λογοκρίθηκε ποτέ, με αποτέλεσμα πολλές ταινίες της εποχής να βρίσκουν παγκόσμια αναγνώριση. Παρ’όλα αυτά, όταν η Ιταλία άρχισε να ευημερεί, η κυβέρνηση έβλεπε με δυσπιστία όλες εκείνες τις ταινίες που ήταν επικριτικές της σύγχρονης κοινωνίας. Έτσι, μετά το 1949, η λογοκρισία περιόρισε το κίνημα, η μεγάλη κινηματογραφική παραγωγή έκανε την εμφάνισή της και οι σκηνοθέτες άρχισαν να προβάλλουν τις κινηματογραφικές τους ανησυχίες. Οπότε, όπως είναι αυτονόητο, το νεορεαλιστικό κίνημα άρχισε να εξαφανίζεται.

Χαρακτηριστικά στοιχεία του ιταλικού νεορεαλισμού είναι η εγκατάλειψη των στούντιο και η τοποθέτηση του κινηματογραφικού φακού στην πόλη. Χάρη στα εξωτερικά γυρίσματα, οι Ιταλοί εικονολήπτες τελειοποίησαν την κινηματογραφική φωτογραφία ξεφεύγοντας από τα χολυγουντιανά πρότυπα. Ακόμα, εξαιτίας των προβλημάτων χρηματοδότησης, χρησιμοποιούνταν άνθρωποι που δεν ήταν επαγγελματίες ηθοποιοί για την ρεαλιστική τους εμφάνιση και συμπεριφορά. Τα θέματα που πρόβαλαν οι νεορεαλιστές σκηνοθέτες ήταν η φτώχια, η μαύρη αγορά, η εξαθλίωση, τα κοινωνικά προβλήματα της επαρχίας και η παραβατικότητα. Στόχος τους ήταν να αντιπαρατεθούν στο μελόδραμα, την κωμωδία και την υπερπαραγωγή ταινιών που σε καμία περίπτωση δεν έθιγαν τα κοινωνικά προβλήματα και τις αγωνίες του απλού καθημερινού ανθρώπου.

Βασικές ταινίες της σχολής του Ιταλικού Νεορεαλισμού είναι οι εξής: «Ρώμη ανοχύρωτη πόλη», «Παϊζά», «Γερμανία στο έτος μηδέν» του Ρομπέρτο Ροσελίνι, «Σούσα», «Κλέφτης Ποδηλατων» του Βιτόρια ντε Σίκα, «Η γη τρέμει» του Λουκίνο Βισκόντι, «Il bandito» του Αλμπέρτο Λατουάντα, και «Riso amaro» του Τζουζέπε ντε Σάντις.

*Από τα πιο δημοφιλή είδη ιταλικών ταινιών των δεκαετιών του ’30 και του ’40. Πρόκειται για ρομαντικά μελοδράματα εύπορων κοινωνικών τάξεων, που γυρίζονταν μέσα σε ένα μοντέρνο ντεκόρ, στο οποίο οφείλουν την ονομασία τους.

Διαβάστε για την Nouvelle Vague εδω και για τον Γερμανικό Εξπρεσιονισμό εδώ